Cuộc đời ngắn ngủi và dữ dội của al-Zarqawi (1)

(...) Abu Musab al-Zarqawi là một người thuộc bộ tộc du mục Ả Rập trạc tứ tuần và gần như mù chữ. Trong vài năm trở lại đây y là một người hầu như vô danh ngoài nước Jordan quê hương y. Rồi, ngày 5/2/2003, ngoại trưởng Mỹ Colin Powell phóng y lên vũ đài thế giới. Trong bài diễn văn đọc trước Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc đặt vấn đề chiến tranh Iraq, Powell đề quyết al-Zarqawi là một mắt xích giữa al-Qaeda và chế độ Saddam Hussein. Điều này về sau được thừa nhận là một sự lầm lẫn.

Al-Zarqawi, một truyền thuyết?

Và như thế nghiễm nhiên al-Zarqawi trở thành một nhân vật hàng đầu trong cuộc nổi dậy ở Iraq. Rồi tháng 11 năm ngoái, al-Zarqawi lại đem cuộc cách mạng thánh chiến của y về quê hương mình, chủ mưu 3 vụ đánh bom khách sạn ở thủ đô Amman. Tiếng tăm của y tăng lên mỗi lần y ra tay một cách tàn bạo. Thế nhưng, trong giới tình báo phương Tây và Trung Đông người ta vẫn băn khoăn với câu hỏi: Al - Zarqawi là ai? Một tên lính tiền phương của al-Qaeda ở Iraq như chính quyền Bush không ngớt khẳng định? Hay, như một sĩ quan tình báo Israel bảo với tôi cách đây không lâu, là một kình địch thật sự của Bin Laden nhưng được Mỹ phóng đại tầm quan trọng nhằm biện minh cho mối liên hệ giữa al-Qaeda và Iraq trước khi Mỹ tấn công Iraq?

Vào một buổi sáng sớm, tôi cùng với tài xế kiêm thông dịch viên rời khỏi khách sạn ở Amman. Chúng tôi chạy 45 phút trên một xa lộ dẫn đến Zarqa, một thành phố công nghiệp, nơi mà vào tháng 10/1966 al - Zarqawi chào đời và lấy tên mới (al-Zarqawi có nghĩa là người ở Zarqa, còn tên cúng cơm của y là Ahmad Fadhil Nazzal al -Khalaylah).

Trên đường đi, tôi cố gắng nhớ lại những mô tả mâu thuẫn mà tôi đã từng nghe về con người này. Ví dụ, năm 2002 các quan chức Mỹ loan tin al-Zarqawi bị cưa một chân ở Baghdad. Tin này ngầm cho thấy mối liên hệ giữa chính quyền Saddam Hussein với al-Zarqawi. Tuy nhiên, một cuộn băng video mới đây lại cho thấy y đi lại bình thường, hai chân hoàn toàn lành lặn. Một vài quan chức trong chính quyền Bush gọi y là một người Jordan gốc Palestine, nhưng trên thực tế y thuộc một bộ tộc du mục Ảrập có ảnh hưởng lớn nhất ở Trung Đông. Cũng thường xuyên có tin al-Zarqawi đã bị giết nhưng sau mỗi lần như thế, y lại lên tiếng. Một vài năm trở lại đây thậm chí có tin y không có trên cõi đời này. Thật khó mà phân biệt con người này với truyền thuyết.

Sát nhân không gớm tay

Tôi đến Jordan với khát vọng phát hiện càng nhiều càng tốt về mối liên hệ giữa al-Zarqawi với Osama Bin Laden. Hai người có rất ít điểm giống nhau. Bin Laden, cũng như những người thân cận của y, xuất thân từ một gia đình trí thức và bản thân đã tốt nghiệp đại học. Al - Zarqawi, cũng giống như đám thân tín của y, xuất thân từ một gia đình vô danh (tuy là thành viên của một bộ tộc quan trọng) và một thành phố vô danh.

Al-Zarqawi từng là một nhân viên cho thuê băng video bị đuổi việc. Theo tình báo Jordan, y từng ở tù về tội hiếp dâm. Y cũng là thành viên của một băng đảng đường phố. Và cứ theo mô tả của các quan chức Mỹ, trong ba năm qua, al-Zarqawi là một kẻ sát nhân không gớm tay từng giết chóc và làm bị thương hàng ngàn người, với những vụ đánh bom tự sát, hành quyết tập thể, và chặt đầu các con tin Mỹ có ghi hình trên băng video. Al-Zarqawi tạo ra một vầng hào quang huyền bí về sự bất khả xâm phạm của y. Tuy nhiên, y không phải là một nhà hoạch định các chiến dịch khủng bố như y tự nhận.

Zarqa là một thành phố công nghiệp hỗn độn với khoảng 850.000 dân, đầy bụi bặm, các nhà máy xây cất không theo quy hoạch nào cả. Nằm cách thủ đô Amman 40 km hướng Đông Bắc, Zarqa là thành phố lớn thứ ba của Jordan. Đây cũng là một thành phố có nhiều chiến binh nhất. Từ nhiều năm qua, Zarqa là một ổ hoạt động của các nhóm Hồi giáo. Cùng với các thành phố khác như Irbid và Salt, Zarqa là nơi xuất phát các tình nguyện viên Jordan đông nhất đi chiến đấu ở nước ngoài, trước kia ở Afghanistan và sau này ở Iraq.

Ngôi nhà của al-Zarqawi

Al-Zarqawi sinh ra và lớn lên ở vùng al-Masoum, khu phố cổ thành Zarqa. Vùng này kéo dài đến trại tị nạn al-Ruseifah của người Palestine. Jordan có 5,9 triệu dân thì có đến 60% là người Palestine, còn khu phố cổ Zarqa có đến 80% người Palestine.

Cho đến khi chết, al-Zarqawi có một căn nhà trong một con hẻm yên tĩnh ở Zarqa. Căn nhà hai tầng lầu này không có gì đặc biệt so với mấy nhà chung quanh. Một người hàng xóm cho chúng tôi biết rằng nó trống trơn. Mấy cô em gái của al-Zarqawi hiện đang ở Zarqa, thỉnh thoảng mới ghé qua nhà. Tôi nhìn qua cửa sổ hé mở. Có ai đó đóng sập nó lại.

Người ta cho tôi biết gần đây có bà vợ đầu trong số hai người vợ của al - Zarqawi sống trong nhà. Bà này vốn là bà con của al-Zarqawi. Y cưới bà này lúc 22 tuổi. Họ có bốn người con, hai trai, hai gái. Nhưng trước khi tôi đến không lâu, al-Zarqawi cử một người đàn ông lạ mặt đến đón họ đưa qua biên giới, sum họp với al-Zarqawi ở Iraq.

Bà vợ thứ hai của al-Zarqawi là một phụ nữ Jordan gốc Palestine, cưới ở Afghanistan. Họ có một đứa con trai, nghe đâu cũng ở chung với y ở Iraq. Omm Sayel, mẹ của al-Zarqawi, rất được y yêu thương. Bà từng đưa y đến Peshawar ở Pakistan gia nhập đội quân thánh chiến. Cách đây hai năm, bà đã qua đời vì bệnh ung thư máu. Mặc dù bị truy nã gắt gao, y vẫn tìm được cách về bên mẹ thọ tang bằng cách cải trang.

(Còn tiếp)