Liệu Mỹ có can dự lâu dài với ASEAN?

Trong bài phân tích đăng trên mạng tin Diễn đàn Đông Á ngày 2/12 viết về quan hệ Mỹ - ASEAN, cựu Tổng thư ký ASEAN Rodolfo C. Severino cho rằng Mỹ vẫn sẽ tiếp tục can dự tại Đông Á và ASEAN, nhưng mức độ sẽ giảm đi do bị chi phối bởi những áp lực trong nước và các khu vực khác.

Theo ông Severino, trong khuôn khổ tuần lễ Cấp cao ASEAN 18 vừa qua, Tổng thống Obama đã tham dự Cấp cao ASEAN-Mỹ lần thứ 4 ngày 19/11 và Cấp cao Đông Á (EAS) ngày 20/11. Nhưng trái với kỳ vọng rất lớn của dư luận khu vực và quốc tế, sự "tái xuất" lần này của ông chủ Nhà Trắng tại các hội nghị cấp cao ASEAN không để lại ấn tượng gì đặc biệt trong cả lời nói lẫn hành động, nếu không muốn nói là khá mờ nhạt.

Kết quả này trái ngược hoàn toàn với hai chặng dừng chân trước đó của ông tới Myanmar và Thái Lan, vốn được giới truyền thông và các nhà bình luận chính trị gọi là "sự can dự mới của Mỹ ở Đông Á".

Những người mong muốn sự có mặt và sự quan tâm nhiều hơn của Mỹ tại Đông Á tỏ ra quan ngại về tính bền vững sự của sự can dự này, xuất phát từ nhiều lý do trong đó có việc kinh tế Mỹ đang gặp khó khăn và tình hình thực tế tại khu vực Đông Á chưa thực sự đến mức cấp thiết.

"So với các khu vực khác như Trung Đông, dù đôi lúc có xảy ra căng thẳng do tranh chấp biển đảo nhưng khu vực Đông Á không có những cuộc khủng hoảng dễ lôi kéo sự chú ý và hành động của Mỹ như chảo lửa Trung Đông", các nhà phân tích nhận định.

Quan ngại này có thể giải thích phần nào sự "mờ nhạt khó hiểu" của Tổng thống Obama tại các hội nghị cấp cao ASEAN và EAS vừa qua.

"Ông ấy trông khá lơ đãng và hầu như không đưa ra bất kỳ phát biểu nào đáng chú ý, cho dù vấn đề tranh chấp chủ quyền tại Biển Đông và Hoa Đông đã hâm nóng nghị trường từ nhiều ngày trước. Có lẽ ông ấy đang bị phân tâm về việc dỡ bỏ vách đá tài chính và về cuộc chiến giữa các tay súng Palestin ở dải Gaza với đồng minh thân cận Israel ở Trung Đông ", ông Severino nói.

Ông Severino hiện đứng đầu Trung tâm nghiên cứu ASEAN thuộc Viện nghiên cứu Đông Nam Á của Singapore.

Cũng theo ông Severino, những lợi ích từ các mối quan hệ kinh tế gần gũi (với Trung Quốc) và sức ép tài chính trong nước đã chiếm ưu thế trong chuyến công du lần này của Obama, bất chấp thực tế là ASEAN đang đối mặt với thời khắc khó khăn nhất trong lịch sử 45 năm tồn tại của mình khi dư âm về việc Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 45 không ra được tuyên bố chung hồi tháng 7 vẫn đang đè nặng lên các nhà lãnh đạo khu vực. Giữa đối nội và đối ngoại, ông Obama đã nghiêng về người dân trong nước. Giữa Đông Á và Trung Đông, ông dành mối quan tâm nhiều hơn cho khu vực vốn được coi là "rốn dầu" của thế giới.

Bấy nhiêu thôi đủ để các nước ASEAN tự rút ra bài học cho mình. Tìm kiếm đồng thuận và tự thân vượt khó xem ra vẫn là giải pháp tốt nhất cho dù ở góc độ nào đó, ASEAN vẫn có thể dựa vào sự can dự của Mỹ, nhưng chỉ có chừng mực mà thôi.