Ông Joe Biden sẽ 'xuôi chèo mát mái' khi đảng Dân chủ kiểm soát Thượng viện?

Ngày 6/1, đảng Dân chủ Mỹ đã giành được quyền kiểm soát Thượng viện sau khi giành được 2 ghế trong 2 cuộc bầu cử bổ sung ở bang Georgia. Như vậy, lần đầu tiên cả Nhà Trắng, Thượng viện và Hạ viện đều nằm dưới sự kiểm soát của đảng Dân chủ kể từ cuộc bầu cử năm 2008.

Diễn biến này được cho là sẽ giúp Chính phủ Mỹ dưới thời Tổng thống Mỹ đắc cử Joe Biden thúc đẩy hiệu quả hơn các chương trình nghị sự của mình. Tuy nhiên, một thế đa số hẹp của đảng Dân chủ tại Quốc hội chưa hẳn đã giúp ông Biden "xuôi chèo mát mái" trong tất cả chương trình mở rộng của ông, nhất là vấn đề chăm sóc y tế và biến đổi khí hậu.

Tại cuộc bầu cử Thượng viện ở Georgia, hai ứng cử viên của Đảng Dân chủ là Linh mục Raphael Warnock và đạo diễn phim tài liệu 33 tuổi Jon Ossoff đã lần lượt đánh bại hai Thượng nghị sĩ đương nhiệm của đảng Cộng hòa là bà Kelly Loeffler và ông David Perdue.

Phó Tổng thống đắc cử Kamala Harris sẽ bỏ phiếu quyết định thế đa số, giúp đảng Dân chủ kiểm soát Thượng viện lần đầu tiên kể từ năm 2014. Thượng nghị sĩ Dân chủ bang New York Charles Schumer dự kiến sẽ trở thành lãnh đạo đa số tại Thượng viện tiếp theo, thay vị trí Lãnh đạo đa số Thượng viện hiện tại của Thượng nghị sĩ Cộng hòa bang Kentucky Mitch McConnell.

Với việc đảng Dân chủ hiện nắm quyền kiểm soát hẹp đối với cả Hạ viện và Thượng viện, lãnh đạo đa số tại Thượng viện Schumer, Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi cùng ông Biden sẽ có thể dễ dàng triển khai các chính sách của chính quyền, như việc bổ nhiệm các vị trí thẩm phán theo đường lối tự do...

Tuy nhiên, với thế đa số hẹp khi tỷ lệ số ghế giữa đảng Dân chủ và Cộng hòa tại Thượng viện hiện là 50-50, ông Biden vẫn cần phải thỏa hiệp với đảng Cộng hòa để có thể thúc đẩy các chính sách của mình.

Thu hút giới nghị sĩ trung dung

Cố vấn của ông Biden tiết lộ rằng, đội ngũ giúp chuyển giao quyền lực của Tổng thống đắc cử đã tập trung soạn thảo chương trình nghị sự về chính sách vốn có thể thu hút sự ủng hộ của giới nghị sĩ trung dung của cả hai đảng, đặc biệt các nghị sĩ đảng Dân chủ bảo thủ như Jeo Manchin thuộc West Virginia và các nghị sĩ Cộng hòa như Susan Collins và Mitt Romney, những người có thể tạo nên thế đa số 60 phiếu ủng hộ cần thiết để thông qua hầu hết các chính sách.

Thượng nghị sĩ Dân chủ Chris Coons, một đồng minh thân cận của ông Biden, là một trong những nhân vật được giao nhiệm vụ phát triển mối quan hệ với các nghị sĩ đảng Cộng hòa.

Ngay cả khi đảng Dân chủ kiểm soát Thượng viện thì các đề xuất chính sách ban đầu của ông Biden vẫn sẽ được đem ra soi xét. Ví dụ, việc ông Biden dự kiến sẽ đề xuất gói trợ cấp bổ sung trị giá dưới 1 nghìn tỷ USD, bao gồm nguồn vốn giúp kích thích kinh tế, hỗ trợ các chính quyền nhà nước và địa phương, vốn hỗ trợ tái mở cửa trường học và phân phối vaccine.

Một trợ lý của ông Biden nói rằng, nhóm chuyển giao quyền lực tin rằng, đảng Cộng hóa sẽ khó có thể phản đối những nội dung của gói hỗ trợ này. Ông Schumer hôm 6/1 khẳng định ưu tiên hàng đầu đối với Quốc hội mới là cấp khoản hỗ trợ 2.000 USD cho người dân Mỹ, một biện pháp mà Thượng viện dưới sự lãnh đạo của Thượng nghị sĩ Cộng hòa Mitch McConnell có khả năng từ chối thực hiện.

Bởi vậy, những nỗ lực chính sách rộng lớn hơn, vốn đòi hỏi những thay đổi phức tạp về chính sách thuế và có thể gây ra nhiều rủi ro chính trị hơn, sẽ không phải là ưu tiên trước mắt.

Thay vì tiến hành cải cách thuế quy mô lớn như đảo ngược chính sách cắt giảm thuế đối với người giàu và doanh nghiệp, một số nghị sĩ Dân chủ và cố vấn của ông Biden cho rằng, ông Biden có thể thúc đẩy Sở thuế vụ Mỹ siết chặt việc thực thi pháp luật đối với những người giàu gian lận thuế.

Giáo sư khoa học chính trị tại Đại học George Washington - Sarah Binder cho rằng, đảng Dân chủ cũng có thể sử dụng quá trình được biết đến là hòa giải để thúc đẩy Quốc hội thông qua một số chính sách liên quan đến ngân sách. Đây cũng là cách mà đảng Dân chủ với thế đa số mong manh tại Thượng viện hồi năm 2001 đã áp dụng với Phó Tổng thống khi đó là Dick Cheney, thuộc đảng Cộng hòa, người đóng vai trò là "lá phiếu quyết định".

Táo bạo hay thận trọng

Trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2020, ông Biden từng nói về vai trò của một nghị sĩ đảng Dân chủ mang đặc trưng của cựu Tổng thống Franklin Rooservelt, cam kết hành động đối với những vấn đề như nhập cư, biến đổi khí hậu, chăm sóc y tế và bất bình đẳng kinh tế.

Mặc dù sự chênh lệch sít sao giữa Hạ viện và Thượng viện sẽ khiến ông Biden khó có thể hành động như cam kết nói trên, song một số nghị sĩ Dân chủ cho rằng, ông Biden không nên hạ thấp nỗ lực thúc đẩy chương trình nghị sự đầy tham vọng của mình.

Ông Adam Green, sáng lập nhóm vận động tự do Progressive Change Campaign Committee, cho rằng, Thượng nghị sĩ Dân chủ bang New York Charles Schumer có thể thúc đẩy các nghị sĩ Dân chủ và Cộng hòa trung dung ủng hộ các kế hoạch quy mô lớn như kế hoạch phát triển năng lượng sạch trị giá 2 nghìn tỷ USD mà ông Biden đang ấp ủ.

Hiện ông Biden cũng đang dự định nhiều kế hoạch mà ông sẽ triển khai khi lên nắm quyền, trong đó có những lệnh hành pháp để xử lý những vấn đề như nhập cư. Về vấn đề biến đổi khí hậu, ông Biden sẽ có thể đưa Mỹ quay trở lại hiệp định Paris về biến đổi khí hậu và đảo ngược các chính sách về môi trường của Chính quyền ông Trump.

Tuy nhiên, ông Biden cũng cần tính toán về lâu dài. Ông cần nhìn nhận lại bài học khi còn là "phó tướng" của Obama, chứng kiến ông Obama sớm thúc đẩy một cách quyết liệt chương trình nghị sự của mình ngay sau khi lên nắm quyền, bao gồm chính sách chăm sóc y tế và biến đổi khí hậu. Lợi dụng sự phân cực của hai đảng về những nỗ lực nói trên của ông Obama, đảng Cộng hòa đã nắm lại quyền kiểm soát Hạ viện trong các cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2010.