Kế hoạch cải tổ quân đội quy mô chưa từng có của Anh

Đầu tháng 6 này, Thủ tướng Anh Keir Starmer công bố Bản đánh giá quốc phòng chiến lược (SDR) 2025 tại xưởng đóng tàu BAE Systems ở Scotland. 

Với bối cảnh địa chính trị ngày càng phức tạp, bao gồm các mối đe dọa từ Nga, Trung Quốc và các thách thức an ninh phi truyền thống, SDR 2025 đặt ra mục tiêu định hình lại chính sách quốc phòng của Anh, tăng cường năng lực quân sự và củng cố vai trò của Anh trên trường quốc tế.

Bối cảnh ra đời của SDR 2025

Trong bối cảnh thế giới đối mặt với những thách thức an ninh chưa từng có, từ xung đột Nga - Ukraine, các tham vọng của Trung Quốc đến các mối đe dọa trong không gian mạng và chiến tranh công nghệ cao, Vương quốc Anh nhận thấy cần thiết phải điều chỉnh chính sách quốc phòng để đáp ứng các mối đe dọa mới.

Thủ tướng Starmer, trong bài phát biểu tại Glasgow, nhấn mạnh tình hình an ninh hiện nay đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng vũ trang, ngành công nghiệp quốc phòng và toàn thể xã hội Anh. Ông khẳng định: “Mỗi công dân đều có vai trò trong việc bảo vệ an ninh quốc gia, và SDR 2025 sẽ là kim chỉ nam để thống nhất Vương quốc Anh trong mục tiêu chung.”

Bản đánh giá này được xây dựng dưới sự giám sát của Bộ trưởng Quốc phòng John Healey và dẫn dắt bởi Thượng nghị sĩ George Robertson, cựu Tổng thư ký NATO và Bộ trưởng Quốc phòng Anh. Với 62 khuyến nghị cụ thể, SDR 2025 không chỉ rà soát năng lực, hoạt động của lực lượng vũ trang mà còn vạch ra lộ trình tăng chi tiêu quốc phòng, hiện đại hóa quân đội, và thúc đẩy hợp tác quốc tế, đặc biệt trong khuôn khổ NATO và liên minh AUKUS với Mỹ và Australia.

Các mục tiêu chính của SDR 2025

Thứ nhất, tăng chi tiêu quốc phòng lên mức cao nhất kể từ Chiến tranh Lạnh. Một trong những điểm nổi bật của SDR 2025 là cam kết tăng chi tiêu quốc phòng lên 2,5% GDP vào năm 2027, tương đương thêm 13 tỷ bảng Anh (17 tỷ USD) mỗi năm, hướng tới mức 3% vào 2029. Bộ trưởng Quốc phòng John Healey khẳng định, kế hoạch này “đang đi đúng hướng” và sẽ giúp Anh đạt mức chi tiêu quốc phòng cao nhất kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc.

Để tài trợ cho khoản tăng này, chính phủ Công đảng công bố kế hoạch cắt giảm viện trợ nước ngoài và tinh gọn bộ máy hành chính trung ương, đặc biệt sau các chi phí gia tăng từ Brexit và khủng hoảng Covid-19. Ngoài ra, một gói đầu tư trị giá 1,5 tỷ bảng đã được công bố vào ngày 31/5 để xây dựng ít nhất 6 nhà máy sản xuất đạn dược, chất nổ, cùng với việc mua sắm 7.000 loại vũ khí tầm xa sản xuất trong nước. Tổng chi tiêu cho đạn dược trong nhiệm kỳ quốc hội hiện tại dự kiến đạt 6 tỷ bảng, tạo ra 1.800 việc làm và thúc đẩy ngành công nghiệp quốc phòng Anh.

Thứ hai, hiện đại hóa lực lượng vũ trang. SDR 2025 đặt trọng tâm vào việc chuyển toàn bộ lực lượng vũ trang Anh sang trạng thái “sẵn sàng chiến đấu” để tăng cường khả năng răn đe trước các mối đe dọa an ninh. Các sáng kiến hiện đại hóa gồm:

Một là phát triển hạm đội tàu ngầm. Anh cam kết mở rộng hạm đội tàu ngầm tấn công SSN-AUKUS lên 12 chiếc, thay thế cho 7 tàu lớp Astute hiện tại, trong khuôn khổ quan hệ đối tác AUKUS với Mỹ và Australia. Ngoài ra, 15 tỷ bảng Anh sẽ được đầu tư để phát triển đầu đạn hạt nhân “tự chủ” cho các tàu ngầm mang tên lửa đạn đạo lớp Vanguard và tiếp tục chương trình tàu ngầm lớp Dreadnought để duy trì chiến lược răn đe hạt nhân liên tục trên biển.

Hai là tăng cường năng lực không quân. Hải quân Hoàng gia Anh sẽ phát triển các cánh máy bay hỗn hợp cho tàu sân bay, kết hợp giữa máy bay chiến đấu F-35B, UAV tự hành và tên lửa tầm xa. Chính phủ Anh cũng đang cân nhắc mua thêm chiến đấu cơ F-35A có khả năng mang bom hạt nhân chiến thuật B61-12 từ Mỹ, nhằm tăng cường vai trò của Anh trong ô hạt nhân của NATO.

Ba là đầu tư vào UAV và AI. Một khoản đầu tư 2 tỷ bảng Anh sẽ được dành cho phát triển các phương tiện bay không người lái (UAV), bao gồm cả UAV tấn công giá rẻ và các hệ thống tái sử dụng phức tạp hơn. Bên cạnh đó, 1 tỷ bảng Anh sẽ được chi để phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) nhằm nâng cao khả năng ra quyết định trên chiến trường. Một trung tâm UAV cũng sẽ được thành lập để chia sẻ kiến thức và tăng cường phối hợp giữa các lực lượng.

Bốn là bảo vệ cơ sở hạ tầng. Chương trình giám sát dưới nước Atlantic Bastion sẽ được triển khai để bảo vệ các đường dây cáp ngầm và cơ sở hạ tầng dưới biển. Một hệ thống phòng thủ tên lửa đạn đạo và lực lượng dân phòng cũng sẽ được thiết lập để bảo vệ cơ sở hạ tầng quốc gia.

Thứ ba, tăng cường vai trò trong NATO và hợp tác quốc tế. SDR 2025 nhấn mạnh khẩu hiệu “NATO trước tiên”, khẳng định vai trò của Anh là một trong những thành viên đóng góp lớn nhất cho liên minh này kể từ khi thành lập. Thủ tướng Starmer cam kết tăng cường vai trò của Anh trong NATO, đặc biệt trong bối cảnh lo ngại về sự suy giảm cam kết của Mỹ đối với an ninh châu Âu dưới thời Tổng thống Mỹ Donald Trump, người đã yêu cầu các thành viên NATO tăng chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP.

Ngoài ra, Anh cũng sẽ tăng cường hợp tác với các đồng minh châu Âu để giảm thiểu rủi ro trước khả năng Mỹ “thu hẹp cam kết với khu vực”. Ông Malcolm Chalmers, Phó Giám đốc Viện Nghiên cứu dịch vụ Hoàng gia (RUSI) nhấn mạnh, việc tăng cường hợp tác với châu Âu là cần thiết để khắc phục “điểm mù chiến lược” trong chính sách quốc phòng của Anh.

Hợp tác trong khuôn khổ Liên minh quân sự AUKUS cũng được nhấn mạnh, với trọng tâm là phát triển các tàu ngầm tấn công chạy bằng năng lượng hạt nhân và chia sẻ công nghệ quân sự tiên tiến với Mỹ và Australia. Đáng chú ý, Anh đã công bố kế hoạch hợp tác với Đức để phát triển một loại vũ khí tấn công chính xác tầm xa mới, có tầm bắn vượt 2.000 km, nhằm tăng cường năng lực phòng thủ của châu Âu.

Thứ tư, đổi mới công nghệ và ngành công nghiệp quốc phòng. Một trong những mục tiêu cốt lõi của SDR 2025 là đưa Anh trở thành “quốc gia đổi mới nhanh nhất” trong NATO. Để đạt được điều này, chính phủ công bố Chiến lược Công nghiệp Quốc phòng mới vào tháng 12/2024, với mục tiêu hoàn thiện vào cuối 2025. Chiến lược này tập trung vào việc tích hợp ngành công nghiệp quốc phòng vào các yêu cầu năng lực ở giai đoạn sớm, đảm bảo khả năng sản xuất vũ khí trong nước thay vì chỉ lắp ráp.

Bộ trưởng John Healey chỉ trích tình trạng “lãng phí” trong mua sắm quốc phòng trước đây; cam kết xây dựng ngành công nghiệp quốc phòng “mạnh mẽ, tự chủ”. Các khoản đầu tư vào nhà máy sản xuất đạn dược, vũ khí tầm xa, và AI là minh chứng cho nỗ lực này. Ngoài ra, chính phủ cũng cam kết cải thiện điều kiện nhà ở cho lực lượng vũ trang, với khoản đầu tư 1,5 tỷ bảng Anh để giải quyết tình trạng nhà ở kém chất lượng.

Các khuyến nghị và thách thức

Với 62 khuyến nghị cụ thể, SDR 2025 không chỉ là một tài liệu chiến lược mà còn là kế hoạch hành động toàn diện.

Một số khuyến nghị nổi bật bao gồm: (i) Tăng tính sát thương của lục quân. Bộ trưởng Healey tuyên bố mục tiêu tăng tính sát thương của Lục quân Anh lên “gấp 10 lần” thông qua việc hiện đại hóa trang bị và tích hợp công nghệ mới. (ii) Tăng cường an ninh mạng. SDR 2025 nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đối phó với các mối đe dọa trong không gian mạng, bao gồm phát triển năng lực “phòng thủ chủ động” để xâm nhập và phá hoại mạng máy tính của đối phương. (iii) Phát triển lực lượng dân phòng. Lực lượng dân phòng sẽ được thành lập để bảo vệ cơ sở hạ tầng quốc gia, đặc biệt trong bối cảnh các vụ tấn công cơ sở hạ tầng gần đây, như các vụ nổ cầu ở Nga.

Tác động của SDR 2025 không chỉ dừng lại ở lĩnh vực quân sự mà còn lan tỏa đến nền kinh tế, xã hội Anh. Việc đầu tư vào ngành công nghiệp quốc phòng được kỳ vọng sẽ tạo ra hàng ngàn việc làm, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và củng cố vị thế của Anh như một trung tâm đổi mới công nghệ quân sự. Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo, thành công của SDR 2025 phụ thuộc vào khả năng cân bằng giữa tham vọng quân sự và thực tế tài chính, cũng như sự phối hợp chặt chẽ với các đồng minh.

Mặc dù SDR 2025 được đánh giá cao về tầm nhìn chiến lược, nhưng cũng đối mặt với một số thách thức. Một là hạn chế về tài chính. Việc tăng chi tiêu quốc phòng đòi hỏi sự phân bổ lại nguồn lực, có thể gây tranh cãi trong bối cảnh Anh đang đối mặt với các vấn đề kinh tế hậu Brexit và Covid-19. Hai là khó khăn tuyển dụng và nhân lực. Lực lượng vũ trang Anh hiện đang ở mức nhân sự thấp lịch sử; Bộ trưởng Healey thừa nhận rằng số lượng binh sĩ khó có thể tăng trước đầu những năm 2030.

Ba là rủi ro địa chính trị. Sự phụ thuộc vào liên minh với Mỹ/NATO có thể bị ảnh hưởng bởi các chính sách của Tổng thống Donald Trump, đặc biệt khi ông yêu cầu các thành viên NATO tăng chi tiêu quốc phòng vượt xa mức hiện tại. Bốn là cạnh tranh công nghệ. Để trở thành quốc gia đổi mới nhanh nhất trong NATO, Anh cần vượt qua các đối thủ như Trung Quốc và Nga trong lĩnh vực AI và vũ khí công nghệ cao, điều này đòi hỏi đầu tư dài hạn và nhân lực chất lượng cao.

SDR 2025 là bước đi quan trọng trong nỗ lực định hình lại chính sách quốc phòng của Anh trước những thách thức an ninh ngày càng phức tạp. Với cam kết tăng chi tiêu quốc phòng, hiện đại hóa lực lượng vũ trang và tăng cường hợp tác quốc tế, SDR 2025 không chỉ nhằm bảo vệ an ninh quốc gia mà còn củng cố vai trò của Anh như cường quốc quân sự hàng đầu trong NATO và trên thế giới. Tuy nhiên, để đạt được các mục tiêu đầy tham vọng này, Anh cần vượt qua những thách thức về tài chính, nhân lực, địa chính trị, đồng thời duy trì sự phối hợp chặt chẽ với các đồng minh.

SDR 2025 không chỉ là tài liệu quân sự mà còn là lời khẳng định về tầm nhìn chiến lược của Anh trong thế giới biến động. Với sự lãnh đạo của Thủ tướng Keir Starmer, Bộ trưởng John Healey, Vương quốc Anh đang đặt nền móng cho một tương lai an ninh mạnh mẽ hơn, sẵn sàng đối mặt với mọi thách thức trong thập niên tới.