Nỗi lo của ông Trump khi đảng Dân chủ thắng lớn tại bầu cử địa phương

Đảng Dân chủ không chỉ giành chiến thắng vang dội ở những thành trì truyền thống như New York, Virginia và New Jersey, mà còn lật ngược thế cờ ở một số khu vực từng nghiêng về phe Cộng hòa.

Những kết quả này đã khơi dậy nỗi lo lắng sâu sắc trong nội bộ đảng Cộng hòa, từ các chiến lược gia hàng đầu đến chính Tổng thống Donald Trump. Liệu đây có phải là dấu hiệu của “làn sóng xanh” mới hay chỉ là phản ứng tạm thời trước những thách thức kinh tế và chính trị?

Những chiến thắng “địa chấn” của phe Dân chủ

Ngày 4/11 đánh dấu cuộc kiểm tra đầu tiên quy mô lớn đối với chính quyền Trump kể từ khi ông nhậm chức trở lại tháng 1. Theo kết quả sơ bộ từ AP, đảng Dân chủ thống trị ở 3 cuộc đua then chốt, với tỷ lệ cử tri tham gia cao kỷ lục lên đến 65% ở New York, cao hơn mức trung bình quốc gia 5 điểm phần trăm.

Những chiến thắng này không chỉ mang tính biểu tượng mà còn có tác động thực tiễn, củng cố vị thế của phe Dân chủ trong việc chống lại các chính sách liên bang của ông chủ Nhà Trắng Donald Trump.

Tại New York, ông Zohran Mamdani - nghị sĩ 34 tuổi gốc Ấn Độ theo khuynh hướng xã hội dân chủ, tạo nên bất ngờ lớn khi giành ghế thị trưởng thành phố. Ông đánh bại cựu Thống đốc Andrew Cuomo (ứng cử độc lập) và ứng viên Cộng hòa Curtis Sliwa với hơn 52% phiếu bầu, theo dữ liệu từ Sở Bầu cử New York ngày 6/11. Chiến thắng của ông Mamdani, người là biểu tượng của phong trào tiến bộ, được coi là đòn giáng mạnh vào ảnh hưởng của ông Trump tại “Thành phố Big Apple”, nơi ông từng gọi là “mối đe dọa” nếu phe Dân chủ thắng.

Trong bài phát biểu nhậm chức sơ bộ ngày 5/11, ông Mamdani không ngần ngại chỉ trích Tổng thống Trump: “Để tiếp cận bất kỳ ai trong chúng tôi, ông ấy phải vượt qua tất cả chúng tôi”. Lời tuyên bố này đã lan tỏa trên mạng xã hội, thu hút hơn 2 triệu lượt xem chỉ trong 24 giờ, theo Politico.

Xa hơn về phía Nam, Virginia - một bang “dao động” từng ủng hộ ông Trump năm 2024, chứng kiến Abigail Spanberger trở thành nữ thống đốc đầu tiên của bang. Bà giành chiến thắng với cách biệt hơn 12 điểm phần trăm trước đối thủ Cộng hòa Winsome Earle-Sears, theo kết quả chính thức từ Hội đồng Bầu cử Virginia ngày 6/11. Bà Spanberger, cựu nghị sĩ Hạ viện với kinh nghiệm tình báo, đã tận dụng nỗi lo của cử tri về chi phí sinh hoạt và chăm sóc sức khỏe, hai vấn đề bị ảnh hưởng nặng nề bởi cuộc đóng cửa chính phủ kéo dài.

Đảng Dân chủ còn lật ngược ít nhất 13 ghế tại Hạ viện bang, củng cố đa số ở đây. Jay Jones, ứng viên Dân chủ cho vị trí Tổng chưởng lý bang, cũng thắng với 6 điểm phần trăm, hứa hẹn sẽ thách thức các chính sách của ông Trump tại tòa án địa phương.

Ở New Jersey, Mikie Sherrill, cựu phi công hải quân và nghị sĩ, chấm dứt chuỗi hy vọng của phe Cộng hòa bằng chiến thắng áp đảo trước Jack Ciattarelli, người được ông Trump ủng hộ qua các cuộc vận động trực tuyến.

Bà Sherrill nhận hơn 54% phiếu, theo dữ liệu từ Sở Bầu cử New Jersey, đánh dấu ba nhiệm kỳ liên tiếp của đảng Dân chủ tại vị trí thống đốc bang, lần đầu tiên kể từ thập niên 1960. Bà Sherrill tuyên bố sẽ hợp tác với các thống đốc Dân chủ khác để “đẩy lùi” các cắt giảm phúc lợi xã hội từ Washington, đặc biệt là chương trình SNAP (tem phiếu thực phẩm) đang bị đe dọa.

Những kết quả này không dừng lại ở 3 bang trên. Tại Mississippi - thành trì đỏ rực, đảng Dân chủ lật ngược hai ghế Thượng viện bang, phá vỡ siêu đa số của phe Cộng hòa. Ở Georgia, họ giành hai ghế tại Ủy ban Dịch vụ Công cộng bang, lần đầu tiên thắng cuộc toàn tiểu bang ngoài liên bang sau gần 20 năm. Và tại California, Đề xuất 50 - một biện pháp tái phân bổ khu vực bầu cử đã thông qua với 58% phiếu, có thể mang về thêm 5 ghế Hạ viện cho phe Dân chủ vào năm 2026.

Theo nhận định của Viện Brookings, đảng Dân chủ đã cải thiện biên độ ở các khu vực ngoại ô và với cử tri không đại học, nơi ông Trump từng thống trị năm 2024.

Phản ứng từ Nhà Trắng

Ngay sau khi các phiếu bầu được kiểm, ông Trump đã lên tiếng trên Truth Social với thông điệp đầy chữ in hoa: “Trump không có tên trên phiếu bầu và cuộc đóng cửa chính phủ là hai lý do chính khiến đảng Cộng hòa thua cuộc”. Đây không phải lần đầu ông đổ lỗi cho yếu tố bên ngoài; tương tự sau thất bại năm 2022, ông nhấn mạnh cử tri “học được nhiều bài học” từ kết quả này.

Người phát ngôn Nhà Trắng Kush Desai, trong cuộc họp báo 5/11, bác bỏ mối liên hệ trực tiếp với chính sách của ông Trump, khẳng định: “Chính quyền vẫn tập trung hạ nhiệt lạm phát từ di sản của Joe Biden”.

Cuộc đóng cửa chính phủ, đến ngày 8/11 trở thành lần đóng cửa dài nhất lịch sử Mỹ với 38 ngày, vô tình biến thành “kẻ phản diện” trong câu chuyện của ông Trump. Bắt đầu từ tháng 10 do bất đồng về ngân sách, đặc biệt là cắt giảm phúc lợi cho người nhập cư, tình trạng đóng cửa dẫn đến hủy hơn 1.500 chuyến bay do thiếu nhân sự kiểm soát không lưu, theo Cục Hàng không Liên bang (FAA). Hàng trăm nghìn công chức liên bang bỏ lỡ lương tháng thứ hai và một thẩm phán liên bang ngày 6/11 đã ra lệnh cho chính quyền Trump phải chi trả lợi ích SNAP khẩn cấp. Ông Trump gọi đây là “trò chơi chính trị của phe Dân chủ”, nhưng các nhà phân tích từ Reuters cho rằng chính việc đóng cửa chính phủ đã “đẩy cử tri trung lập về phía đối phương”.

Phó Tổng thống JD Vance, trong bài đăng trên X ngày 5/11, cố gắng xoa dịu: “Chúng ta thừa hưởng thảm họa từ Joe Biden. Nhưng chúng tôi sẽ tiếp tục làm cho cuộc sống phải chăng hơn”. Tuy nhiên, đảng Dân chủ có một nỗi lo thực sự: Theo cuộc thăm dò của CNN ngày 6/11, tỷ lệ ủng hộ ông Trump đã giảm xuống 42%, mức thấp nhất kể từ tháng 3/2025, chủ yếu do lo ngại vấn đề kinh tế.

Tranh luận trong nội bộ đảng Cộng hòa

Sự thất bại trên không chỉ khiến ông Trump lo lắng mà còn khơi dậy cuộc tranh luận trong đảng Cộng hòa. James Blair, Phó chánh văn phòng Nhà Trắng và cố vấn tranh cử 2024 của ông Trump, thừa nhận trong phỏng vấn với Politico ngày 5/11 rằng các ứng viên thống đốc ở Virginia và New Jersey “chưa tập trung đủ vào chi phí sinh hoạt, vấn đề lớn nhất của cử tri”. Ông dự đoán ông Trump sẽ “nói nhiều hơn về giá cả khi bước sang năm mới”, nhấn mạnh rằng nền kinh tế “đã sẵn sàng xoay chuyển”.

Cựu chiến lược gia Steve Bannon kêu gọi “nỗ lực gấp đôi cho chương trình nghị sự dân túy của ông Trump”, bao gồm việc làm và đầu tư cơ sở hạ tầng từ “Đạo luật To đẹp”. Tuy nhiên, không phải ai cũng lạc quan. Hạ nghị sĩ Marjorie Taylor Greene, một đồng minh thân cận, cảnh báo từ nhiều tháng trước trên Fox News rằng Nhà Trắng “quá chú trọng đối ngoại, bỏ qua khó khăn nội tại”. Các nhóm chat nội bộ của đảng, theo Washington Post, tràn ngập các chỉ trích: Ứng viên Virginia bị gọi là “sai lầm nghiêm trọng”, nhà tài trợ bị trách “không mở hầu bao” và phe Dân chủ bị cáo buộc “cố tình kéo dài shutdown để thắng cử”.

Chris LaCivita, chiến lược gia bầu cử của ông Trump, viết trên mạng xã hội X, nhấn mạnh: “Ứng viên tồi và chiến dịch tồi dẫn đến hậu quả xấu. Virginia là ví dụ số điển hình”. Những lời này phản ánh nỗi lo lớn hơn: Đảng Cộng hòa đang thiếu “thông điệp thống nhất” sau khi phụ thuộc quá mức vào sức hút cá nhân của ông Trump.

Bối cảnh kinh tế: Lạm phát “nửa vời” và nỗi đau của cử tri

Một trong những nguyên nhân cốt lõi đằng sau thất bại của đảng Dân chủ là kinh tế, lĩnh vực ông Trump từng hứa “làm cho người dân có nhiều tiền hơn trong túi”. Theo Cục Thống kê Lao động Mỹ (BLS), lạm phát cốt lõi tháng 9 đạt 3%, cao hơn mức 2,9% tháng trước và gấp đôi mục tiêu 2% của Cục Dự trữ Liên bang (FED). Dù ông Trump tuyên bố trên chương trình “60 Minutes” rằng Mỹ không có lạm phát, giá thực phẩm giảm, dữ liệu thực tế cho thấy khác: Giá xăng tăng 8% so với năm ngoái, trứng tăng 15%, chi phí chăm sóc sức khỏe leo thang do cắt giảm liên bang.

So sánh với thời Joe Biden, lạm phát trung bình dưới ông Trump là 2,5%, thấp hơn mức 5% của người tiền nhiệm nhưng cử tri không cảm nhận được “lợi ích”. Theo báo cáo của Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York, chỉ số niềm tin người tiêu dùng giảm xuống 95,8 điểm, mức thấp nhất trong năm, do lo ngại về shutdown và lãi suất cao. Các chuyên gia từ Economist lưu ý rằng chính sách thuế quan của ông Trump, dù mang lại nhiều việc làm sản xuất, đã đẩy giá hàng nhập khẩu lên 12%, ảnh hưởng nặng đến hộ gia đình thu nhập thấp.

Giáo sư kinh tế Paul Krugman từ Đại học New York, nhận định: “Ông Trump thắng cử nhờ lời hứa giảm chi phí, nhưng cử tri giờ đây thấy hóa đơn hàng tháng cao hơn. Đây là bài học lịch sử: Các tổng thống bị đánh giá qua ví tiền của dân, không phải bằng các tweet”. Ông Krugman dự báo nếu lạm phát không giảm dưới 2,5% vào quý I/2026, Đảng Cộng hòa có thể mất thêm 20-30 ghế tại Hạ viện.

Cuyên gia David A. Graham từ The Atlantic, trong bài viết ngày 6/11 trên NPR, cảnh báo rằng ông Trump có thể “lạm dụng quyền lực để can thiệp bầu cử giữa nhiệm kỳ 2026”, như triển khai quân đội gần điểm bỏ phiếu, ép buộc địa phương thay đổi quy định. Ông Graham, dựa trên lịch sử nhiệm kỳ đầu của ông Trump, cho rằng “shutdown là dấu hiệu của sự chia rẽ và thất bại địa phương sẽ thúc đẩy các động thái cực đoan hơn”.

Triển vọng bầu cử giữa kỳ 2026

Với việc tình trạng đóng cửa vẫn treo lơ lửng, Thượng viện dự kiến bỏ phiếu ngày 8/11 để kết thúc, đảng Cộng hòa đang vội vã điều chỉnh.

Chính trị gia Blair từ Nhà Trắng dự đoán: “Với ứng viên tốt hơn và thông điệp tập trung, chúng ta có thể lật ngược trong năm 2026”. Tuy nhiên, báo cáo của E&E News ngày 6/11 cho thấy đảng Dân chủ đang nhắm đến “thông điệp năng lượng”: Tập trung vào giá điện, khí đốt, đã tăng 10% dưới thời Trump, để lật ghế ở các bang dầu mỏ.

Theo mô hình dự báo của Five Thirty Eight cập nhật ngày 7/11, phe Cộng hòa có nguy cơ mất kiểm soát tại Hạ viện nếu duy trì tỷ lệ ủng hộ dưới 45% và Thượng viện có thể nghiêng về Dân chủ nếu Georgia và Pennsylvania dao động. Chuyên gia Stephanie Schriock, cựu lãnh đạo EMILY's List, nhận định: “Đây là cơ hội để Dân chủ tái chiếm, với các nhóm như Indivisible huy động hàng triệu USD cho cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ”.

Các cuộc bầu cử địa phương tháng 11 không chỉ là “thất bại chiến thuật”, mà còn là “lời cảnh tỉnh chiến lược” cho ông Trump. Trong bối cảnh lạm phát dai dẳng, tình trạng đóng cửa kéo dài và cử tri trong nước dần quay lưng, nỗi lo lớn nhất của ông Trump có lẽ không phải mất ghế các thống đốc, mà là di sản: Liệu “MAGA” có thể tồn tại mà không có ông?

Đối với ông Trump, tương lai giờ đây phụ thuộc vào việc ông có lắng nghe cử tri hay không, một bài toán khó mà lịch sử cho thấy ông phải cố gắng giải quyết êm đẹp.