Mỹ - Iran bên miệng hố chiến tranh trong 7 ngày đốt nóng “chảo lửa” Trung Đông

Mỹ đã chuẩn bị suốt 18 tháng cho màn hạ sát tướng cấp cao Iran, khiến Tehran giận dữ đáp trả bằng cuộc tấn công bằng tên lửa, thổi bùng căng thẳng tại “chảo lửa” Trung Đông trong những ngày đầu của thập niên mới.

Máy bay đến muộn và đội sát thủ cảm thấy lo lắng. Dữ liệu quốc tế cho thấy chuyến bay mang số hiệu 6Q501 của hãng hàng không Cham Wings Airlines, cất cánh từ thủ đô Damacus, Syria vào lúc 19 giờ 30 phút tới thủ đô Baghdad, Iraq, đã khởi hành. Tuy nhiên trên thực tế, một nguồn tin tại sân bay cho biết máy bay này vẫn ở đậu trên mặt đất và hành khách mục tiêu vẫn chưa xuất hiện.

Nhiều giờ trôi qua. Một số người tham gia chiến dịch phân vân liệu có nên hoãn kế hoạch này lại hay không.

Sau đó, trước khi cửa máy bay đóng lại, đoàn xe tháp tùng chở Tướng Qassem Soleimani, Tư lệnh Đặc nhiệm Quds thuộc Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran, xuất hiện trên đường băng. Ông Soleimani bước lên máy bay cùng hai người hộ tống. Chuyến bay 6Q501 khởi hành trễ 3 tiếng tới thủ đô Iraq.

Máy bay hạ cánh xuống sân bay quốc tế Baghdad vào 0 giờ 36 phút sáng ngày hôm sau. Người đầu tiên rời đi là Tướng Soleimani và đoàn tùy tùng của ông. Chờ họ ở cuối lối ra là Abu Mahdi al-Muhandis, quan chức Iraq phụ trách lực lượng dân quân và là người có quan hệ gần gũi với Iran.

Hai xe ô tô chở cả đoàn lao đi trong đêm, dưới bóng của những chiếc máy bay không người lái MQ-9 Reaper của Mỹ. Vào 0 giờ 47 phút, tên lửa đầu tiên bắn vào đoàn xe, nhấn chìm chúng trong lửa và để lại 10 thi thể bên trong.

Chiến dịch hạ sát Tướng Soleimani đã đưa Mỹ tới bờ vực chiến tranh với Iran và đẩy thế giới vào tình trạng bất ổn suốt 7 ngày.

Câu chuyện về 7 ngày hỗn loạn, và kế hoạch bí mật được chuẩn bị từ nhiều tháng trước đó, được xem là chương nguy hiểm nhất trong 3 năm cầm quyền của Tổng thống Donald Trump, khi ông quyết định phát lệnh tấn công Iran, cũng như nỗ lực của ông chủ Nhà Trắng thông qua các đồng minh và các kênh hậu thuẫn nhằm giữ cho cuộc khủng hoảng không bị vượt tầm kiểm soát.

Nguồn cơn xung đột

Cuộc đối đầu giữa Mỹ và Iran có lẽ bắt đầu một cách tình cờ. Trong suốt nhiều năm, Iran đã tài trợ cho các lực lượng ủy nhiệm ở Iraq để tranh giành ảnh hưởng với quân đội Mỹ, những người lần đầu tới Iraq trong cuộc xung đột vào năm 2003.

Bắt đầu từ mùa thu năm ngoái, các dân quân do Iran hậu thuẫn đã phóng tên lửa vào các căn cứ ở Iraq, nơi có lính Mỹ đồn trú, song chủ yếu gây ra căng thẳng, nhiều hơn là thiệt hại.

Do vậy, khi các tên lửa tấn công căn cứ quân sự K1 gần Kirkuk, Iraq hôm 27/12, giết chết Nawres Waleed Hamid, một nhà thầu dân sự Mỹ, và làm bị thương nhiều người khác, điều duy nhất gây bất ngờ trong vụ việc này là xảy ra thương vong.

Hezbollah, nhóm dân quân do Iran hậu thuẫn, nhận trách nhiệm về vụ tấn công. Suốt 5 tháng trước đó, nhóm này đã thực hiện ít nhất 5 vụ tấn công tên lửa nhằm vào các căn cứ có lính Mỹ đồn trú, song không để lại thương vong.

Sau khi theo dõi các liên lạc giữa Hezbollah và Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran của Tướng Soleimani, giới chức tình báo Mỹ phát hiện ra rằng người Iran muốn gây sức ép với người Mỹ, nhưng không có ý định leo thang xung đột. Các quan chức Mỹ nhận định, tên lửa được phóng vào khu vực và tại thời điểm khi cả lính Mỹ và lính Iraq đều không có mặt ở đó. Nói cách khác, cái chết của nhà thầu Hamid chỉ là sự cố ngoài ý muốn.

Tuy nhiên điều đó không có nhiều ý nghĩa với Tổng thống Trump và đội ngũ của ông. Một công dân Mỹ đã thiệt mạng và Tổng thống Trump, người đã hủy cuộc tấn công đáp trả Iran chỉ trước 10 phút hồi tháng 6 năm ngoái và kiềm chế hành động quân sự để trả đũa sự khiêu khích của Iran, bây giờ đang phải đối mặt với một sự lựa chọn.

Các cố vấn của Tổng thống Trump đã nói với ông rằng, Iran có lẽ đã hiểu nhầm việc kiềm chế sử dụng vũ lực của ông lần trước như một dấu hiệu của sự yếu đuối. Để thiết lập lại sự răn đe, ông nên ra lệnh đáp trả cứng rắn Iran.

Trong kỳ nghỉ tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago, bang Florida, Tổng thống Trump đã đồng ý tấn công 5 địa điểm ở Iraq và Syria, giết chết ít nhất 25 thành viên của lực lượng Hezbollah và làm bị thương ít nhất 50 người khác. Hai ngày sau đó, ngày 31/12, những người biểu tình ủng hộ Iran, với sự hậu thuẫn của nhiều thành viên trong cùng lực lượng dân quân, đã có động thái phản đối Mỹ bằng cách đột nhập Đại sứ quán Mỹ ở Baghdad và phóng hỏa.

Lo ngại về nguy cơ tái diễn vụ chiếm đóng Đại sứ quán Mỹ vào năm 1979 tại Iran và cuộc tấn công vào cơ quan ngoại giao ở Benghazi, Libya hồi năm 2012, Tổng thống Trump và đội ngũ của ông đã ra lệnh cho hơn 100 lính thủy đánh bộ gấp rút từ Kuwait tới Baghdad.

Tuy nhiên khi lính thủy đánh bộ Mỹ tới Baghdad, không ai trong số họ phải nổ súng. Họ đã sử dụng những vũ khí không gây sát thương như hơi cay để giải tán đám đông biểu tình. Cuộc bao vây kết thúc mà không đổ máu.

Tuy nhiên, theo dõi qua truyền hình ở Florida, Tổng thống Trump vẫn cảm thấy “nóng mặt” với tình trạng hỗn loạn tại Baghdad và sẵn sàng cho phép lính Mỹ phản ứng mạnh mẽ hơn. Ngày 31/12, ngay sau khi người biểu tình bắt đầu hoạt động, một văn bản tối mật do Robert O'Brien, cố vấn an ninh quốc gia của Tổng thống Trump, ký, cũng bắt đầu được lưu hành.

Văn bản này đã liệt kê các mục tiêu tấn công tiềm năng của Mỹ, bao gồm một cơ sở năng lượng của Iran, một tàu chỉ huy kiểm soát được Vệ binh Cách mạng sử dụng để chỉ đạo các tàu nhỏ quấy rối tàu chở dầu ở vùng biển xung quanh Iran. Con tàu này đã là “cái gai” trong mắt Mỹ suốt nhiều tháng, đặc biệt sau hàng loạt vụ tấn công nhằm vào các tàu chở dầu trong khu vực.

Văn bản này cũng đề xuất một phương án cứng rắn hơn: nhắm mục tiêu vào các quan chức của Iran để tiêu diệt họ bằng một cuộc tấn công quân sự. Theo các quan chức từng được xem qua văn bản mật, trong số các mục tiêu được nhắc đến có Abdul Reza Shahlai, một chỉ huy Iran ở Yemen và là người đã giúp đỡ về tài chính cho các nhóm vũ trang trên toàn khu vực.

Một cái tên khác trong danh sách là Tướng Soleimani.

Ám sát tướng cấp cao Iran

Tướng Soleimani không phải cái tên được nhiều người biết đến ở Mỹ. Tuy nhiên, giới chức Mỹ tin rằng hơn bất kỳ ai, ông Soleimani là người chịu trách nhiệm về tình hình bất ổn và chết chóc ở Trung Đông.

Là người đứng đầu Lực lượng Quds tinh nhuệ, Tướng Soleimani được xem là nhân vật quyền lực số hai ở Iran. Ông điều hành các cuộc chiến ủy nhiệm ở Iraq, Syria, Li Băng và Yemen, bao gồm các chiến dịch ném bom bên đường và các cuộc tấn công khác khoảng 600 lính Mỹ thiệt mạng trong giai đoạn đỉnh điểm của chiến tranh Iraq.

Ở tuổi 62, Tướng Soleimani nổi tiếng là người đi lại mà không cần áo chống đạn hay vệ sĩ bảo vệ. Sau nhiều thập niên kín tiếng, Tướng Soleimani bắt đầu nổi lên trong những năm gần đây sau chiến dịch Mùa xuân Arab và cuộc chiến với Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng. Ông được xem là nhân vật gắn liền với mục tiêu thống trị khu vực của Iran.

Theo các quan chức Mỹ, các cuộc thảo luận về việc có nhắm mục tiêu tới Tướng Soleimani hay không đã kéo dài suốt 18 tháng qua. Nhận thức được tình hình khó khăn nếu giết ông ở Iran, giới chức Mỹ đã tính đến việc theo dõi Tướng Soleimani trong chuyến thăm gần đây của ông tới Syria, hoặc Iraq, đồng thời tập trung vào việc phát triển mạng lưới đặc vụ ở 7 tổ chức khác nhau nhằm báo cáo về từng động thái của tướng Iran.

Vào thời điểm căng thẳng leo thang với Iran hồi tháng 5/2019 khi các vụ tấn công nhằm vào các tàu chở dầu xảy ra, cựu Cố vấn An ninh Quốc gia Nhà Trắng John Bolton, khi đó đã chỉ đạo các cơ quan tình báo và quân đội đưa ra các phương án để ngăn chặn sự gây hấn của Iran. Một trong số các phương án được đệ trình lên ông Bolton là giết Tướng Soleimani và các lãnh đạo khác của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran. Vào thời điểm đó, mọi hoạt động để theo dõi hành trình của Tướng Soleimani được siết chặt hơn.

Tới tháng 9, Bộ Tư lệnh Trung tâm và Bộ Tư lệnh Các Chiến dịch Đặc biệt Mỹ đã được huy động tham gia vào tiến trình lên kế hoạch cho chiến dịch tiêu diệt Tướng Soleimani. Nhiều phương án được thảo luận, một số ở Syria, một số khác ở Iraq. Phương án Syria được xem là phức tạp hơn, không chỉ vì quân đội Mỹ khó tự do di chuyển ở đây, mà còn vì Tướng Soleimani dành phần lớn thời gian với các chiến binh Hezbollah, và giới chức Mỹ không muốn đẩy họ vào thế nhập nhằng cũng như nguy cơ xảy ra một cuộc chiến mới với Israel.

Các đặc vụ được tuyển mộ ở Syria và Iraq liên tục báo cáo về mọi động thái của Tướng Soleimani. Quá trình trinh sát đã hé lộ thông tin rằng, tư lệnh Iran sẽ đáp chuyến bay của một số hãng hàng không và vé cho một chuyến bay đôi khi sẽ được mua nhiều hơn một chiếc để đánh lạc hướng những đối tượng theo dõi.

Tướng Soleimani được đưa lên máy bay vào phút chót, sau đó ngồi ở hàng ghế đầu của hạng thương gia để ông có thể xuống máy bay trước và rời đi nhanh chóng. Tư lệnh Iran bắt đầu chuyến đi cuối cùng của mình vào ngày đầu năm mới 2020. Ông đáp chuyến bay tới Damascus, sau đó di chuyển bằng ô tô tới Li Băng để gặp Nasrallah, thủ lĩnh Hezbollah, trước khi trở về Damascus vào buổi tối hôm đó.

Màn đáp trả của Iran

Cùng ngày diễn ra chuyến bay cuối cùng của Tướng Soleimani, tại trụ sở của Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) ở bang Virginia, Giám đốc CIA Gina Haspel nhận được thông tin rằng Tướng Soleimani đang chuẩn bị di chuyển từ Syria tới Iraq. Các quan chức cũng thông báo với bà Haspel rằng, có thông tin tình báo tiết lộ Tướng Soleimani đang lên kế hoạch cho một cuộc tấn công quy mô lớn nhằm hất cẳng lực lượng quân sự Mỹ khỏi Trung Đông.

Trong khi các quan chức CIA cảnh báo về việc Tướng Soleimani đang tập hợp các lực lượng đặc nhiệm trên toàn khu vực để tấn công các đại sứ quán và căn cứ quân sự Mỹ, một số quan chức cho biết họ chưa có đủ thông tin để cho rằng mối đe dọa này “sắp xảy ra”, song họ vẫn coi đây là một điều đáng lo ngại.

Về phần mình, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo cho rằng cuộc tấn công do tư lệnh Iran đứng sau có thể giết hàng trăm người. Giám đốc CIA cũng tin rằng hậu quả của việc không giết Tướng Soleimani còn nguy hiểm hơn so với việc chờ cuộc tấn công xảy ra.

Ngày 7/1, Trung tâm Tên lửa Quốc phòng Đặc biệt và Phi hành gia thuộc Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ đã tập hợp hàng loạt thông tin, bao gồm hình ảnh chụp từ trên cao cũng như các cuộc liên lạc nghe lén, và kết luận rằng Iran sắp tiến hành cuộc tấn công bằng tên lửa vào các căn cứ tại Iraq. Trung tâm này đã gửi cảnh báo đến Nhà Trắng.

Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence và Cố vấn an ninh Quốc gia O’Brien ngay lập tức đến Phòng Tình huống dưới tầng hầm. Tổng thống Trump và Ngoại trưởng Pompeo sau đó cũng có mặt. Tại Lầu Năm Góc, Bộ trưởng Quốc phòng Mark T. Esper và toàn bộ Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ do Chủ tịch Mark A. Milley dẫn đầu đã tập trung tại phòng hội nghị ở tầng ba và thảo luận về cách sơ tán các binh sĩ cũng như các gia đình trong khu vực tới nơi an toàn hơn.

Khoảng sau 17 giờ 30 phút, một giọng nói phát ra từ loa trong Phòng Tình huống: “Thưa ngài, chúng tôi đã nhận thấy những dấu hiệu của một vụ phóng vào lúc 22 giờ 30 giờ Zulu từ phía tây Iran theo hướng Iraq, Syria và Jordan”.

Các báo cáo sau đó đến dồn dập hơn. Các tên lửa ồ ạt được phóng đi, chủ yếu hướng đến căn cứ không quân Al Asad ở Iraq, nơi có 2.000 binh sĩ Mỹ đồn trú. Cuộc tấn công kết thúc sau khoảng 1 giờ, tuy nhiên chỉ huy tại các căn cứ vẫn chỉ đạo binh sĩ ở lại nơi trú ẩn để đề phòng có thêm tên lửa được phóng tới.

Một giờ sau khi cuộc tấn công kết thúc, Bộ trưởng Quốc phòng Esper và Tướng Milley tới Nhà Trắng để gặp Tổng thống Trump.

Các tên lửa của Iran đã làm hư hại một trực thăng, một số lều và các công trình khác. Nhờ cảnh báo trước, vụ tấn công không ra gây thương vong. Một thông điệp cũng được Iran gửi tới Mỹ thông qua kênh Thụy Sĩ: Cuộc tấn công là đòn đáp trả của Iran. Mỹ và Iran gần đây đã liên lạc thông qua kênh ngoại giao với Thụy Sĩ.

Thông điệp được gửi tới Tổng thống Trump và Ngoại trưởng Pompeo chỉ 5 phút sau khi Thụy Sĩ nhận được từ Iran. Thụy Sĩ chuyển thông điệp bằng fax được mã hóa tới đại sứ quán nước này ở Washington và sau đó tới Brian Hook, đặc phái viên Mỹ về Iran, chỉ 2 phút sau khi Iran chuyển cho Thụy Sĩ.

Khi trở về dinh thự vào buổi tối xảy ra cuộc tấn công của Iran, Tổng thống Trump cảm thấy nhẹ nhõm vì không có thương vong. Ông cũng “sốt ruột” muốn khởi động lại một con đường nhằm tránh khỏi cuộc xung đột sâu hơn với Iran.

“Tất cả đều ổn!”, Tổng thống viết một dòng trấn an trên mạng xã hội Twitter.

Thành Đạt

Theo New York Times