Biển Đông “nóng” vụ Indonesia đuổi tàu hải cảnh Trung Quốc

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Indonesia Teuku Faizasyah ngày 14/9 cho biết cơ quan này đã trao công hàm cho Đại sứ quán Trung Quốc, phản đối tàu hải cảnh Trung Quốc đi vào Vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Indonesia tại Biển Đông trong 2 ngày.

"Chúng tôi một lần nữa khẳng định với phó đại sứ Trung Quốc rằng, vùng đặc quyền kinh tế của Indonesia không chồng lấn với vùng biển của Trung Quốc", Reuters dẫn lời ông Faizasyah nói, đồng thời tuyên bố Indonesia bác bỏ yêu sách "đường chín đoạn" của Trung Quốc ở Biển Đông.

Vụ việc trên xảy ra ở ngoài khơi quần đảo Natuna và là hoạt động mới nhất trong một chuỗi vụ tàu hải cảnh và tàu cá Trung Quốc đi vào EEZ của Indonesia suốt thời gian qua.

Cơ quan an ninh hàng hải Indonesia cho biết tàu tuần tra của nước này đã bám theo tàu hải cảnh Trung Quốc và buộc tàu Trung Quốc phải rời khỏi EEZ vào trưa ngày 14/9 “sau cuộc tranh cãi qua radio”.

“Tàu Trung Quốc nói rằng họ đang tuần tra tại khu vực thuộc quyền tài phán của Trung Quốc. Chúng tôi kịch liệt phản đối điều này vì đây là vùng đặc quyền kinh tế của chúng tôi”, người phát ngôn Cơ quan an ninh hàng hải Indonesia Wisnu Pramandita nói với This Week in Asia.

Ông Wisnu cho biết tàu hải cảnh Trung Quốc đã ở trong vùng đặc quyền kinh tế của Indonesia “từ ngày 12/9 đến 11h30 ngày 14/9”.

Theo SCMP, Indonesia không coi nước này là một bên trong tranh chấp Biển Đông, nhưng yêu sách chủ quyền “đường chín đoạn” phi pháp của Bắc Kinh tại vùng biển này đã chồng lấn với vùng đặc quyền kinh tế của Indonesia xung quanh quần đảo Natuna.

“Trong những năm gần đây, khi Trung Quốc tăng cường khẳng định yêu sách chủ quyền trong đường 9 đoạn, sự hiện diện của các tàu hải cảnh và tàu cá Trung Quốc ở vùng biển ngoài khơi quần đảo Natuna cũng tăng lên. Do vậy, Trung Quốc ngày càng coi chuyện này là bình thường, trong khi Indonesia rất không hoan nghênh”, Ian Storey, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện nghiên cứu ISEAS-Yusof Ishak, nhận định.

Collin Koh, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc phòng, cho rằng vụ việc vừa xảy ra là một “thách thức” với Indonesia.

“Diễn biến mới nhất này càng cho thấy vấn đề dai dẳng mà Indonesia đang phải đối mặt với Trung Quốc khi (Trung Quốc) không từ bỏ yêu sách chủ quyền của nước này tại Biển Đông dựa trên “đường chín đoạn”, ngay cả khi yêu sách này bị tòa tuyên bố là không có giá trị hồi năm 2016”, ông Koh nói, đề cập tới phán quyết của tòa trọng tài quốc tế ở Hà Lan.

“Thay vì coi hành động của Trung Quốc hung hăng hơn, sẽ là chính xác hơn nếu mô tả rằng Trung Quốc “vẫn hung hăng” như vậy, bất chấp vụ việc căng thẳng gần đây nhất (gần quần đảo Natuna)”, chuyên gia Koh nhận định.

Hồi tháng 1, Indonesia đã triển khai máy bay chiến đấu và tàu chiến tới tuần tra gần quần đảo Natuna sau khi các tàu hải cảnh và tàu cá Trung Quốc đi vào vùng biển xung quanh quần đảo.

Cơ quan an ninh hàng hải Indonesia cũng đã triển khai các tàu tuần tra trong "Chiến dịch Ngăn chặn và Đẩy lùi" tại vùng biển phía tây vào ngày 4/9 để bảo vệ khu vực này. Chiến dịch dự kiến kết thúc vào tháng 11.

Vụ việc mới nhất diễn ra chỉ vài ngày sau khi Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa gặp Bộ trưởng Quốc phòng Indonesia Prabowo Subianto tại Jakarta. Tại cuộc gặp, Indonesia nhắc lại "cam kết đối thoại và giải quyết hòa bình ở Biển Đông".

Biện pháp ứng phó của Indonesia

Theo nhà nghiên cứu Ian Storey, việc tàu tuần tra Indonesia xua đuổi tàu hải cảnh Trung Quốc đã cho thấy lập trường cứng rắn của Jakarta đối với các yêu sách của Bắc Kinh ở Biển Đông. Trước đó, Indonesia chỉ theo dõi tàu hải cảnh Trung Quốc đi vào vùng đặc quyền kinh tế.

“Các nước Đông Nam Á khác có tuyên bố chủ quyền (trên Biển Đông) có thể đi theo Indonesia để cho Bắc Kinh thấy rằng các nước này hoàn toàn phản đối cái gọi là “quyền lịch sử” trong đường chín đoạn của Trung Quốc. Theo phán quyết tòa trọng tài năm 2016, các “quyền lịch sử” này không phù hợp với luật pháp quốc tế”, nhà nghiên cứu Storey cho biết.

Tuy vậy, chuyên gia Koh vẫn hoài nghi về việc liệu các động thái của Indonesia có “đủ” để ngăn chặn các tàu của Trung Quốc trong tương lai không.

Ông Koh cho rằng Indonesia cần một “chiến lược mạnh mẽ hơn”, tập hợp các “quốc gia Đông Nam Á có cùng chí hướng và các nước ngoài khu vực” để cùng lên án “các hành động cưỡng ép” của Trung Quốc. Tuy nhiên, ông Koh cảnh báo hành động này có thể dẫn đến căng thẳng về chính trị nếu bị hiểu sai theo hướng rằng các nước cùng nhau kiềm chế Trung Quốc.

Derek Grossman, nhà phân tích quốc phòng cấp cao tại viện nghiên cứu Rand Corporation ở Mỹ, nhận định các hoạt động đánh bắt cá của Trung Quốc có thể vẫn sẽ tiếp tục tại quần đảo Natuna, và Indonesia không còn lựa chọn nào khác ngoài việc phải tìm cách tăng cường các cuộc tuần tra hàng hải cũng như thực thi pháp luật trong khu vực.

Theo chuyên gia Koh, một phương án có thể tính đến là đưa vấn đề của Indonesia ra cộng đồng quốc tế, chẳng hạn tại diễn đàn của Liên Hợp Quốc, mặc dù cách tiếp cận kiểu “bêu tên” này có những trở ngại nhất định.

Ông Koh cũng cho rằng Indonesia cần đầu tư nhiều hơn vào lực lượng hàng hải cũng như năng lực tuần tra ngoài khơi của nước này để đối phó với các hành vi xâm phạm của Trung Quốc.

Bộ trưởng Quốc phòng Indonesia Prabowo Subianto từng nói rằng căn cứ quân sự mới sẽ được xây dựng tại quần đảo Natuna và các khu vực khác của Indonesia. Asia Times hồi tháng 7 đưa tin Bộ trưởng Prabowo đang xem xét khả năng mua máy bay chiến đấu đa nhiệm Eurofighter Typhoon đã qua sử dụng của Không quân Áo, nhằm tăng cường ngăn chặn hành vi xâm lấn của Trung Quốc vào vùng biển của Indonesia ở Biển Đông.

Tổng thống Indonesia Joko Widodo đã đẩy mạnh cam kết do ông đưa ra cách đây 2 năm nhằm tăng cường sự hiện diện quân sự của Indonesia trên đảo Natuna Besar, một phần của quần đảo Natuna và là hòn đảo lớn nhất trong số vài trăm hòn đảo ở khu vực rìa phía nam của Biển Đông.

Tổng thống Indonesia Joko Widodo đã đẩy mạnh cam kết do ông đưa ra cách đây 2 năm nhằm tăng cường sự hiện diện quân sự của Indonesia trên đảo Natuna Besar, một phần của quần đảo Natuna và là hòn đảo lớn nhất trong số vài trăm hòn đảo ở khu vực rìa phía nam của Biển Đông.