Cuộc chiến ngầm giữa các thế lực vẫn tăng nhiệt tại Syria

Việc Nga lần đầu tiên đưa tên lửa phòng không tới Syria cho thấy cuộc chiến ngầm giữa các thế lực đang ngày càng chiếm ưu thế.

Hòa bình cho Syria sẽ được đánh đổi bằng sự ra đi của ông Assad?

Trong số các cuộc không kích phiến quân IS tại Syria của Nga trong mấy ngày qua, đáng chú ý là việc Nga dùng bom phá boongke tấn công các cơ sở dưới lòng đất của IS tại thành phố cổ Palmyra.

Theo một tuyên bố của Bộ Quốc phòng Nga, cuộc tấn công bằng máy bay Su-25 đã phá hủy một pháo đài, một hầm và nhiều súng phòng không dưới mặt đất. Đây là lần đầu tiên Nga sử dụng loại vũ khí này và điều đó cũng cho thấy IS đã bắt đầu "biết sợ" và phải tìm cách chui xuống lòng đất.

Ấy vậy mà trong cuộc điều trần trước Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ hôm 4-11, hai nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ nói 85% tới 90% những cuộc không kích của Nga ở Syria đánh trúng phiến quân Syria có chủ trương ôn hòa, không phải mục tiêu IS.

Ngày 5/11, Nga đưa tên lửa phòng không sang Syria để tăng cường khả năng phòng thủ.

Trong một sự kiện riêng biệt, phát ngôn viên Lầu Năm Góc, Đại tá Steve Warren, nói với các phóng viên rằng ít hơn 10% những cuộc không kích của Nga ở Syria đang nhắm mục tiêu vào nhóm IS. Những nhà ngoại giao và giới chức quân sự Nga lập luận rằng những cuộc không kích nhắm vào những phần tử cực đoan IS. Tóm lại liên quan đến vấn đề này cho đến nay vẫn chưa biết ai đúng sai vì nó còn nằm trong tính toán của mỗi bên.

Ngoài các cuộc không kích, Nga cũng đang có những bước đi ngoại giao chiến lược nhằm chấm dứt việc phải can dự sâu và lâu dài tại Syria.

Việc duy trì quyền lực cho Tổng thống Syria Bashar al-Assad không phải là vấn đề trên nguyên tắc đối với Moscow, điều đó tùy thuộc vào quyết định của người dân Syria. Tuyên bố này của người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova hôm 3/11 được cho là có khoảng cách so với sự ủng hộ mà Nga dành cho Tổng thống Syria, vì trước đó Moscow từng khẳng định ông Assad phải có vai trò trong bất kỳ chính phủ lâm thời nào. Bà Zakharova nói rằng, số phận của Tổng thống Syria nên để người dân Syria quyết định.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga cũng nhấn mạnh: Việc tồn tại một nhà nước Syria là yếu tố chủ chốt trong cuộc chiến chống khủng bố. "Nếu không có Nhà nước Syria, sẽ chẳng có ai đứng ra chiến đấu chống khủng bố" - bà Zakharova nói.

Cũng trong ngày này, người đứng đầu của Cục Tác chiến thuộc Bộ Tổng tham mưu quân đội Nga, tướng Andrey Kartapolov, cho biết quân đội Nga đã thiết lập được mối liên kết với lực lượng nổi dậy ở Syria và đạt được thỏa thuận hợp tác, chia sẻ thông tin và chống khủng bố. Trước đó, Nga thông báo có thể hỗ trợ phe đối lập Syria. Ngày 25/10, Ngoại trưởng Sergei Lavrov tuyên bố trên Đài Truyền hình Rossyia 1 rằng Nga đang xem xét khả năng không kích IS để yểm trợ cho các nhóm đối lập ở Syria như Quân đội Syria Tự do FSA.

Sự thay đổi thái độ của Nga có thể được giải thích bằng việc Tổng thống Putin điện đàm với lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ và Quốc vương Arập Xêút sau cuộc tiếp đón ông Assad hồi cuối tháng 10 vừa qua. Đây có thể hiểu như là một tín hiệu báo trước Moscow đang dàn xếp để Tổng thống Syria ra đi êm thấm, miễn là quyền lợi của Nga tại Syria và trong khu vực Trung Đông được bảo đảm.

Các nhà quan sát nhận định: Nga đang cho thấy bắt đầu ngả theo phương án - hòa bình cho Syria sẽ được đánh đổi bằng sự ra đi của ông Assad.

Moscow tăng cường khả năng phòng vệ

Trong khi ấy Mỹ cũng đang gia tăng hoạt động tại Syria. Ngày 1/11, Tổng thống Obama đã cho phép gần 50 binh sĩ thuộc lực lượng tác chiến đặc chủng của Mỹ phối hợp phe nổi dậy ở Syria trong nỗ lực của liên quân do Mỹ dẫn đầu. Việc triển khai những binh sĩ này đánh dấu lần đầu tiên lực lượng trên bộ của Mỹ được gửi tới Syria để phục vụ các cuộc đột kích. Những binh sĩ Mỹ được triển khai tới Syria sẽ cung cấp "một số hoạt động đào tạo, một số lời khuyên và một số hỗ trợ" cho những người chiến đấu chống lại những kẻ cực đoan IS.

Theo phát ngôn viên Nhà Trắng Josh Earnes, đây là sự tăng cường chiến lược mà Tổng thống Obama đã thông báo hơn một năm trước. Ông Earnest nói thêm rằng, "cốt lõi" trong chiến lược của Mỹ ở Iraq và Syria vẫn là "xây dựng năng lực cho những lực lượng địa phương trên thực địa".

Nga bắt đầu ngả theo phương án: Hòa bình cho Syria sẽ được đánh đổi bằng sự ra đi của ông Assad.

Tuy thế, một quan chức Mỹ nói  đây không phải là dấu hiệu Mỹ đổi chiến lược mà chỉ là sự tăng cường chiến dịch. Ngoại trưởng Mỹ John Kerry nói quyết định của Tổng thống Barack Obama gửi lực lượng đặc biệt đến Syria chỉ nhằm chống lại các phần tử IS và không có nghĩa là Mỹ tham gia cuộc nội chiến Syria. Ông Kerry không loại trừ việc Mỹ dính líu thêm nữa tại Syria nhưng ông cũng không thể tiên đoán tương lai.

Sau khi Mỹ nói sẽ điều đặc nhiệm tới Syria, Nga cảnh báo nguy cơ xảy ra "chiến tranh ủy nhiệm" ở Trung Đông. Ngoại trưởng Lavrov đã lên tiếng sau hội đàm ở Vienne với người đồng cấp John Kerry và Đặc sứ của Liên Hiệp Quốc chuyên trách Syria Staffan de Mistura. Theo Ngoại trưởng Nga thì Mỹ tự quyết định "đơn phương và không tham vấn gì lãnh đạo Syria" cả.

Ngoại trưởng Nga nói thêm: "Tôi chắc chắn, cả Mỹ và Nga đều không muốn tình hình tuột dần vào cái gọi là cuộc chiến ủy nhiệm. Thế nhưng đối với tôi, rõ ràng là nó đang làm cho hợp tác giữa hai quân đội càng cần thiết".

Ngày 31/10, Mỹ thông báo cấp thêm 100 triệu USD để giúp phe đối lập ôn hòa tại Syria củng cố chính quyền địa phương và các xã hội dân sự. Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết số tiền này sẽ được dùng để giúp các trường học tiếp tục mở cửa, giúp người dân có được  nước sạch và điện, và hỗ trợ cho truyền thông độc lập. Sự đóng góp mới nhất này đã nâng số tiền trợ giúp cho phe đối lập ôn hòa tại Syria lên đến 500 triệu USD kể từ năm 2012.

Việc Mỹ gửi binh sĩ và cố vấn sang Syria cũng đang gây tranh cãi trong nội bộ nước Mỹ. Phát biểu trên Đài Truyền hình CNN ngày 31/10, cựu Ðại sứ Christopher Hill nói: "Có lẽ Tổng thống Mỹ phải trình bày rõ ràng hơn cho người dân biết tại sao ông lại quyết định đưa binh sĩ vào Syria, và làm sao có thể đảm bảo được là những binh sĩ Mỹ này chỉ giữ vai trò huấn luyện và cố vấn chứ không đảm trách nhiệm vụ chiến đấu".

Ðầu tháng 10 vừa qua, Bộ Quốc phòng Mỹ quyết định ngưng chương trình huấn luyện cho dân quân Syria để chuyển sang kế hoạch viện trợ quân sự cho các lực lượng đang chiến đấu chống IS và chống chính quyền Bashar al-Assad. Theo đánh giá của các chuyên gia quân sự Mỹ, chương trình huấn luyện không đem lại kết quả vì số dân quân tham gia ít ỏi, đồng thời dân quân chỉ muốn chiến đấu chống quân đội của chính quyền Al-Assad "chứ không coi IS là mục tiêu của họ". Vì thế, câu hỏi đang được đặt ra là với lượng binh sĩ dưới 50 người sẽ có mặt tại Syria, liệu có đủ để thúc đẩy lực lượng dân quân vừa đánh IS vừa đánh quân đội của chính quyền Al-Assad như Mỹ trông đợi hay không?

Lần đầu tiên Nga sử dụng bom phá boongke để tấn công IS ở Syria.

Theo Marc Thornberry, Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng Hạ viện, mọi quyết định của Nhà Trắng đưa ra "đều quá trễ", chỉ là những bước "vá víu" không đem lại kết quả nào về mặt quân sự, "mà chỉ cho thấy chính sách sai lầm của hành pháp".

Ngày 5/11, Nga thông báo gửi hệ thống tên lửa phòng không tới Syria. Lý giải cho quyết định này của Moscow, các chuyên gia cho rằng, kể từ khi không kích IS cho đến nay, Nga đã gửi tới Syria máy bay chiến đấu, máy bay ném bom, trực thăng, tàu chiến và hệ thống tên lửa tới Syria. Như vậy về khả năng tấn công Nga có thừa, nhưng phòng thủ thì chưa đủ. Có lẽ Nga đã biết được điểm yếu duy nhất hiện nay của các căn cứ quân sự của mình ở Syria là bị đánh từ trên không, do tin rằng, IS và lực lượng chống chính phủ Damascus chưa có máy bay ném bom hay máy bay chiến đấu.

Nhưng trong thời gian gần đây, tin tức tình báo cho biết, có thể một số nước đang "tạo điều kiện" cho IS hay phe đối lập Syria lấy cắp máy bay chiến đấu. Nếu căn cứ Nga tại Syria bị tấn công từ trên không sẽ là một yếu tố hoàn toàn bất ngờ và có thể khiến Nga bẽ mặt.

Tư lệnh Không quân Nga hôm 5/11 phát biểu trên tờ Komsomolskaya Pravda: "Chúng tôi đã tính đến tất cả các mối đe dọa tiềm năng. Chúng tôi đưa tới đó không chỉ máy bay chiến đấu, máy bay tấn công, máy bay ném bom, máy bay trực thăng, mà cả các hệ thống tên lửa phòng không. Bởi vì có thể xảy ra các hoàn cảnh bất khả kháng khác nhau. Giả sử có hành vi trộm máy bay quân sự trên lãnh thổ các nước láng giềng Syria và tấn công chúng ta. Vì vậy chúng ta phải sẵn sàng cho điều này".

Động thái của Nga được đưa ra trong bối cảnh phe đối lập Syria ngày 4/11 thông báo đã bắn hạ máy bay của quân chính phủ Assad ở tỉnh miền Tây Hama khiến phi công phải nhảy dù. Mặc dù người phát ngôn của phe đối lập thuộc lực lượng FSA Yasser Shehadeh nói họ đã bắn hạ chiếc máy bay này bằng súng máy nhưng giới chuyên gia cho rằng có thể họ đã nói dối. Để bắn hạ được máy bay chiến đấu của quân đội chính phủ Damas hiện nay, phe đối lập chỉ có thể sử dụng tên lửa vác vai do Mỹ cung cấp.

Các hoạt động chống Nga tại Syria ngày càng gia tăng nhất là khi nước này chưa có kế hoạch gì cho việc rút quân. Trong khi kẻ thù trong bóng tối có thể tấn công các căn cứ và quyền lợi của Nga tại Syria bất cứ lúc nào thì việc Moscow tăng khả năng phòng vệ là việc làm cần thiết vào lúc này.

Theo Mộc Thạch (tổng hợp)

An ninh Thế giới