Nguyên nhân thay đổi trật tự thế giới

Không thể tranh cãi là tiềm lực quân sự, kinh tế của Mỹ và các nước phương Tây so với tương quan chung của thế giới đang có xu hướng giảm sút. Hãy quan sát kỹ các vấn đề "nóng" ảnh hưởng đến trật tự thế giới hiện nay: Xung đột Ukraine được xem là tạo ra ảnh hưởng lớn nhất đối với hệ thống an ninh của thế giới sau Chiến tranh Lạnh. Sự xuất hiện của tổ chức "Nhà nước Hồi giáo" (IS) tự xưng ở Trung Đông cũng khiến cho tình hình ở Iraq và Syria càng thêm hỗn loạn và khó kiểm soát. Tuy nhiên, hai vấn đề này không phải là do sự suy giảm sức mạnh của Mỹ và phương Tây tạo ra.

Vậy thì nguyên nhân nào đã tạo ra sự mất cân bằng trật tự quốc tế? Giới quan sát đã đưa ra những lý do sau:

Thứ nhất, Mỹ và các nước phương Tây đã sử dụng các biện pháp không phù hợp với thực tế. Các nước phương Tây không chỉ coi vấn đề “dân chủ”, kinh tế thị trường làm trụ cột quốc gia, mà còn cho rằng nó là chuẩn mực giá trị được sử dụng phổ biến. Vì vậy, đối với những nước bị họ cho rằng không phù hợp với quan niệm giá trị dân chủ và kinh tế thị trường, họ sẽ sử dụng mọi thủ đoạn để thay đổi hiện trạng ở những nước này. Do Mỹ và các nước phương Tây cho rằng chính quyền Ukraine tham nhũng và phi dân chủ, nên họ đã khuyến khích người dân Ukraine xuống đường biểu tình, lật đổ chính quyền được cho là không theo phương Tây.

Mặc dù các nước phương Tây đã thành công trong việc lập ra chính quyền mới ở Ukraine, song Ukraine lại không có được hòa bình và sự ổn định. Việc Crimea sáp nhập vào Nga và những bất ổn ở miền Đông là điều mà Mỹ và các nước phương Tây không lường trước. Điều quan trọng hơn là cách làm của các nước phương Tây đang khiến cho thế giới bước vào một “cuộc Chiến tranh Lạnh mới”.

Thứ hai, Mỹ và các nước phương Tây không đánh giá đúng thực lực của bản thân. Điều này được thể hiện ở hai khía cạnh: Một là bắt nguồn từ việc theo đuổi “học thuyết Bush” của chính quyền George W. Bush với việc phát động hai cuộc chiến tranh. “Học thuyết Bush” nhấn mạnh đến việc duy trì địa vị siêu cường về quân sự, theo đuổi và tôn sùng “an ninh quốc gia tuyệt đối”. Sau các vụ khủng bố nhằm vào nước Mỹ ngày 11/9/2001, chính quyền Bush cho rằng dựa vào sức mạnh to lớn của Mỹ, các hành động quân sự có thể bảo đảm được an ninh tuyệt đối cho nước Mỹ. Tuy nhiên, kết quả ngược lại, các hành động quân sự của Mỹ không những không mang lại an ninh cho Mỹ và thế giới, mà còn khiến cho tình trạng bất ổn ở Afghanistan và Trung Đông càng thêm nghiêm trọng.

Hai là, để theo đuổi cái gọi là "an ninh tuyệt đối", ngay sau khi nhậm chức, bất chấp sự phản đối của Nga và các đồng minh, Tổng thống Bush đã quyết định triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa quốc gia (NMD). Việc khuếch trương “an ninh tuyệt đối” của Mỹ cho thấy rõ sự mở rộng của NATO về hướng Đông. Tuy nhiên, sự mở rộng của NATO hoàn toàn không giúp tăng cường an ninh cho các nước phương Tây mà còn dồn Tổng thống Nga Vladimir Putin vào chân tường, biến Nga trở thành kẻ thù của họ.

Mặc dù sau Chiến tranh Lạnh, chính phủ Mỹ đã thay đổi nhiều lần, song kiểu chính sách đối ngoại làm thay đổi trật tự thế giới mà Mỹ vẫn thực hiện về cơ bản không thay đổi. Mặc dù chính quyền của Tổng thống Barack Obama nhận ra rằng Mỹ rất khó duy trì vai trò “cảnh sát thế giới”, và đã không còn tham dự vào tất cả các công việc của thế giới như trước đây, song trong vấn đề đối phó với Nga, Mỹ vẫn tiếp tục tiến hành các biện pháp trừng phạt kinh tế với mong muốn khiến chính quyền Nga sụp đổ hoặc gây áp lực lên ông Putin để đạt được sự thỏa hiệp. Xem ra, Mỹ vẫn chưa ý thức sâu sắc được rằng chính những hành động của họ mới là nguyên nhân sâu xa khiến cho trật tự thế giới thay đổi.