Lầu Năm Góc khẳng định lập trường minh bạch về Biển Đông

Khu trục hạm USS Lassen của Mỹ. (Nguồn: AP)

... Một trong 7 hòn đảo nhân tạo mà Trung Quốc đã bồi đắp trái phép tại vùng quần đảo Trường Sa của Việt Nam ở Biển Đông, trong một chiến dịch được cho là nhằm bảo vệ quyền tự do hàng hải trên Biển Đông,

Cho đến gần đây, thông tin chính thức về chiến dịch này chưa hề được công bố, mà chỉ có những chi tiết manh mún được các nguồn tin khác nhau đưa ra, chủ yếu là ẩn danh, đến từ các giới chức quân sự quốc phòng Mỹ. Tình trạng mập mờ này đã khiến cho nhiều người hoài nghi về tính chất quyết liệt của chiến dịch "bảo vệ quyền tự do hàng hải" do Hải quân Mỹ thực hiện nhằm chống lại những đòi hỏi chủ quyền thái quá và phi lý của Trung Quốc tại Biển Đông.

Một số nhà phân tích còn chỉ trích các thủ tục mà tàu USS Lassen áp dụng khi di chuyển bên trong vùng 12 hải lý của bãi đá Xu Bi, được mô tả là giống với thủ tục "đi qua vô hại" dùng trong trường hợp chiến hạm nước ngoài di chuyển trong lãnh hải của một nước khác, hơn là các hoạt động thể hiện quyền tự do đi lại trên vùng biển quốc tế.

TNS John McCain chất vấn Bộ trưởng Ashton Carter

Thượng Nghị sĩ (TNS) John McCain, Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ là người đầu tiên trong số những người đã bày tỏ không hài lòng trước nghi vấn Mỹ "không dám thách thức" Trung Quốc trong chiến dịch bảo vệ quyền tự do hàng hải.

Trong một bức thư gửi đích danh Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter ngày 9/11/2015, ông McCain đã yêu cầu ông Carter giải thích rõ ràng về nhiệm vụ của chiến hạm USS Lassen tại Trường Sa ngày 27/10/2015 là thực hiện hoạt động "tự do đi lại" hay "đi qua vô hại" bên trong vùng 12 hải lý của bãi đá Xu Bi; cũng như yêu cầu giải thích rõ lập trường của Mỹ về những yêu sách quá đáng và phi lý của Trung Quốc tại Biển Đông.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ chính thức lên tiếng

Hơn một tháng sau, bức thư của Thượng nghị sĩ McCain đã nhận được phúc đáp chính thức của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ đề ngày 21/12/2015, trong đó lần đầu tiên người đứng đầu Lầu Năm Góc cho biết mục đích của chiến dịch do tàu USS Lassen thực hiện.

Bộ Trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter. (Nguồn: Washingtontimes.com)

"Ngày 27 tháng 10 năm 2015, khu trục hạm USS Lassen (DDG-82) của hải quân Mỹ đã tiến hành một chiến dịch tuần tra bảo vệ quyền tự do hàng hải ở Biển Đông bằng cách đi vào bên trong phạm vi 12 hải lý của 05 thực thể địa lý tại vùng quần đảo Trường Sa gồm: Xu Bi (Subi Reef), Song Tử Đông (Northeast Cay), Song Tử Tây (Southwest Cay), Đá Nam (South Reef), và Đá Hoài Ân (Sandy Cay) – (được cho là) đang có tranh chấp giữa Trung Quốc, Đài Loan, Việt Nam và Philippines. Mỹ không hề báo trước cho bất kỳ bên tranh chấp nào về hoạt động của tàu Lassen, vốn phù hợp với những gì (nước Mỹ) thường làm và đúng theo luật pháp quốc tế" - Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter nêu rõ:

Trong bài phân tích đăng ngày 6/1/2016, báo Nhật Bản The Diplomat cho rằng giải thích trên của ông Carter đã xóa bỏ mối lo ngại về việc chiến hạm Mỹ USS Lassen có thể đã vô tình củng cố yêu sách chủ quyền của Trung Quốc bằng cách tuân theo thủ tục "đi qua vô hại" trong vùng 12 hải lý quanh bãi đá Xu Bi. Cũng theo The Diplomat, sự kiện Mỹ không báo trước cho Trung Quốc biết về hoạt động của tàu Lassen rất có ý nghĩa.

Ngoài ra, qua bức thư trả lời Thượng nghị sĩ McCain, ông Carter lần đầu tiên đã xác nhận rằng chiến hạm Lassen còn di chuyển qua vùng biển gần 4 thực thể địa lý khác, chứ không chỉ tập trung ở bãi đá Xu Bi như các tin tức trước đây từng thông báo.

Đối với The Diplomat, qua chiến dịch tuần tra của tàu Lassen, .ông Carter đã xác nhận lập trường phản đối của Mỹ đối với yêu sách quá mức và phi lý của Trung Quốc tại quần đảo Trường Sa, khi ông giải thích lý do chọn bãi đá Xu Bi để tuần tra :

"Chúng tôi tin rằng bãi đá Xu Bi, trước khi bị Trung Quốc biến thành đảo nhân tạo trái phép, từng là một thực thể lúc nổi, lúc chìm và do đó không thể tự tạo ra 12 hải lý lãnh hải cho riêng mình. Tuy nhiên, nếu nó nằm trong phạm vi 12 hải lý của một thực thể có lãnh hải 12 hải lý như trường hợp của bãi đá Hoài Ân (nằm trong 12 hải lý lãnh hải của đảo Thị Tứ), thì mực nước thấp nhất ở bãi đá Xu Bi có thể được dùng làm đường cơ sở để tính chiều rộng lãnh hải như trường hợp của bãi đá Hoài Ân. Trong trường hợp đó, bãi đá Xu Bi có thể được bao quanh bởi một vùng lãnh hải 12 hải lý mặc dù là một thực thể lúc nổi, lúc chìm hoàn toàn tự nhiên".

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ giải thích tiếp "Chính vì tình trạng không chắc chắn như thế, chúng tôi đã thực thi chiến dịch bảo vệ quyền tự do hàng hải theo cách hợp pháp, với tất cả các kịch bản, để bảo lưu lập trường của Mỹ cho đến khi những gì còn mập mờ được làm rõ, những tranh chấp được giải quyết và những yêu sách hàng hải được sáng tỏ".

Bức thư của ông Carter nhắc lại một cách rõ ràng hơn lập trường xuyên suốt của Mỹ là không đứng về bên nào trong tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông, nhưng chống lại bất kỳ mưu toan nào nhằm hạn chế quyền đi lại và các quyền tự do khác xung quanh các đảo đá đang tranh chấp, trong đó có yêu cầu của một số bên là phải xin phép hay thông báo trước khi đi vào vùng lãnh hải của họ.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ cũng tái khẳng định: Máy bay và tàu thuyền Mỹ sẽ tiếp tục hoạt động ở bất cứ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép.

Theo giới quan sát, bức thư của ông Ashton Carter đã giải tỏa được nhiều thắc mắc về quyết tâm của Mỹ trong chủ trương phản đối các yêu sách về biển đảo phi lý và quá mức của Trung Quốc tại Biển Đông. Vấn đề là lẽ ra Lầu Năm Góc nên có thái độ minh bạch như vậy sớm hơn, chứ không nên đợi hai tháng sau khi sự kiện diễn ra rồi mới lên tiếng giải thích.

Quý Cao (Theo RFI)