Nộp thuế cao ngất ngưởng, người Thụy Điển vẫn vui

Thụy Điển là quốc gia có mức thuế thu nhập cá nhân cao thứ 2 thế giới, chỉ sau Đan Mạch, với mức thuế theo GDP là 48,2%. Nhưng Thụy Điển, cùng với các nước đánh thuế cao như Đan Mạch và Na Uy, luôn đứng đầu hầu hết các bảng xếp hạng về các xã hội thành công trên thế giới.

Tại Thụy Điển, những công dân thuộc nhóm có thu nhập cao phải nộp thuế tới hơn 60%. Tuy nhiên, người dân Thụy Điển xem đó là việc nên làm và vui vẻ thực hiện nghĩa vụ công dân. Vì sao mọi người lại sẵn sàng nộp thuế cao như vậy?

Tất cả xuất phát từ việc người dân nhận thức được rằng đóng thuế phục vụ lợi ích của chính họ trong suốt cuộc đời, góp phần xây dựng một xã hội tốt hơn mà mọi người đều được hưởng lợi. Người dân chỉ có thể sẵn sàng đóng thuế một khi họ biết rằng tiền của họ được sử dụng một cách đúng đắn và có ích. Thụy Điển từ lâu đã được biết tới là một trong những quốc gia có hệ thống an sinh xã hội tốt nhất nhì thế giới và sự đóng góp của người dân là nhân tố chính góp phần tạo nên tiếng tăm này của đất nước Bắc Âu.

Cơ quan Thuế của Thụy Điển, Skatteverket, hoạt động với sứ mệnh đảm bảo rằng tất mọi người sẵn sàng đóng thuế một cách công bằng. Để người dân vui vẻ nộp thuế, Skatteverket trước tiên phải có được lòng tin của họ, làm họ tin tưởng vào cách thức hoạt động minh bạch của cơ quan thuế.

Skatteverket có sứ mệnh đảm bảo việc cung cấp tài chính cho lĩnh vực công, đóng góp cho một xã hội vận hành tốt phục vụ người dân, doanh nghiệp và ngăn chặn các hoạt động phạm pháp. Skatteverket lấy chiến lược tôn trọng cá nhân lên hàng đầu, với mục tiêu rằng quyền lợi của tất cả mọi người đều được đảm bảo.

Cơ quan thuế của Thụy Điển luôn cố gắng đảm bảo rằng mọi công đoạn được thực hiện chính xác ngay từ đầu. Các thủ tục minh bạch, được đơn giản hóa và chủ yếu được thực hiện trên mạng internet. Khi cần, đội ngũ nhân viên của Skatteverket phối hợp chặt chẽ với người nộp thuế giải quyết các sự cố và rút ra những bài học từ các sai sót nhằm tránh tái diễn.

Bài học "xương máu" và bước chuyển mình lớn lao

Tuy nhiên, để hoạt động hiệu quả và chiếm được lòng tin của người nộp thuế như ngày nay, Skatteverket cũng trải qua một quá trình thay đổi lớn lao.

Một vụ việc ảnh hưởng rất lớn đối với sự phát triển của Cơ quan Thuế Thụy Điển đã xảy ra vào năm 1976. Khi đó, cảnh sát, cùng các đại diện của cơ quan thuế, đã ập vào Nhà hát kịch Hoàng gia ở Stockholm để thẩm vấn giám đốc nhà hát Ingmar Bergman, người bị tình nghi trốn thuế. Vụ việc đã thu hút sự chú ý không chỉ tại Thụy Điển mà còn ở nước ngoài. Bergman giận dữ tới nỗi ông rời Thụy Điển và chuyển tới sinh sống ở Đức. Vào ngày 3/4/1976, tờ báo Express viết: “Bergman đã rời Thụy Điển” và rằng ông để lại toàn bộ tài sản tại Thụy Điển để cơ quan thuế muốn làm gì thì làm”.

Dù ông Bergman sau đó được xóa bỏ hầu hết các cáo buộc, nhưng ông rất buồn vì cách hành xử của giới chức cơ quan thuế Thụy Điển. Hình ảnh của cơ quan thuế Thụy Điển đã bị tổn hại và đối mặt với những ngờ vực. Vụ việc của ông Bergman đã tạo ra những tranh luận và suy ngẫm về cách thức mà giới chức đối xử, hành động với người dân. Câu chuyện của ông Bergman đã xảy ra từ nhiều năm trước nhưng vụ việc vẫn bị nhắc đến cho tới tận ngày nay như một bài học "xương máu" của cơ quan thuế Thụy Điển.

Vào cuối những năm 1980 và đầu những năm 1990, cơ quan thuế của Thụy Điển đã tiến hành những thay đổi sâu rộng trên mọi lĩnh vực, từ các chiến lược thực thi, dịch vụ, công tác tổ chức, cho tới thái độ và cách cư xử với người nộp thuế.

Đến cuối những năm 1990, người dân Thụy Điển đã ngày càng tin tưởng vào cơ quan thuế và dần dần vui vẻ đóng thuế. "Một xã hội nơi tất cả mọi người sẵn sàng đóng góp công bằng". Đây là tầm nhìn của Skatteverket vào năm 1998 và điều này vẫn được áp dụng cho tới ngày nay.

Anders Stridh, một chiến lược gia của Skatteverket, cho biết cơ quan của ông từng đối mặt với nhiều thách thức trong quá trình thay đổi. Một trong những thách thức mà Skatteverket gặp phải là sự thay đổi về tư duy của chính đội ngũ nhân viên để chấp nhận phương pháp tiếp cận dựa trên lòng tin.

“Để thay đổi văn hóa trong một tổ chức cần nhiều thời gian và nỗ lực. Một số đồng nghiệp không thích sự thay đổi đó, nhưng những người khác lại ủng hộ. Chúng tôi đã có nhiều cuộc thảo luận trong Skatteverket khi đối mặt với cách tiếp cận mới”, ông Anders nói.

Ngày nay, hầu hết người dân Thụy Điển đều có thái độ tích cực về cơ quan thuế. Một trong những dấu hiệu cho thấy người đóng thuế cảm thấy hài lòng là Skatteverket đã giành danh hiệu cơ quan hiện đại nhất của Thụy Điển vào năm 2011 và giữ danh hiệu này trong 2 năm liền. Các các thăm dò và nghiên cứu cũng cho thấy người dân và doanh nghiệp đã nhận thấy sự thay đổi mạnh mẽ của Skatteverket. 83% số người được hỏi bày tỏ sự tin tưởng vào cơ quan thuế trong một cuộc khảo sát năm 2011, tăng 15% so với năm 2006.

Nghĩa vụ đi đôi chặt chẽ với quyền lợi

Người Thụy Điển, với mức thu nhập trên 47.000 USD/năm, trả từ 49-69% thuế thu nhập cá nhân. Nhưng đối với hầu hết người Thụy Điển, trả thuế cao là một lợi ích, chứ không phải một trở ngại.

Anh Tuấn, một người Việt hiện đang sống tại Nyköping (Thụy Điển) và hiện có 3 con nhỏ, cho biết việc đóng thuế cao luôn đi kèm với phúc lợi xã hội tốt.

“Nói chung việc đóng thuế cao giúp ích cho con em mình. Bọn trẻ được hưởng lợi nhiều, như đi học, ăn uống, chăm sóc sức khỏe miễn phí đến năm 18 tuổi. Các gia đình đông con còn được trợ cấp tiền nhà và nuôi con", anh Tuấn tâm sự. "Ban đầu tôi cũng không thích đóng thuế cao nhưng giờ đây tôi thấy đó là công việc nên làm, đặc biệt vì con cái của mình và vì xã hội".

Theo luật của Thụy Điển, khi có con nhỏ, bố và mẹ có thể phân chia nhau để được nghỉ chăm con tổng cộng 480 ngày (16 tháng) và hưởng 80% lương. Bố mẹ có thể có thể chọn nghỉ song song hoặc luân phiên mỗi người 8 tháng. Người bố phải nghỉ tối thiểu 60 ngày để chăm sóc con.

Anh Oskar Rohlander, 33 tuổi, hiện công tác tại Viện Thụy Điển, cho hay thu nhập của anh vào khoảng 400.000 kronor mỗi năm (47.900 USD) và anh đóng thuế 30%.

"Tôi hài lòng với việc đóng thuế vì tôi biết thuế được sử dụng đúng đắn vì mục đích tốt, như giáo dục miễn phí và phúc lợi xã hội cho tất cả mọi người. Khi có con, tôi chỉ phải trả 7% chi phí thực thế cho con gái ở trường mẫu giáo. Các con được ăn ngon và chăm sóc tốt tại trường", Anh Oskar cho hay.

Oskar hiện có 2 con, con gái 4 tuổi và con trai 1 tuổi. “Con gái tôi ngày càng trở thành một đứa trẻ độc lập và mạnh mẽ. Tôi rất tự hào về con gái. Con bé rất thích đi học. Hiện tôi cũng đang nghỉ chăm con thứ 2 được gần 8 tháng. Thật tuyệt vời. Ngoài ra, nếu nghỉ ốm, tôi nhận được 90% tiền lương".

Oskar cho biết thêm anh rất hài lòng với cơ quan thuế. "Việc khai thuế và trả thuế rất đơn giản. Tất cả những gì anh cần là gửi tin nhắn mỗi năm để thực hiện nghĩa vụ nộp thuế", anh nói.

Còn bà mẹ trẻ Valentina Carli cho hay cô có thu nhập khoảng 3.300 USD/tháng và trả thuế khoảng 22-23%. Valentina, người gốc Ý, hiện là giáo viên dạy tiếng bản ngữ tại các trường học ở Stockholm. Hàng ngày, cô tới các trường học để dạy các em nhỏ người Ý.

“Tôi thực sự hài lòng với những gì nhận được từ chính phủ, đặc biệt liên quan tới việc chăm sóc con cái. Sự thật là cả hai bố mẹ được nghỉ tổng cộng 480 ngày để chăm con là điều tuyệt vời và tôi nghĩ không nơi nào ở Bắc Âu có chính sách tốt như vậy".

“Trẻ em đi học mẫu giáo cơ bản miễn phí. Trường học cũng miễn phí. Các dịch vụ chăm sóc y tế đều miễn phí", bà mẹ 34 tuổi nói.

Theo Valentina, cơ quan thuế rất thân thiện. Cô chỉ cần khai báo thuế và phần lớn công việc cần làm là trên internet, khiến mọi thứ trở nên đơn giản. Nhưng nếu cần sự trợ giúp, người dân dễ dàng giải quyết các khúc mắc tại văn phòng của cơ quan thuế.

Thụy Điển cũng có chính sách lương hưu và thất nghiệp rất tốt. Người dân Thụy Điển được đảm bảo tốt nhất tất cả các quyền lợi từ lúc chào đời tới khi mất đi. An sinh xã hội tốt là một trong những chỉ số giúp Thụy Điển có tên danh sách 10 quốc gia hạnh phúc nhất thế giới năm 2016.

An Bình