Giới khoa học đau đầu "giải mã" mối liên hệ giữa Covid-19 và não bộ

Các nhân viên khám nghiệm tử thi tại Đại học Columbia ở New York (Mỹ) thật sự đứng trước tình thế "tiến thoái lưỡng nan". Bởi nếu cưa phần xương sọ sẽ gây ra bụi mịn, trong khi Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Mỹ cảnh báo, thi thể các bệnh nhân mắc bệnh khi để xảy ra các bụi mịn trong không khí có thể làm lây lan dịch bệnh.

Nhưng khi dịch bệnh ngày càng lây lan khó kiểm soát, số người chết càng gia tăng, các nhà nghiên cứu quyết định "làm tất cả những gì có thể để bắt đầu thu thập mô não", nhà thần kinh học Peter D. Canoll ở bang Columbia cho biết.

Vào tháng 3/2020, trong một căn phòng cách nhiệt, nhóm nghiên cứu Columbia đã chiết xuất não của một bệnh nhân đã chết vì Covid-19. Trong những tháng tiếp theo, họ tiếp tục nghiên cứu thêm nhiều bộ não khác. Ở Đức, các nhà khoa học cũng đã mổ xẻ não của bệnh nhân Covid-19 bất chấp các cơ quan y tế khuyến cáo không nên làm điều đó.

Các nhà nghiên cứu muốn tìm kiếm những tổn thương trong não và xem lượng virus có tồn tại trong não không, vì khi đó câu hỏi virus Covid-19 ảnh hưởng đến hệ thần kinh như thế nào vẫn là điều bí ẩn. Chủ nhiệm khoa thần kinh tại Đại học California ở San Francisco và là Tổng biên tập của tạp chí học thuật JAMA Neurology, ông Andrew Josephson, cho biết: "Chúng tôi đã nhận hàng trăm báo cáo gửi về nói rằng: "Chúng tôi đã cưa một họp sọ của bệnh nhân X nhưng vẫn không thể định hình được liệu có mối liên hệ giữa virus gây bệnh Covid-19 và não bộ hay không".

Các bệnh nhân Covid-19 cho biết, họ bị rối loạn thị giác và thính giác, chóng mặt và cảm giác ngứa ran. Một số thậm chí mất khứu giác hoặc tầm nhìn bị hạn chế. Vài tuần hoặc vài tháng sau khi bắt đầu xuất hiện các triệu chứng, một số vẫn bị chứng "sương mù não" (thuật ngữ chỉ hội chứng rối loạn chức năng tập trung, học tập và trí nhớ, gây ra sự nhầm lẫn, mất phương hướng trong một thời gian ngắn) dai dẳng.

Giờ đây, ngay cả khi đại dịch ở Mỹ đang hạ nhiệt, các nhà khoa học vẫn có thể sẽ mất rất nhiều năm để có thể hiểu đầy đủ hơn về cách virus tấn công não. Khám nghiệm tử thi những bệnh nhân bị nặng nhất cho thấy có hiện tượng đông máu trong não và các dấu hiệu tổn thương cấp tính khác. Nhưng họ vẫn không có nhiều bằng chứng rằng liệu virus có tấn công trực tiếp vào "cơ quan trung ương" này hay không. Ngoài ra, nhiều chi tiết về triệu chứng thần kinh khác do Covid-19 gây ra cũng chưa được làm rõ.

Nhiều nhà thần kinh học, bao gồm cả ông Josephson, nghi ngờ rằng virus gây bệnh Covid-19 có thể hoạt động giống như virus herpes, thường gây mụn rộp ở da, miệng, môi... Nhiều ca nhiễm trùng nặng thường gặp gồm viêm não, viêm màng não. Chính việc viêm nhiễm sưng tấy đó đã kích hoạt hệ thống miễn dịch. Và đôi khi, vài tuần hoặc vài tháng sau, bệnh nhân chuyển nặng không phải do virus tấn công mạnh mà là do cơ thể tự miễn dịch quá mức.

Đi tìm virus SARS-CoV-2 trong não

Kiran T. Thakur, nhà thần kinh học tại Trung tâm Y tế Irving thuộc Đại học Columbia ở New York cho biết: "Một bệnh nhân có virus SARS-CoV-2 trong não của họ có thể có các triệu chứng liên quan đến não bộ, chẳng hạn như viêm màng não hoặc viêm não".

Virus một khi xâm nhập vào não rất khó tiêu diệt khi đó, "cơ quan trung ương" này có thể trở thành nơi trú ẩn lý tưởng của chúng. Nhiều nghiên cứu cho thấy, não bộ rất dễ bị SARS-CoV-2 xâm nhập, ít nhất là trên lý thuyết. "Thành thật mà nói, tôi không nghĩ rằng những nghiên cứu này cho chúng ta biết nhiều điều về những gì đang diễn ra trong não của những người bị nhiễm Covid-19", James E. Goldman, nhà thần kinh học tại Columbia cho biết.

Theo báo cáo đăng trên tạp chí Brain vào tháng 4, họ không tìm thấy protein của virus khi mổ xẻ não bộ. Mặc dù không tìm thấy nhiều virus nhưng bộ não của các nạn nhân Covid-19 không phải là không bị tổn thương.

Các nhà nghiên cứu Columbia đã phát hiện ra hai hiện tượng chính trong não của những bệnh nhân chết vì Covid-19. Đầu tiên là nhồi máu, mô chết xung quanh các mạch máu bị tắc nghẽn. Vấn đề thứ hai xuất hiện ở thân não, tiểu não và các khu vực khác, liên quan đến một nhóm tế bào miễn dịch. "Chúng thực sự đang tấn công và ăn mòn các tế bào thần kinh", nhà nghiên cứu Canoll nói.

Trong khi HIV ngăn chặn khả năng miễn dịch, virus gây bệnh Covid-19 tạo "một hệ thống miễn dịch chống viêm". Phản ứng này khiến cơ thể tự giải phóng các kháng thể, cuối cùng gây hại cho các tế bào hoặc mô chính. Nhà khoa học Harthi cho biết, các kháng thể này đã được tìm thấy trong não của những bệnh nhân mắc Covid-19 nặng.