Mỹ tuyên bố rút khỏi Hiệp ước bầu trời mở với Nga, NATO họp khẩn

"Nga đã không tuân thủ hiệp ước, vì vậy, cho đến khi họ tuân thủ, chúng tôi sẽ rút khỏi hiệp ước", Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu với phóng viên bên ngoài Nhà Trắng ngày 21/5.

Chủ nhân Nhà Trắng dự đoán rằng, việc Mỹ rút khỏi hiệp ước sẽ buộc Nga quay trở lại bàn đàm phán. "Rất có khả năng chúng tôi sẽ đưa ra một thỏa thuận mới hoặc làm gì đó để khôi phục hiệp ước. Tôi nghĩ việc sắp xảy ra là chúng tôi sẽ rút khỏi hiệp ước và họ sẽ quay lại đàm phán, mong muốn một thỏa thuận", ông Trump nói.

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo cho biết, Mỹ sẽ chính thức thông báo cho Nga vào hôm nay 22/5 về kế hoạch rút khỏi Hiệp ước Bầu trời mở. Theo lời ông Pompeo, động thái này sẽ có hiệu lực trong vòng 6 tháng và Mỹ có thể "cân nhắc lại việc rút khỏi hiệp ước nếu Nga quay trở lại tuân thủ đầy đủ hiệp ước".

Hiệp ước Bầu trời mở, được ký kết tại Helsinki vào tháng 3/1992 và có hiệu lực từ năm 2002. Theo đó, Không quân của các bên tham gia có thể thực hiện các chuyến bay trên lãnh thổ các quốc gia khác để theo dõi các hoạt động quân sự. Hiện tại, hiệp ước có sự tham gia của 35 quốc gia, trong đó có Nga, Mỹ, Đức, Ukraine, Thổ Nhĩ Kỳ, các nước Baltic.

Hiệp ước Bầu trời mở nhằm hoàn thiện cơ chế kiểm soát hoạt động quân sự, kiểm soát việc tuân thủ các thỏa thuận kiểm soát vũ khí để củng cố lòng tin giữa các quốc gia tham gia hiệp ước. Các nước có quyền tiến hành các chuyến bay giám sát trên không phận của nhau, nhưng phải thông báo trước 72 giờ để nước chủ nhà có thời gian phản hồi.

Tuyên bố rút khỏi Hiệp ước Bầu trời mở của chính quyền Tổng thống Trump cho thấy, Mỹ có thể đưa ra quyết định tương tự với một hiệp ước khác về kiểm soát vũ khí giữa Nga và Mỹ, Hiệp ước Cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược mới (New START). Ông Trump nhiều lần kêu gọi Trung Quốc tham gia đàm phán một hiệp ước kiểm soát vũ khí 3 bên. Tuy nhiên, Trung Quốc, nước được cho là sở hữu khoảng 300 vũ khí hạt nhân, từ chối đề xuất này.

NATO họp khẩn

Một quan chức ngoại giao châu Âu cho biết với AFP rằng, các đại sứ của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) sẽ họp khẩn vào hôm nay 22/5 sau khi Tổng thống Trump tuyên bố kế hoạch rút khỏi Hiệp ước Bầu trời mở. Cuộc họp sẽ diễn ra chiều nay tại Brussels, Bỉ nhằm đánh giá hệ quả tuyên bố của ông Trump.

Phản ứng về tuyên bố của Tổng thống Trump, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Alexander Grushko cho biết, đến nay giới chức Nga chưa nhận được thông báo chính thức từ phía Mỹ. Ông Grushko cũng khẳng định Nga không vi phạm hiệp ước.

Một số chuyên gia lo ngại rằng, việc Mỹ rút hỏi hiệp ước có thể kéo theo việc Nga cũng rút và ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh của châu Âu. “Quyết định của ông Trump quá nóng vội”, Daryl Kimball, người đứng đầu Hiệp hội kiểm soát vũ khí có trụ sở ở Washington, Mỹ, nhận định.

Tuyên bố của ông Trump cũng vấp phải sự chỉ trích của các nghị sĩ Dân chủ trong nước. Thượng nghị sĩ Adam Smith nói: "Quyết định của chính quyền rút Mỹ khỏi Hiệp ước Bầu trời mở là một cú tát vào mặt các đồng minh ở châu Âu, đặt lực lượng của chúng ta triển khai tại đây vào mối đe dọa... Quyết định này sẽ là suy yếu các lợi ích an ninh quốc gia của chúng ta, khiến Mỹ bị cô lập bởi vì Hiệp ước vẫn có hiệu lực dù không có Mỹ".

Minh Phương
Theo Politico, Bloomberg