Nghị sĩ Anh kêu gọi đẩy mạnh "đón sóng" nhân tài khoa học từ Mỹ

Chủ tịch Ủy ban Khoa học, đổi mới và công nghệ của Quốc hội Anh, nghị sĩ Chinyelu "Chi" Onwurah, đã viết thư gửi Bộ trưởng Khoa học Anh Patrick Vallance, kêu gọi London cần nỗ lực hơn nữa để thu hút các nhà khoa học đang rời Mỹ.

"Một số trường đại học tại châu Âu đã bắt đầu tích cực tuyển dụng các nhà nghiên cứu từ Mỹ. Các quốc gia như Hà Lan và Australia đã lập các quỹ để tuyển dụng các nhà khoa học nước ngoài hàng đầu. Australia đang kêu gọi các nhà tài trợ đóng góp để hỗ trợ một "nỗ lực phối hợp trên toàn quốc" nhằm cung cấp gói định cư cạnh tranh cho các nhà khoa học rời khỏi Mỹ", bà Onwurah viết trong bức thư.

Nước Anh từng trải qua tình trạng chảy máu chất xám từ những năm 1960, khi những công dân Anh tài năng và có trình độ học vấn cao di cư để tìm kiếm mức lương cao hơn và triển vọng tốt hơn tại Mỹ.

Anh được cho là đang hướng tới mục tiêu thu hút 10 nhóm các nhà nghiên cứu, nhưng chương trình này dự kiến cần khoản quỹ khoảng 67 triệu USD.

Bà Onwurah kêu gọi chính phủ hành động nhiều hơn nữa và cung cấp hỗ trợ có mục tiêu đối với các nhà khoa học muốn rời Mỹ, cụ thể là xem xét các lựa chọn như nới lỏng yêu cầu về thị thực.

"Trong các cuộc trò chuyện với các học giả Mỹ, họ đã nhấn mạnh rằng sẽ đánh giá cao sự ủng hộ từ phía Anh", bà khẳng định.

Ủy ban Khoa học, đổi mới và công nghệ từng chất vấn Bộ trưởng Vallance về vấn đề trên, khi nghị sĩ Emily Darlington lưu ý về sự cắt giảm nguồn tài trợ đối với Viện Y tế Quốc gia (NIH) tại Mỹ, cũng như thái độ không tích cực với vaccine và nghiên cứu tế bào gốc.

Bà Onwurah đặt câu hỏi rằng liệu đây có phải là cơ hội để Anh tiến lên trong những lĩnh vực mà chính quyền mới của Mỹ không muốn tài trợ hay không, và cân nhắc liệu London có nên xem xét các ưu đãi bổ sung để thu hút các nhà khoa học vào các lĩnh vực đó hay không.

Bà Onwurah chỉ ra một số lý do có thể cản trở Anh thu hút các tài năng khoa học nước ngoài.

Thứ nhất, chi phí thị thực của Anh có thể cao hơn tới 17 lần so với các quốc gia tương đương. Đối với sinh viên ngoài khối EU muốn thực hiện nghiên cứu sau tiến sĩ, chi phí này là 694 USD chỉ để nộp đơn xin thị thực, cộng với phụ phí y tế (ví dụ:  1.745 USD cho thị thực 2 năm). Đối với các nhà khoa học đủ điều kiện đến bằng thị thực "Tài năng toàn cầu" để làm việc nghiên cứu hoặc theo đuổi sự nghiệp học thuật, chi phí là 1.017 USD cho thị thực cộng với phụ phí y tế bắt buộc là 1.375 USD mỗi năm.

Trong khi đó, Đức chỉ tính phí thị thực 101 USD cho công dân nước thứ ba nếu họ có bằng tiến sĩ và có kế hoạch nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đức. Chi phí thị thực tài năng nghiên cứu của Pháp là 253 USD trong 4 năm (mặc dù cả hai nước đều yêu cầu người nộp đơn phải mua bảo hiểm y tế tư nhân).

Tuy nhiên, lệ phí thị thực không phải là rào cản duy nhất. Mức lương học thuật tại Mỹ cũng cao hơn ở Anh. Mức lương trung bình của nhân viên trường đại học được cho là khoảng 53.000 USD cho một giảng viên và khoảng 121.000 USD cho một giáo sư, trong khi giáo sư chính thức trung bình nhận thù lao khoảng 155.000 USD tại Mỹ.

Bà Onwurah cho rằng, điểm tích cực là người Mỹ và người Anh đều nói tiếng Anh, nên nếu các nhà khoa học tại Mỹ đang tìm kiếm vị trí ở nước ngoài thì rõ ràng đây là cơ hội cho Anh.

Việc nhiều nước đưa ra các chiến lược nhằm thu hút các nhà khoa học, chuyên gia hàng đầu diễn ra trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Donald Trump bị chỉ trích là tấn công vào nền giáo dục đại học và nhắm vào nhiều trường đại học hàng đầu. Đáng chú ý là cuộc tranh cãi giữa chính quyền Trump và Đại học Harvard, khiến trường này bị "đóng băng" 2,2 tỷ USD tài trợ và bị đe dọa tước bỏ quyền miễn thuế.

Liên minh châu Âu mới đây đã đưa ra gói ưu đãi trị giá 500 triệu euro (566 triệu USD) để thu hút các nhà khoa học từ nước ngoài, trong đó Pháp cam kết hỗ trợ thêm 100 triệu euro.

Hôm 5/5, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã cùng tham dự một sự hiện Đại học Sorbonne ở Paris, trong đó họ đã cam kết đưa ra các ưu đãi và biện pháp bảo vệ cho các nhà nghiên cứu đang tìm cách chuyển đến châu Âu.

Sự kiện mang tên "Chọn châu Âu cho khoa học" quy tụ nhiều quan chức các nước và giới học giả, là động thái mới nhất nhằm mở cửa châu Âu đối với các học giả và nhà nghiên cứu tại Mỹ, những người lo ngại công việc của họ bị đe dọa bởi việc cắt giảm chi tiêu liên bang cho các trường đại học và các tổ chức nghiên cứu, cũng như việc các cơ sở giáo dục đại học Mỹ bị chính quyền nhắm mục tiêu vì các chính sách đa dạng.

Sự kiện diễn ra sau khi 13 quốc gia châu Âu, bao gồm Pháp, Đức và Tây Ban Nha, đã gửi thư tới Ủy ban châu Âu, kêu gọi cơ quan này hành động nhanh chóng để thu hút nhân tài học thuật.

Pháp được cho là đặc biệt quan tâm đến việc thu hút các nhà khoa học làm việc trong lĩnh vực y tế - đặc biệt là các bệnh truyền nhiễm, cũng như nghiên cứu về khí hậu và trí tuệ nhân tạo.

Pháp đã khởi động sáng kiến "Chọn Pháp cho khoa học" của riêng nước này vào tháng 4 với một nền tảng chuyên dụng cho các đơn đăng ký tiếp nhận các nhà nghiên cứu quốc tế.

Trung tâm nghiên cứu khoa học hàng đầu của Pháp CNRS gần đây cũng đưa ra một sáng kiến mới để thu hút các nhà khoa học nước ngoài có nghiên cứu bị đe dọa, cũng như các nhà nghiên cứu Pháp đang làm việc ở nước ngoài, một số người trong số họ "không muốn sống và nuôi dạy con cái ở nước Mỹ dưới thời chính quyền Trump", chủ tịch của CNRS, Antoine Petit, nói với truyền thông Pháp.

Đại học Aix-Marseille đã khởi động chương trình "Nơi an toàn cho khoa học" vào tháng 3. Trường này sẽ tiếp nhận các nhà nghiên cứu nước ngoài đầu tiên vào tháng 6.

Tuy nhiên, cũng tồn tại một số thách thức mà Pháp phải giải quyết, như đầu tư nghiên cứu ở Mỹ - bao gồm cả quan hệ đối tác công tư - trong nhiều năm qua luôn lớn hơn ở châu Âu. Châu lục này cũng tụt hậu so với Mỹ về đầu tư vào các trường đại học và trung tâm nghiên cứu.

Các nhà nghiên cứu Pháp thường xuyên nêu ra vấn đề về mức lương tương đối thấp và các hợp đồng bấp bênh cho nhiều nhà nghiên cứu ở Pháp. Trung bình, một nhà nghiên cứu học thuật ở Mỹ được trả lương cao hơn so với đồng nghiệp Pháp của họ. Các công đoàn ở Pháp đã kêu gọi các hợp đồng tốt hơn, các điều khoản lương tốt hơn và tài trợ tốt hơn trên toàn bộ các tổ chức nghiên cứu.

Một số người ở Pháp hy vọng khoảng cách lương giữa các nhà khoa học ở Pháp và Mỹ sẽ thu hẹp, một khi chi phí giáo dục và y tế thấp hơn, và các phúc lợi xã hội tốt hơn ở Pháp được tính đến.

Hồi tháng trước, ông Friedrich Merz, người nhậm chức Thủ tướng Đức mới đây, cũng bày tỏ sự bất bình đối với cách chính phủ Mỹ hiện đối xử với các trường đại học tại nước này, và cho rằng "đây là một cơ hội lớn cho chúng ta".

Ninh Trần

Theo Register, Reuters