Những người bạn quốc tế của nhân dân Việt Nam

Trong quá trình kháng chiến của Việt Nam vào những năm 1950, đã có những người bạn Pháp ủng hộ Việt Nam. Nổi bật trong số đó là nhà ngoại giao Pháp Jean Sainteny, nhà hoạt động báo chí André Malraux, thủy thủ Henri Martin hay người phụ nữ trên đường ray lịch sử Raymonde Dien.

Jean Sainteny - Nhà ngoại giao Pháp mang tư tưởng phản chiến

Jean Sainteny (hay Jean Roger, 1907-1978) là một chính khách và cựu sĩ quan tình báo người Pháp. Ông là người giữ vai trò quan trọng đại diện cho chính phủ Pháp tại Đông Dương trong những năm 1945-1946.

Tháng 8/1945, khi Nhật Bản đầu hàng Đồng minh, lúc này, Pháp muốn tái chiếm Đông Dương, nhưng vấp phải sự phản đối từ một bộ phận giới chính trị - ngoại giao Pháp, trong đó có ông Jean Sainteny. Từng là một nhà cách mạng chiến đấu để giải phóng nước Pháp, ông có thể thấu hiểu được tâm tư của những người đấu tranh vì nền hòa bình ở Đông Dương.

Tuy đại diện cho nước Pháp, nhưng ông Sainteny không cổ súy cho tái chiếm thuộc địa bằng vũ lực, và thể hiện xu hướng tìm kiếm giải pháp hòa bình với Việt Minh.

Xu hướng phản chiến và chủ trương thương lượng của những người như ông đã tạo thời gian và không gian ngoại giao quý báu để chính quyền Việt Minh củng cố lực lượng.

Ông Jean Sainteny là người có mặt tại Hà Nội từ ngày 22/8/1945 và trực tiếp chứng kiến những ngày diễn ra cuộc Cách mạng tháng Tám tại Hà Nội cũng như Lễ Độc lập thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngày 2/9/1945.

Ngay sau khi chính quyền mới ở Việt Nam được thành lập, Sainteny là đại diện của nước Pháp tại Việt Nam, sau đó được công nhận chính thức là Ủy viên Cộng hòa Pháp tại Việt Nam. Ông đã cùng Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Hiệp định sơ bộ ngày 6/3/1946, mở đầu quan hệ chính thức giữa Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa Pháp. Đây là dấu ấn lớn nhất của Jean Sainteny đối với kết quả của Cách mạng tháng Tám.

Ông cũng là người phụ trách giao tiếp với phái đoàn của Chủ tịch Hồ Chí Minh khi sang thăm Pháp và dự Hội nghị Fontainebleau mùa hè năm 1946.

André Malraux - Nhà hoạt động báo chí phản đối chính sách thực dân

André Malraux (1901-1976) là một nhà văn, nhà hoạt động báo chí phản thuộc địa.

Khi còn là một thanh niên hơn 20 tuổi, ông André Malraux đã đặt chân tới Việt Nam. Những kinh nghiệm sống và hoạt động của ông trong thời gian tại Việt Nam đã ảnh hưởng một cách quyết định đến tư tưởng chính trị của Malraux và định hướng cho con đường hoạt động cách mạng và chính trị của ông sau này.

Ông đồng sáng lập và viết bài chỉ trích chính sách cai trị bất công của Pháp tại Đông Dương. Tờ báo nhanh chóng bị cấm nhưng đóng góp lớn vào việc truyền bá tư tưởng phản đối chủ nghĩa thực dân ở cả Pháp lẫn Đông Dương.

Trong các bài viết, ông Malraux không ngại thể hiện quan điểm đồng cảm sâu sắc với chí hướng độc lập của người Việt Nam, phản đối các biện pháp quân sự cứng rắn từ Pháp. Đây là những tiếng nói độc lập rất hiếm ở trí thức Pháp thời đó, tạo nền tảng dư luận thân thiện với phong trào cách mạng Việt Nam.

Ông cùng với một bộ phận trí thức khác ở Pháp đã giúp lan truyền tư tưởng phản thuộc địa và kêu gọi tự do chính trị - tiền đề tư tưởng để Cách mạng tháng Tám được nhìn nhận là hợp pháp và có giá trị quốc tế.

Tư tưởng này cũng truyền cảm hứng cho các phong trào phản chiến ở Pháp sau này, góp phần vào thành công của cuộc kháng chiến chống Pháp của Việt Nam.

Henri Martin - Người thủy thủ trở thành biểu tượng phản chiến

Ông Henri Martin (1927-2015) là một trong những nhân vật nổi bật nhất trong phong trào phản đối cuộc chiến tranh của thực dân Pháp tại Việt Nam.

Cuộc đời của ông Henri gắn liền với công cuộc đấu tranh của chủ nghĩa cộng sản và chủ nghĩa quốc tế.

Năm 1945, ông tham gia phong trào cộng sản chống chủ nghĩa phát xít và được điều sang Đông Dương với sứ mệnh giải giáp quân đội phát xít Nhật.

Là thủy thủ trên tàu chiến mang tên Chevreuil của Pháp sang Đông Dương thực hiện sứ mệnh này, nhưng sau khi chứng kiến cảnh thành phố Hải Phòng bị tàn phá năm 1946, ông Martin đã nhận ra tính chất phi nghĩa của cuộc chiến mà Pháp đang tiến hành ở Đông Dương. Do vậy, ông quyết định không tham gia vào cuộc chiến đó.

Bất tuân mệnh lệnh của cấp trên, ông Martin phải chịu những hình phạt nặng nề, nhưng ông vẫn không đầu hàng.

Năm 1947, trở lại quân cảng Toulon ở Pháp, ông liên lạc với chi bộ Đảng Cộng sản Pháp ở tỉnh Var, tham gia rải truyền đơn kêu gọi thủy thủ phản chiến.

Năm 1950, Henri Martin bị bắt và bị kết án 5 năm tù vì "tuyên truyền phá hoại tinh thần quân đội", dù không có bằng chứng về hành động phá hoại cụ thể nào. Trước Tòa án quân sự Pháp, ông khẳng định rằng quyền độc lập thuộc về người dân Việt Nam.

Vụ án nhanh chóng gây chấn động dư luận Pháp và quốc tế, trở thành biểu tượng lớn của phong trào phản chiến. Nhiều trí thức như Jean-Paul Sartre, Jean Cocteau và các thành viên Đảng Cộng sản Pháp đã công khai ủng hộ ông.

Trước sức ép của dư luận và các lực lượng tiến bộ, chính quyền Pháp buộc phải trả tự do cho ông vào tháng 8/1953.

Sau khi được trả tự do, ông tiếp tục tích cực tham gia các hoạt động của Đảng Cộng sản Pháp, trở thành một trong những nhà lãnh đạo năng nổ nhất của đảng, tham gia nhiều hoạt động phản đối chiến tranh thực dân ở Đông Dương.

Trong những năm diễn ra Hội nghị Hòa bình Paris, ông Henri Martin cùng các thành viên khác của Đảng Cộng sản Pháp đã hết lòng ủng hộ phái đoàn Việt Nam cả về vật chất lẫn tinh thần vô giá cho đến thắng lợi cuối cùng.

Ông là một trong những người sáng lập và là thành viên tích cực của Hội Hữu nghị Pháp-Việt vào năm 1961.

Trong những năm về sau, ông thực hiện nhiều hoạt động nhằm giúp đỡ các nạn nhân bị nhiễm chất độc da cam/dioxin và những người nghèo ở Việt Nam, cũng như để thúc đẩy tình hữu nghị giữa Việt Nam và Pháp.

Với những đóng góp to lớn của mình, ngày 16/1/2003, ông đã được trao Kỷ niệm chương của Bộ Ngoại giao Việt Nam nhân dịp kỷ niệm 30 năm Hiệp định Paris chấm dứt chiến tranh và lập lại hòa bình ở Việt Nam.

Những năm tiếp theo, mặc dù tuổi ngày càng cao, sức yếu, ông vẫn thường xuyên quan tâm, theo dõi mỗi bước phát triển của Việt Nam, sẵn sàng đóng góp, hỗ trợ nhân dân Việt Nam, đặc biệt trong các hoạt động nhân đạo.

Raymonde Dien - Cô gái chắn đường tàu chở vũ khí sang Việt Nam

Bà Raymonde Dien (1929-2022), một đảng viên Đảng Cộng sản Pháp, được coi là một biểu tượng yêu chuộng hòa bình, phản đối chiến tranh, một người bạn lớn của Việt Nam.

Khi mới 20 tuổi, bà đã trở thành một trong những gương mặt tiêu biểu của phong trào phản chiến tại Pháp.

Vào những năm 1950, công nhân tại nhiều cảng lớn của Pháp đã bãi công, phản đối chính quyền chở vũ khí sang Việt Nam. Những người cộng sản Pháp trong đó có Raymonde Dien cũng đã tích cực hưởng ứng phong trào này, xuống đường biểu tình đòi hòa bình cho Việt Nam.

Vào đầu giờ chiều 23/2/1950, khi nhận được tin một đoàn tàu chở vũ khí sang chiến trường Đông Dương sắp đi qua nhà ga Saint-Pierre-des-Corps, gần thành phố Tours, đến bến cảng để đưa lên tàu biển sang chiến trường Đông Dương, bà Raymonde Dien và  các đồng chí của mình đã nhanh chóng đến nhà ga.

Người con gái ấy không do dự nằm chắn ngang đường ray, buộc đoàn tàu phải dừng khẩn cấp khi mũi tàu chỉ cách bà vài gang tay. Nhờ vậy, đoàn tàu chở vũ khí sang Đông Dương không thể đến điểm giao hàng đúng hẹn.

Hành động dũng cảm của bà nhằm ngăn cản đoàn tàu chở xe bọc thép đến Việt Nam, nhưng khiến bà bị bắt giữ và kết án một năm tù với cáo buộc “gây hư hại tài sản quân sự”.

Tuy nhiên, thay vì bị lãng quên, bà nhanh chóng được công luận và báo chí cánh tả, đặc biệt là báo L’Humanité, xem như một biểu tượng nữ giới phản chiến.

Bà được trả tự do vào dịp Giáng sinh năm 1950 và tiếp tục hoạt động trong phong trào thanh niên và nữ giới của Đảng Cộng sản Pháp. Tinh thần bất khuất của Raymonde Dien đã truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ phản đối chủ nghĩa thực dân và chiến tranh tại Pháp.

Sau này, khi có dịp kể về hành động dũng cảm lấy thân mình chắn đường tàu, bà cho biết: "Tôi làm theo tiếng nói của trái tim. Chính tôi cũng không hiểu được sức mạnh nào đã khiến tôi có phản ứng tức thì như vậy. Tôi hét lên với các đồng chí của mình là phải bằng mọi giá ngăn được đoàn tàu. Rồi tôi quyết định hành động thật nhanh, lao ra đường ray. Thật may là đoàn tàu đã dừng lại cách tôi vài gang tay và không thể đến điểm giao hàng đúng lịch trình".

Trong những năm tháng cuối đời, dù tuổi cao sức yếu, bà đều tích cực tham gia các sự kiện về Việt Nam, nhất là những hoạt động giúp đỡ Việt Nam, hay ủng hộ các nạn nhân chất độc da cam/dioxin.