Cuộc chiến ngầm giữa các băng đảng trong nhà tù Mexico

Sự cố bắt đầu lúc 4h sáng 6-7 tại nhà tù có chế độ an ninh nghiêm ngặt nhất Mexico mang tên Las Cruces, thuộc thành phố cảng Acapulco, bang Guerrero. Bảo vệ nhà tù vô hiệu hóa, cuộc giao tranh kết thúc sau vài giờ khiến 28 tù nhân thiệt mạng và 3 người bị thương. Ít nhất 20 tù nhân đã trốn thoát. Các thi thể đã được tìm thấy trong nhà bếp, trong khu vực dành cho thăm nuôi. Một số thi thể đã bị chặt đầu, những người khác có dấu hiệu bị tra tấn.

Ban đầu, ban quản lý nhà tù định ém nhẹm mọi việc nhưng hôm đó đúng là ngày các quan chức cấp cao của Mỹ ghé thăm Acapulco. David Shirk, một nhà phân tích an ninh tại Đại học San Diego nhận định, đây là sự việc được dựng lên để gây sự chú ý. Vì chính quyền Mexico cảm thấy “mất mặt” trước các quan chức an ninh Mỹ, giám đốc nhà tù bị sa thải ngay lập tức. Ít nhất 4 nhân viên khác đang bị điều tra nhưng chưa có tù nhân nào bị nêu là thủ phạm gây ra vụ việc.

Tranh giành quyền bá chủ

Tuy nhiên, mục đích thực sự của cuộc thanh toán đẫm máu nói trên vẫn là tranh giành quyền chi phối và kiểm soát “thị trường” tại Las Cruces. Giống như nhiều nhà tù của nước này, Las Cruces là nơi nhiều thủ lĩnh các băng nhóm đang thi hành án. Thực tế, nơi này đóng vai trò là trung tâm hoạt động của băng đảng Acapulco Độc lập, một băng mafia điều hành hầu hết việc buôn bán thuốc phiện, heroin ở Guerrero, bang có tỷ lệ bạo lực và giết người cao nhất Mexico. Hiện cạnh tranh mạnh nhất với Acapulco Độc lập trong việc kiểm soát tuyến quốc lộ 41 (hay còn gọi là Cao tốc heroin) là băng đảng Jalisco Thế hệ mới.

Trong một cuộc phỏng vấn với The Daily beast, nhà tội phạm học Mexico Gustavo Fundavila gọi vụ nổi loạn ở nhà tù Las Cruces là “một cuộc đảo chính để giành quyền bá chủ”. Chuyên gia Fundavila phân tích: “Nếu băng đảng nào nắm giữ vị trí hàng đầu có nghĩa là sẽ được toàn quyền kiểm soát hoạt động liên quan đến ma túy, thuốc men, thực phẩm, kinh doanh tình dục trong tù. Hơn thế, bọn họ còn kiểm soát được hoạt động tội phạm bên ngoài được tổ chức từ trong tù, và điều đó có nghĩa là sẽ có rất nhiều tiền”.

Căn bệnh “mãn tính”

Các nhà tù trên khắp Mexico khét tiếng vì tình trạng quá tải, điều kiện vệ sinh kém, tham nhũng - những điều kiện có thể dẫn đến những cuộc bạo loạn chết người. Lượng tù nhân của Mexico đã tăng vọt lên gần 50.000 người trong thập kỷ qua, sự quá tải này tất yếu dẫn đến sự cố an ninh. Ví dụ, Las Cruces có thiết kế giam giữ khoảng 1.600 tù nhân, nhưng lượng tù nhân thực tế cao hơn thế 1.000 người. Gọi là nhà tù có an ninh tối đa nhưng các phòng giam phải mở hàng ngày do tù nhân quá đông. Lương thực, thuốc men, thậm chí nước uống thiếu thốn, đồng thời việc duy trì kiểm soát an ninh cũng gặp khó khăn.

Với thủ lĩnh băng đảng có lực lượng đàn em đông đảo và nhiều tiền, cuộc sống tù không phải là quá tệ. Nhiều “ông trùm” điều hành tập đoàn tội phạm từ sau song sắt. Các thủ lĩnh này quản lý hoạt động trực tiếp qua điện thoại di động. Mặc dù, nhà tù có hệ thống chặn sóng điện thoại nhưng nhân viên bảo vệ chỉ sử dụng vào thời điểm nhất định trong ngày. Vì đội ngũ giám thị có mức lương thấp, tù nhân đơn thuần hối lộ để được cho qua hoặc dùng đồng bọn của mình ở bên ngoài đe dọa gia đình các giám thị. “Mô hình này phức tạp hơn tham nhũng đơn thuần”, chuyên gia tội phạm học Fundavila nhận định.

Dù đáng báo động nhưng vụ việc ở Las Cruces không phải là trường hợp riêng lẻ. Cuộc bạo loạn tại trại cải tạo Topo Choco năm ngoái ở Monterrey thậm chí còn tồi tệ hơn, khiến khoảng 50 người chết. Thực tế bạo loạn trong nhà tù đã trở thành căn bệnh “mãn tính” ở Mexico kể từ sau năm 2006.

Theo Yến Chi

An ninh thủ đô