Bí ẩn lễ trao huy chương Ukraine trở thành bi kịch đẫm máu

Buổi lễ trao thưởng hôm 3/11 lẽ ra là sự kiện tiếp nối truyền thống từ thời Liên Xô được các quan chức Ukraine duy trì để sốc lại tinh thần cho quân đội đã kiệt sức.

"Nó giống các cảnh trong bộ phim Nga về Thế chiến 2, binh lính đứng thành hàng, trông thật hoành tráng", một thành viên giấu tên của Lữ 128 cho biết.

Nhưng thay vì tôn vinh lòng dũng cảm của người lính Ukraine, lễ trao giải lại trở thành bi kịch. Cuộc tập kích tên lửa của Nga đã giết chết ít nhất 19 binh sĩ tham dự, trong đó có sĩ quan cấp cao và một số chiến binh giỏi nhất của đơn vị. Hàng chục người khác bị thương, trong đó nhiều người bỏ mũ khi dự lễ nên bị thương ở đầu.

Vụ tấn công Lữ đoàn 128 đã làm dấy lên làn sóng chỉ trích công khai trên mạng xã hội Ukraine. Ban đầu nhà chức trách không có thông báo về vụ việc chết người xảy ra ở làng Zarichne, cách tiền tuyến khoảng 20 dặm. Tin tức chỉ dần lan truyền trên mạng xã hội vào cuối ngày 3/10.

Đến chủ nhật ngày 5/11, báo chí Ukraine đã đưa tin về vụ tấn công và Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov cho biết "thảm kịch" đã xảy ra với lữ đoàn nhưng không nói chi tiết. Sau đó, Lữ đoàn 128 công bố số người chết.

Con số thương vong lớn đã đặt ra những câu hỏi nhức nhối về lý do sự kiện lớn như vậy lại được tổ chức ở nơi nằm trong tầm quan sát và tấn công của máy bay không người lái (UAV) và tên lửa Nga.

Những câu hỏi chưa được giải đáp

Theo một số lời kể, tên lửa Nga đã tấn công đám đông 10 phút sau khi buổi lễ bắt đầu vào khoảng 10h.

Thông thường, lễ trao huy chương có quy mô nhỏ với khoảng 30 người tham dự, được tổ chức trong hầm hoặc chiến hào kiên cố. Nhưng cuộc tập trung hôm 3/11 diễn ra ở khu vực mở, có sự tham gia của gần 100 người, bao gồm cả nhiều người không nhận huy chương, các thành viên lữ đoàn cho biết.

"Đám đông tập hợp những người từ mọi đơn vị - những người giỏi nhất", một quân nhân Ukraine thạo tin cho biết. "Có 43 người trong danh sách được nhận huy chương nhưng thực tế có nhiều người hơn vì họ cần đi xe đến đó. Có khoảng 20 phương tiện".

Hôm 6/10, Cục Điều tra Nhà nước Ukraine tuyên bố mở cuộc điều tra hình sự trên căn cứ một quan chức quân đội có thái độ cẩu thả khi thực hiện nghĩa vụ.

Tên lửa đã bắn trúng khu vực sân của tòa nhà nơi diễn ra buổi lễ và cả phần đường bên ngoài.

"Quân y cho biết họ chưa từng thấy điều gì như thế này kể từ khi nổ ra chiến sự toàn diện" do có nhiều người bị thương ở đầu, thành viên Lữ 128 giấu tên cho biết.

Đích thân Tổng thống Volodymyr Zelensky đã thông báo rằng chỉ huy lữ đoàn, ông Dmytro Lysiuk, đã bị đình chỉ công tác trong quá trình cuộc điều tra diễn ra. Ông Zelensky khẳng định đây là bi kịch có thể tránh được.

Các thành viên lữ đoàn nói rằng câu hỏi mấu chốt là làm thế nào người Nga biết nhắm mục tiêu vào buổi lễ.

"Vẫn chưa rõ chính xác chuyện gì đã xảy ra. Liệu người dân địa phương đã báo tin về nhóm người tụ tập hay có sự rò rỉ thông tin từ trụ sở nội bộ của lữ đoàn", thành viên lữ đoàn giấu tên cho biết.

Nhưng theo người này, vụ tấn công phải được lên kế hoạch trước. "Không thể nào phóng tên lửa chỉ trong 2 hoặc 15 phút. Khi đối phương nhắm tên lửa vào đó, họ biết rõ rằng có rất nhiều sĩ quan và đó sẽ là đòn đánh lớn", ông nói.

Thông tin hiện nay còn trái ngược nhau về việc ai đã lên kế hoạch cho buổi lễ và thời gian dự kiến bắt đầu. Một số người nói sự kiện bị chậm 30 phút nên các binh sĩ phải đứng trong sân rất lâu. Chỉ huy lữ đoàn đến muộn chỉ vài phút sau khi tên lửa trúng đích, theo một thành viên khác của Lữ 128.

"Mọi người đều giận chỉ huy", người này nói. "Họ vốn có thể ra lệnh di chuyển đến địa điểm khác hoặc nơi trú ẩn nào đó. Tại sao điều này không xảy ra, tôi không biết".

Dù vậy, sau vụ tấn công, một số quan chức vẫn bào chữa cho quyết định trao huy chương gần khu vực chiến đấu. Cựu Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Ukraine Hanna Maliar nói rằng các buổi lễ như vậy là "một phần rất quan trọng" của văn hóa quân sự.

"Bản thân tôi đã vinh dự được trao các giải thưởng cấp bộ và nhà nước cho những người lính ở tiền tuyến - khoảnh khắc rất thú vị đối với tất cả", bà Maliar viết và nói thêm rằng những sự kiện như vậy đặc biệt có ý nghĩa vì "diễn ra trước sự có mặt của các bạn bè chiến hữu chứ không phải một mình".

Phía Nga có thể đã biết về buổi lễ vì "sự vô tình rò rỉ thông tin" do "yếu tố con người" gây ra, bà Maliar viết.

"Do chiến sự tổng lực đã diễn ra hơn một năm nên cảm giác nguy hiểm đã mờ nhạt đối với nhiều người", bà Maliar viết. "Thật khó để một người thường xuyên duy trì trạng thái chú ý và tập trung cao độ trước nguy cơ tử vong".