Bí ẩn chưa lời giải trong thảm kịch rơi máy bay chở tù binh Ukraine

Hiện vẫn chưa rõ lý do một máy bay vận tải quân sự của Nga rơi ở khu vực Belgorod gần biên giới Ukraine hôm 24/1. Liệu máy bay bị tên lửa bắn hạ hay do trục trặc kỹ thuật thảm khốc nào đó? Theo nhà chức trách Nga, tất cả 74 người trên máy bay đều thiệt mạng.

Những hình ảnh đầu tiên về đống đổ nát trên mặt đất không thể dẫn đến kết luận cụ thể. Một video đã chiếu những giây cuối cùng của máy bay vào thời điểm lao xuống đất, trước khi một quả cầu lửa lớn bùng lên.

Tuy nhiên, chính quyền Nga đã tuyên bố tên lửa của Ukraine là nguyên nhân gây ra vụ việc, khi cướp đi sinh mạng của 65 tù binh, cùng với 6 thành viên phi hành đoàn và 3 nhân viên Nga trên chiếc Ilyushin Il-76.

Bộ Quốc phòng Nga cho biết máy bay đã bị phá hủy bởi một hệ thống tên lửa phòng không được triển khai ở khu vực Liptsy thuộc vùng Kharkov ở Ukraine, cách nơi máy bay rơi khoảng 80km. Nga cho biết thiết bị radar đã phát hiện các vụ phóng tên lửa này.

Bộ Quốc phòng cũng tuyên bố "lãnh đạo Ukraine biết rất rõ rằng, theo thông báo từ trước, hôm nay quân nhân Ukraine sẽ được vận chuyển bằng máy bay vận tải quân sự đến sân bay Belgorod để trao đổi" tại trạm kiểm soát Kolotilovka ở biên giới Nga giáp với vùng Sumy ở Ukraine.

Đáp lại, bộ chỉ huy quân sự Ukraine cho biết họ coi máy bay quân sự của Nga tới gần vùng Belgorod là mục tiêu hợp pháp, nhưng không thừa nhận việc bắn vào một máy bay vận tải của Nga.

Theo CNN, khoảng cách 80km từ Liptsy đến địa điểm rơi máy bay vượt xa hầu hết các hệ thống tên lửa đất đối không của Ukraine. Một quan chức tình báo quốc phòng Ukraine đã xác nhận một cuộc trao đổi tù binh dự kiến diễn ra vào ngày 24/1, nhưng không thừa nhận việc nắm được thông tin chi tiết về hậu cần của phía Nga trong cuộc trao đổi. Một nguồn tin quân sự khác của Ukraine khẳng định máy bay chở tên lửa của Nga chứ không phải tù binh.

Vì vậy, một câu hỏi đặt ra là liệu Ukraine có thực sự biết về thời gian và lộ trình của máy bay mà phía Nga nói là đưa tù binh đến địa điểm trao đổi hay không, và liệu thông tin đó có được chuyển đến các đơn vị tiền tuyến bên kia vùng biên giới Belgorod hay không.

Nghị sĩ Nga Andrey Kartapolov cho biết máy bay thứ hai chở thêm 80 tù binh Ukraine khác đã nhanh chóng chuyển hướng khỏi khu vực nguy hiểm sau khi máy bay đầu tiên bị rơi.

Andrey Kartapolov, chủ tịch Ủy ban Quốc phòng Duma Quốc gia (Hạ viện Nga), đã đưa ra một cáo buộc quan trọng khi tuyên bố tên lửa được bắn từ hệ thống Patriot do Mỹ sản xuất hoặc hệ thống IRIS-T do Đức sản xuất và được cung cấp cho Ukraine, nhưng không đưa ra bất kỳ bằng chứng nào.

Ukraine đã cam kết không sử dụng vũ khí do nước ngoài tài trợ để tấn công lãnh thổ Nga và nếu cáo buộc trên là chính xác, đây sẽ là một bước ngoặt rất quan trọng so với cam kết của Kiev.

Một số nhà quan sát cũng chỉ ra rằng hệ thống phòng thủ tên lửa của Nga trong khu vực đã được đặt trong tình trạng báo động cao hôm 24/1 và một máy bay không người lái của Ukraine đã bị bắn hạ ngay trước khi máy bay Ilyushin Il-76 rơi. Tuy nhiên, thống đốc Belgorod cho biết sự việc đã xảy ra ở một địa điểm ở phía tây thành phố, nghĩa là cách địa điểm nơi máy bay Ilyushin gặp nạn ít nhất 60km.

Một chi tiết khó hiểu khác là theo thông tin từ phía Nga, các tù binh Ukraine chỉ được ba nhân viên Nga trên máy bay (ngoài phi hành đoàn) bảo vệ. Một cựu tù binh Ukraine, Maksym Kolesnikov, cho biết trong một bài đăng trên mạng xã hội X hôm 24/1 rằng, trước đây, khi ông được vận chuyển bằng máy bay từ Bryansk đến Belgorod, có khoảng 20 quân cảnh Nga giám sát 50 tù binh.

Mykhailo Podolyak, cố vấn của Tổng thống Ukraine, cho biết nước này cần thêm thời gian để xác minh dữ liệu và sẽ đưa ra tuyên bố sau. 

Cho đến nay, thảm kịch này vẫn còn rất nhiều câu hỏi chưa được giải đáp. Nó nhanh chóng trở thành một giai đoạn khác trong cuộc chiến thông tin thường xuyên xảy ra trong cuộc xung đột này.

Dmytro Lubinets, thanh tra viên nhân quyền của Ukraine, cho biết "chiến tranh thông tin không kém phần quan trọng so với chiến đấu ở mặt trận". Ông cáo buộc Nga có thể sử dụng các biện pháp "để gây bất ổn cho xã hội Ukraine".

Trong tuyên bố về vụ rơi máy bay, Bộ Quốc phòng Nga nói rằng "bằng cách thực hiện cuộc tấn công này, giới lãnh đạo Ukraine đã bộc lộ bản chất thực sự của mình khi họ đã bỏ bê mạng sống của người dân".

Thực tế cho thấy, một máy bay quân sự cỡ lớn của Nga mà không có hệ thống phòng thủ chống tên lửa khi tới vùng biên giới Belgorod, nơi thường xuyên là mục tiêu của máy bay không người lái Ukraine, sẽ được coi là mục tiêu có giá trị đối với Kiev.

Do đó, đây sẽ là một chuyến bay có rủi ro đáng kể, trừ khi Ukraine đã được thông báo về mục đích của nó, như phía Nga tuyên bố. Nhìn chung, máy bay Il-76 của Nga nằm ngoài tầm bắn của tên lửa Ukraine. Đây sẽ là lần đầu tiên kể từ khi xung đột nổ ra gần hai năm trước, một trong số máy bay này bị bắn hạ.

Vụ rơi máy bay diễn ra trong bối cảnh Ukraine đã mở rộng phạm vi và tần suất các cuộc tấn công vào lãnh thổ Nga bằng cách sử dụng máy bay không người lái và tên lửa. Đầu tháng này, quân đội Ukraine tuyên bố đã bắn hạ một trong những máy bay phát hiện sớm tiên tiến nhất của Nga, A-50, trên Biển Azov. Không có bằng chứng trực quan nào về mảnh vỡ và Bộ Quốc phòng Nga chưa phản hồi về tuyên bố này.

Một số nhà phân tích tin rằng Ukraine có thể đã tái sử dụng khẩu đội Patriot để thực hiện cuộc tấn công này, nhưng chưa có xác nhận nào được đưa ra.

Đối với Ukraine, vào thời điểm chiến trường đang bế tắc và có rất ít bước tiến trên thực địa, việc tấn công các căn cứ, tàu, máy bay và cơ sở hạ tầng của Nga nằm ngoài biên giới đã trở thành một cách khác để phá vỡ cỗ máy quân sự của đối phương.