Giải mã nghi vấn Triều Tiên “nuốt lời” giải trừ hạt nhân

Những hình ảnh vệ tinh do 38 North, trang mạng chuyên phân tích về Triều Tiên, công bố gần đây cho thấy “hoạt động nâng cấp về cơ sở hạ tầng tại Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Hạt nhân Yongbyon của Triều Tiên đang tiếp tục diễn ra với tốc độ nhanh chóng”.

Hình ảnh vệ tinh hiện chưa cho thấy rõ lò phản ứng tại Yongbyon đang hoạt động ở mức độ nào. Tuy nhiên, 38 North kết luận rằng quá trình làm giàu uranium dường như vẫn đang tiếp diễn.

Joe Wit, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Stimson và là nhà sáng lập 38 North, nói rằng Yongbyon đã trở thành một cơ sở ít quan trọng hơn đối với chương trình vũ khí hạt nhân của Bình Nhưỡng. Hiện cơ sở này chỉ có thể sản xuất đủ nhiên liệu hạt nhân để chế tạo từ 2 đến 3 quả bom mỗi năm.

Năm 2007, Triều Tiên từng đồng ý đóng cửa cơ sở Yongbyon. Tới năm 2008, Triều Tiên tiếp tục cho nổ tung tháp làm mát chính tại cơ sở này. Tuy nhiên sau khi các cuộc đàm phán đổ vỡ, năm 2009, Triều Tiên đã nối lại việc tái chế các nhiên liệu đã qua sử dụng để sản xuất plutonium - nhiên liệu chế tạo bom hạt nhân tại cơ sở Yongbyon.

Để thể hiện thiện chí trước khi thượng đỉnh Trump - Kim diễn ra hồi tháng 6 tại Singapore, Triều Tiên đã phá hủy 3 hầm thử nghiệm hạt nhân, các đài quan sát, một xưởng đúc kim loại và các trại lính tại bãi thử hạt nhân Punggye-ri. Tuy nhiên, giới chuyên gia phỏng đoán Triều Tiên có thể dễ dàng xây dựng lại bãi thử này nếu muốn.

Chuyên gia hoài nghi

Các nhà phân tích cho rằng việc Triều Tiên tiếp tục nâng cấp cơ sở hạt nhân Yongbyon dường như không liên quan tới cam kết của Bình Nhưỡng về phi hạt nhân hóa.

“Lực lượng hạt nhân của Triều Tiên dường như vẫn duy trì hoạt động bình thường cho tới khi có chỉ thị cụ thể từ (chính quyền) Bình Nhưỡng”, giới phân tích nhận định.

Một số chuyên gia khác cho rằng những hoạt động đang diễn ra tại một lò phản ứng chuyên sản xuất nhiên liệu cho vũ khí hạt nhân là chỉ dấu cho thấy Triều Tiên không hề có ý định từ bỏ loại vũ khí này.

“Triều Tiên vẫn tiếp tục mở rộng các cơ sở của nước này để chế tạo vũ khí hạt nhân và tên lửa đạn đạo. Chúng ta chưa bao giờ đạt được thỏa thuận với họ. Người Triều Tiên không bao giờ đề xuất từ bỏ vũ khí hạt nhân. Không bao giờ. Dù chỉ một lần”, Jeffrey Lewis, giám đốc Chương trình Không phổ biến vũ khí Đông Á tại Viện nghiên cứu quốc tế Middleburry ở thành phố Monterey, bang California, Mỹ, nhận định.

“Nếu họ thực sự nghiêm túc về việc đơn phương từ bỏ vũ khí hạt nhân, đương nhiên họ sẽ phải dừng hoạt động tại cơ sở Yongbyon. Đây là lỗ hổng rất lớn giữa những gì mà chính quyền (Mỹ) nghĩ rằng Triều Tiên sẽ làm với những gì mà họ thực sự có ý định làm. Điều đó đặc biệt nguy hiểm”, James Acton, đồng giám đốc Chương trình Chính sách Hạt nhân tại Quỹ Hòa bình Quốc tế Carnegie, nói.

Tất cả phát ngôn viên của Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng, Giám đốc Tình báo Quốc gia và Cục Tình báo trung ương (CIA) đều từ chối đưa ra bình luận.

Allison Puccioni, nhà phân tích hình ảnh tại Trung tâm Hợp tác và An ninh Quốc tế thuộc Đại học Stanford và là chuyên gia nghiên cứu cơ sở Yongbyon, cho rằng việc kỳ vọng Triều Tiên dừng hoạt động tại tổ hợp lò phản ứng hạt nhân này ở thời điểm hiện tại là “phi thực tế”.

“Việc họ vừa phá dỡ một hoặc hai đường hầm tại một bãi thử hạt nhân không đồng nghĩa với việc họ sẽ dừng hoạt động tại một lò phản ứng hạt nhân mà họ vẫn nói với mọi người rằng được sử dụng để sản xuất điện”, bà Puccioni nói, đề cập tới vụ phá hủy bãi thử hạt nhân Punggye-ri hồi tháng 5.

Chuyên gia Wit, người từng tham gia đàm phán để đạt được thỏa thuận năm 1994 với Triều Tiên, đồng ý với nhận định trên. Theo ông Wit, Tổng thống Trump quá tự tin với suy nghĩ rằng Triều Tiên sẽ sớm phi hạt nhân hóa.

“Những gì chúng ta có chỉ là một cam kết phi hạt nhân hóa. Chúng ta vẫn chưa có một thỏa thuận, chúng ta mới chỉ có cam kết chung. Vì thế tôi không ngạc nhiên chút nào khi thấy các hoạt động tại Yongbyon vẫn đang tiếp tục”, chuyên gia Wit cho biết.

Niềm tin của chính quyền Mỹ

Theo chuyên gia Acton, khoảng cách giữa tuyên bố và hành động của Triều Tiên là điều rất nguy hiểm vì “không sớm thì muộn”, Tổng thống Trump cũng sẽ cảm thấy bực bội với điều này.

“Tôi lo ngại sâu sắc rằng ông ấy sẽ bắt đầu việc công kích mạnh mẽ (Triều Tiên) như cách ông ấy từng làm vào mùa hè năm ngoái”, chuyên gia Acton dự đoán.

Sau cuộc gặp đầu tiên tại Singapore hôm 12/6, Tổng thống Trump và nhà lãnh đạo Kim Jong-un đã ký một tuyên bố chung, nhất trí nỗ lực cùng nhau để “phi hạt nhân hóa hoàn toàn bán đảo Triều Tiên”. Tuy vậy, văn kiện chưa đầy 400 chữ này không hề nêu chi tiết về cách thức cũng như thời điểm phi hạt nhân hóa.

Vài ngày sau hội nghị thượng đỉnh, khi được hỏi liệu cam kết phi hạt nhân hóa của Triều Tiên “có thể kiểm chứng và không thể đảo ngược” hay không, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo cho biết những câu hỏi kiểu này thực sự “nực cười, lố bịch và mang tính xúc phạm”.

“Đây là một cuộc chơi và không ai được đùa cợt với những vấn đề nghiêm túc như vậy”, ông Pompeo nhấn mạnh, đồng thời cho biết “sẽ còn rất nhiều việc phải làm” và phi hạt nhân hóa là một chặng đường dài.

Tại sự kiện gặp mặt những người ủng hộ hôm 20/6 ở Minnesota, Tổng thống Trump cũng bảo vệ quyết định gặp mặt nhà lãnh đạo Kim Jong-un. Ông khẳng định tiến trình phi hạt nhân hóa sẽ diễn ra và “đó là câu chuyện có thật”.

Thành Đạt

Theo NBC