Philippines "vỡ mộng" sau 5 năm xoay trục sang Trung Quốc

Gần trung tâm thủ đô Manila, các công nhân xây dựng đang đẩy nhanh tiến độ để hoàn tất cây cầu trị giá 69 triệu USD do Trung Quốc cấp vốn vào cuối năm nay, sau nhiều lần bị chậm trễ tiến độ.

Cầu Binondo-Intramuros dự kiến sẽ trở thành công trình đầu tiên được hoàn tất trong tổng cộng 14 dự án cơ sở hạ tầng do Trung Quốc cấp vốn đang được triển khai.

Sau khi đắc cử năm 2016, Tổng thống Rodrigo Duterte đã công bố kế hoạch xoay trục sang Trung Quốc nhằm đổi lấy các lợi ích về mặt kinh tế cho Philippines. Vào thời điểm đó, một số người tin rằng lời hứa đầu tư 24 tỷ USD từ Trung Quốc vào Philippines sẽ được thực hiện với các điều kiện đi kèm.

5 năm sau đó, và khi còn khoảng 10 tháng trước khi cuộc bầu cử tổng thống năm 2022, hầu hết các dự án quy mô lớn do Trung Quốc cấp vốn vẫn chưa động thổ hoặc phê duyệt, và chỉ 3 dự án đang được xây dựng.  

Thêm vào đó, căng thẳng ở khu vực Biển Đông giữa Philippines và Trung Quốc ngày càng dấu hiệu gia tăng dù Manila đã thay đổi chính sách đối ngoại đã có từ hàng thập niên với đồng minh Mỹ để gần gũi hơn với Bắc Kinh.

Thậm chí, ông Duterte từng bày tỏ ý định "gạt sang bên" phán quyết năm 2016 của Tòa trọng tài quốc tế tại La Hay, Hà Lan để theo đuổi dự án hợp tác khai thác dầu khí với Trung Quốc ở Biển Đông. Năm 2016, Tòa trọng tài đã tuyên bố rằng các đòi hỏi chủ quyền lịch sử của Trung Quốc đối với các nguồn tài nguyên tại Biển Đông là không có cơ sở pháp lý.

Chính sách Trung Quốc của ông Duterte đã bị vấp phải sự chỉ trích của các chính trị gia tại Philippines.

"Chính sách của ông Duterte xoay về Trung Quốc chỉ tạo ra những lời hứa chưa thành hiện thực từ Bắc Kinh về đầu tư và quan hệ hữu nghị", chuyên gia Paul Chambers từ Đại học Naresuan ở Thái Lan, nhận định.

Trung Quốc đồng ý cung cấp 9 tỷ USD dưới dạng các khoản vay có lãi suất ưu đãi. Số tiền Philippines vay Trung Quốc tăng từ 1,6 triệu USD năm 2016 lên 590 triệu USD vào năm 2019. Trung Quốc cũng cam kết đầu tư trực tiếp 15 tỷ USD vào Philippines và từ năm 2016 tới 2020, tổng đầu từ Bắc Kinh đạt mốc 3,2 tỷ USD.

Tuy nhiên, chuyên gia Philamer Torio từ Trường Chính phủ Ateneo ở Manila nói rằng, Trung Quốc dường như tính lãi suất cao hơn với những khoản vay "có điều khoản bảo mật nghiêm ngặt". Ông Torio nhận định: "Các đồng minh truyền thống của Philippines là Nhật Bản và Mỹ tiếp tục là các bên cấp vốn tốt nhất nhằm hỗ trợ hoạt động phát triển chính thức".

Trong 5 năm qua, vị thế của Trung Quốc ở Philippines đã gia tăng đáng kể khi Bắc Kinh trở thành đối tác thương mại hàng đầu của Manila và liên doanh với Tập đoàn Viễn thông Trung Quốc trở thành một trong những nhà cung cấp dịch vụ di động của Philippines.

Hồi tháng 4, Bộ trưởng Tài chính Philippines Carlos Dominguez cho biết, các dự án do Trung Quốc cấp vốn đang "được thương lượng để đảm bảo lợi ích quốc gia".

Về vấn đề Biển Đông, chính quyền ông Duterte nói rằng chính sách Trung Quốc của họ đã phát huy tác dụng, dù thời gian qua đã xảy ra nhiều vụ "đụng độ nguy hiểm" giữa lực lượng tuần duyên Philippines và phía Trung Quốc. Trong khi đó, một số quan chức Philippines đã lên tiếng phản đối sự hiện diện của lực lượng dân quân biển Bắc Kinh ở khu vực điểm nóng. Mỹ cũng lên tiếng bày tỏ quan ngại về các động thái của Trung Quốc ở Biển Đông trong thời gian qua.