Cuộc họp bí mật giúp Chính phủ Mỹ mở cửa trở lại

Đây là lần đóng cửa dài nhất trong lịch sử Mỹ, vượt qua kỷ lục 35 ngày hồi năm 2018-2019. Cuộc khủng hoảng này không chỉ khiến hàng trăm nghìn nhân viên liên bang bị mất lương tạm thời mà còn làm gián đoạn các chương trình trợ cấp thực phẩm, kiểm soát không lưu và các dịch vụ thiết yếu khác.

Nguyên nhân chính xuất phát từ tranh chấp giữa hai đảng về việc gia hạn trợ cấp bảo hiểm y tế theo Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Hợp túi tiền (ACA, hay Obamacare), Đảng Dân chủ đòi hỏi cam kết rõ ràng từ phía Cộng hòa.

Tuy nhiên, bước ngoặt dẫn đến thỏa thuận không nằm ở các cuộc đàm phán công khai giữa lãnh đạo hai đảng hay can thiệp trực tiếp từ Nhà Trắng. Thay vào đó, một cuộc họp bí mật giữa một nhóm thượng nghị sĩ trung dung thuộc đảng Dân chủ và lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Thượng viện đã mở ra lối thoát.

Cuộc họp này, diễn ra lặng lẽ sau giờ làm việc tại Văn phòng của Lãnh đạo Đa số Thượng viện John Thune (thuộc đảng Cộng hòa từ bang South Dakota), trở thành biểu tượng cho sự hợp tác lưỡng đảng trong bối cảnh chia rẽ chính trị sâu sắc. Theo các nguồn tin từ Wall Street Journal và Politico, nhóm này đã vượt qua rào cản đảng phái để đạt thỏa thuận, dù phải đối mặt với sự phản đối nội bộ từ Đảng Dân chủ.

Sự kiện này không chỉ phản ánh sự mệt mỏi của các nghị sĩ trước hậu quả của đóng cửa Chính phủ mà còn nhấn mạnh vai trò của các chính trị gia trung dung trong việc giải quyết bế tắc. Giáo sư Daniel Carpenter từ Đại học Harvard, chuyên gia về chính sách công, nhận định rằng: “Các cuộc họp bí mật như thế này thường là chìa khóa để phá vỡ thế bế tắc, vì chúng cho phép các bên thảo luận mà không bị áp lực từ dư luận hoặc lãnh đạo đảng cực đoan”.

Nền tảng của cuộc đóng cửa chính phủ

Cuộc đóng cửa bắt đầu từ ngày 1/10, khi Quốc hội không đạt thỏa thuận về dự luật chi tiêu cho năm tài chính mới. Theo Trung tâm chính sách Bipartisan, khoảng 800.000 nhân viên liên bang bị ảnh hưởng trực tiếp, trong đó 380.000 người bị nghỉ việc không lương và phần còn lại phải làm việc không lương.

Các chương trình như Chương trình Hỗ trợ Dinh dưỡng Bổ sung (SNAP) - cung cấp tem phiếu thực phẩm cho hàng triệu hộ gia đình nghèo, đã cạn kiệt ngân sách, dẫn đến nguy cơ gián đoạn cho 40 triệu người nhận trợ cấp. Ngoài ra, các chuyến bay bị hoãn hàng loạt do thiếu kiểm soát viên không lưu, và các dịch vụ y tế cho cựu chiến binh cũng bị ảnh hưởng.

Nguyên nhân cốt lõi là tranh chấp về trợ cấp y tế Obamacare. Đảng Dân chủ, dưới sự lãnh đạo của Chuck Schumer tại Thượng viện, yêu cầu gia hạn các khoản tín dụng thuế ACA sắp hết hạn vào cuối 2025, dự kiến ảnh hưởng đến chi phí bảo hiểm của 21 triệu người Mỹ.

Trong khi đó, Đảng Cộng hòa, kiểm soát cả Thượng viện và Hạ viện sau cuộc bầu cử giữa kỳ thành công, từ chối nhượng bộ, lập luận rằng vấn đề y tế nên được xử lý riêng biệt chứ không gắn với chi tiêu chính phủ. Tổng thống Trump, trong nhiệm kỳ thứ hai, đã bác bỏ các đề xuất đàm phán từ Đảng Dân chủ, gọi tình trạng đóng cửa là “cách để làm sạch hệ thống” và đổ lỗi cho phe đối lập.

Theo phân tích từ J.P. Morgan, lần đóng cửa này có thể làm giảm tăng trưởng GDP Mỹ 0.1-0.2% mỗi tuần, với thiệt hại tích lũy lên đến 10 tỷ USD sau 43 ngày. Chuyên gia kinh tế Michael Strain từ Viện American Enterprise cho biết: “Đóng cửa Chính phủ không chỉ gây hại ngắn hạn cho nền kinh tế mà còn làm suy giảm niềm tin của doanh nghiệp và người tiêu dùng, dẫn đến biến động thị trường lâu dài”. Đến cuối tháng 10, áp lực từ công chúng và nội bộ đảng phái ngày càng tăng, mở đường cho các cuộc đàm phán bí mật.

Cuộc họp bí mật: Bước ngoặt lặng lẽ

Cuộc họp then chốt diễn ra vào hai đêm trước lễ Halloween, tức khoảng ngày 29/10, sau khi Thượng viện kết thúc phiên họp và hầu hết phóng viên rời khỏi Đồi Capitol. Theo Wall Street Journal, một nhóm nhỏ Thượng nghị sĩ Dân chủ trung dung và một nghị sĩ độc lập đã lẻn vào văn phòng của John Thune (Cộng hòa) mà không bị chú ý. Nhóm này bao gồm Thượng nghị sĩ Angus King (Độc lập, nhưng hợp tác với Dân chủ), Jeanne Shaheen và Maggie Hassan (thuộc Dân chủ từ bang New Hampshire), tất cả đều là cựu Thống đốc với kinh nghiệm quản lý thực tiễn. Phía Cộng hòa có các nghị sĩ John Thune và John Hoeven (từ bang North Dakota), cũng là cựu thống đốc và thành viên Ủy ban Phân bổ Ngân sách.

Angus King, người dẫn dắt nhóm, mô tả cuộc họp là “nỗ lực của những người muốn giải quyết vấn đề thực tế”. Họ lo ngại về hậu quả của việc đóng cửa: nhân viên liên bang mất lương, chương trình SNAP cạn kiệt, các chuyến bay bị hoãn. Jeanne Shaheen kể lại: “Chúng tôi ngồi đối diện ông ấy (Thune), nhìn thẳng vào mắt ông ấy”, để xây dựng lòng tin về cam kết bỏ phiếu cho trợ cấp y tế sau.

Nhóm đã thông báo cho ông Schumer về các cuộc thảo luận nhưng ông không tham gia trực tiếp, vì chiến lược của ông là kéo dài tình trạng đóng cửa để buộc Tổng thống Trump đàm phán. Theo CBS News, ông Schumer tin rằng chờ đợi sẽ mang lại thỏa thuận tốt hơn, bao gồm gia hạn trợ cấp y tế một năm. Tuy nhiên, nhóm trung dung cho rằng chiến lược này “không hiệu quả” và gây hại cho người dân, như Angus King nhận xét: “Chúng tôi đã gây hại cho nhiều người vì một chiến lược không hiệu quả”.

Chuyên gia chính trị Linda Fowler từ Đại học Dartmouth phân tích: “Cuộc họp này thể hiện sự nổi lên của phe trung dung trong bối cảnh đảng phái cực đoan hóa. Nó nhắc nhở rằng chính trị Mỹ vẫn có không gian cho đối thoại thực tế”.

Quá trình đàm phán và thỏa thuận đạt được

Các cuộc họp kéo dài nhiều tuần, với nhóm trung dung cập nhật thường xuyên cho ông Schumer. Họ làm việc với các thượng nghị sĩ Cộng hòa khác như Susan Collins (Maine) và Katie Britt (Alabama). Theo Politico, thỏa thuận cuối cùng bao gồm: tài trợ hầu hết chi tiêu chính phủ đến ngày 30/1/2026, tài trợ đầy đủ cho SNAP và y tế cựu chiến binh trong một năm, đảo ngược sa thải nhân viên liên bang, cam kết bỏ phiếu về gia hạn trợ cấp ACA vào giữa tháng 12/2025 - dù không đảm bảo kết quả.

Nhóm Dân chủ đã chờ đợi qua Ngày Bầu cử (4/11) theo yêu cầu của ông Schumer, nhưng đến ngày 9/11, 8 thượng nghị sĩ Dân chủ không thể chờ nữa. Họ phá vỡ hàng ngũ, hỗ trợ bỏ phiếu thủ tục tại Thượng viện với tỷ lệ 60-40, mở đường cho thông qua. Danh sách các Thượng nghị sĩ gồm: Tim Kaine (Virginia), Jeanne Shaheen, Maggie Hassan, Catherine Cortez Masto (Nevada), John Fetterman (Pennsylvania), Jacky Rosen (Nevada), Dick Durbin (Illinois) và Angus King.

Ông Kaine, lá phiếu quyết định, nhấn mạnh: “Thỏa thuận này bảo vệ nhân viên liên bang và mở đường sửa chữa mớ hỗn độn y tế của Cộng hòa”. Tuy nhiên, không có cam kết chắc chắn từ Hạ viện, nơi Chủ tịch Mike Johnson chưa hứa hẹn. Nhà phân tích chính trị Norman Ornstein từ Viện American Enterprise nhận xét: “Thỏa thuận này là thắng lợi tạm thời cho Cộng hòa, nhưng nó lộ rõ sự yếu thế của ông Schumer trong việc giữ đoàn kết đảng”.

Kết quả và tác động

Ngày 11/11, Thượng viện thông qua dự luật mà không cần bỏ phiếu chính thức. Hạ viện, do Đảng Cộng hòa lãnh đạo, phê chuẩn với tỷ lệ 222-209 vào ngày 12/11. Tổng thống Trump ký ngay sau đó, chấm dứt tình trạng đóng cửa. Theo PBS, dự luật bao gồm đảo ngược sa thải và bảo vệ nhân viên đến tháng 1/2026, cùng với lương bù.

Chính phủ bắt đầu mở cửa lại từ 13/11, với các cơ quan như Bộ Nông nghiệp và FDA hoạt động đầy đủ. NPR báo cáo rằng dù việc đóng cửa kết thúc, tác động kéo dài: hàng nghìn chuyến bay bị hủy, và thiệt hại kinh tế ước tính 11 tỷ USD.

Phản ứng từ Đảng Dân chủ rất gay gắt. Nhiều thành viên cấp tiến coi thỏa thuận là “thất bại”, Thượng nghị sĩ Bernie Sanders gọi là “thảm họa chính sách và chính trị”. Thượng nghị sĩ Chris Murphy nói “không có lời bào chữa”, trong khi các nghị sĩ Ro Khanna và Seth Moulton kêu gọi ông Schumer từ chức. Ông Schumer bỏ phiếu chống, lập luận thỏa thuận không giải quyết khẩn cấp y tế.

Phía Cộng hòa hài lòng, Thune ca ngợi là “bước tiến hợp tác”. Ông Trump tuyên bố trên X rằng “Dân chủ đã đầu hàng”, dù Nhà Trắng từng từ chối đàm phán. Chuyên gia Julia Azari từ Đại học Marquette phân tích: “Tình trạng đóng cửa này làm sâu sắc thêm sự chia rẽ, nhưng cũng chứng minh rằng phe trung dung có thể cứu vãn tình hình”.

Về kinh tế, CBS News ước tính việc đóng cửa làm giảm 0,5% GDP, với thiệt hại lớn nhất ở Virginia, Maryland, nơi có nhiều nhân viên liên bang. Về chính trị lộ, rõ điểm yếu của tình trạng đóng cửa như công cụ đàm phán, theo nhận định Trường Harvard Kennedy: “Những cuộc đóng cửa lặp lại làm suy giảm lòng tin công chúng vào chính phủ”. Thậm chí, có nguy cơ đóng cửa mới vào tháng 1/2026 nếu không đạt thỏa thuận dài hạn.

Cuộc họp bí mật trên đã chứng minh rằng trong bối cảnh chia rẽ, hợp tác lưỡng đảng vẫn khả thi. Tuy nhiên, nó cũng nhấn mạnh nhu cầu cải cách quy trình ngân sách để tránh lặp lại. Theo giới chuyên gia, sự kiện này có thể định hình lại chiến lược chính trị của cả hai đảng trước các thử thách sắp tới.