ASEAN không ra được thông cáo chung do bất đồng về tranh chấp Biển Đông

Các ngoại trưởng của khối 10 quốc gia Đông Nam Á ASEAN đã đấu tranh gay gắt từ hôm thứ hai vừa qua để đưa ra được một thông cáo ngoại giao chung, như thường thấy ở các kỳ họp trước. Sự kiện đặc biệt được quan tâm, nhất là khi được tổ chức trong bối cảnh các nước ASEAN đã đạt được tiến triển trong bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông, nhằm tháo gỡ căng thẳng trên biển.

Từ lúc kết thúc Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN từ hôm thứ Hai đến nay, các quốc gia Đông Nam Á đã bắt tay vào việc soạn thảo bản tuyên bố chung, nhưng đã liên tiếp gặp trở ngại, phải tổ chức nhiều cuộc họp không chính thức để gải quyết nhưng không đạt được kết quả. Theo các nhà ngoại giao có mặt tại Phnom Penh, ASEAN vẫn bất đồng về vấn đề gai góc là có nên đề cập đến các tranh chấp bùng lên gần đây với Trung Quốc tại Biển Đông vào trong văn kiện hay không.

Philippines đã nhấn mạnh đến việc cần phải nhắc đến vụ đối đầu hàng tháng trời với Trung Quốc tại vùng bãi đá ngầm Scarborough ngoài Biển Đông. Tuy nhiên, chủ tịch luân phiên ASEAN là Campuchia đã bác bỏ đề nghị này.Campuchia đã xóa bỏ các đoạn “tình hình bãi ngầm Scarborough” và “các diễn biến trái với quy định của công ước Liên hợp quốc UNCLOS 1982 liên quan đến vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của các nước ven biển”.

Về Việt Nam, theo nhật báo Thái Lan Bangkok Post, một nguồn tin ngoại giao cho biết Việt Nam cũng tranh thủ mọi cuộc họp để tìm kiếm hậu thuẫn cho việc đưa vào văn kiện nhóm từ “vùng đặc quyền kinh tế”. Trên bình diện công khai, tại Hội nghị Phnom Penh lần này, Việt Nam đã không ngần ngại chính thức lên tiếng tố cáo các hành vi quyết đoán mới đây của Trung Quốc.

Một trong những ví dụ cụ thể là phát biểu của Ngoại trưởng Phạm Bình Minh tại Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN AMM. Theo bộ Ngoại giao Việt Nam, ông Phạm Bình Minh đã “bày tỏ quan ngại sâu sắc về tình hình diễn biến phức tạp xảy ra gần đây trên Biển Đông; nhấn mạnh lập trường của Chính phủ Việt Nam phản đối việc Trung Quốc phê chuẩn thành lập cái gọi là “thành phố Tam Sa” và mời thầu quốc tế 09 lô dầu khí nằm hoàn toàn trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam theo Công ước Luật biển của Liên hợp quốc (UNCLOS) 1982”.

Quan điểm này sau đó đã được lập lại ở những hội nghị khác có Việt Nam tham gia, kể cả tại cuộc gặp song phương giữa hai ngoại trưởng Việt Nam và Trung Quốc bên lề Hội nghị ASEAN vào hôm kia.

Phát biểu với báo chí hôm qua, Ngoại trưởng Indonesia Marty Natalegawa đã không che giấu thất vọng trước việc ASEAN cho đến giờ chót vẫn không nhất trí được về Biển Đông. Nỗi thất vọng của ông càng cao khi ông thừa nhận rằng chỉ riêng đoạn về Biển Đông đã có 17 hay 18 phiên bản khác nhau, nhưng tất cả đều phải bỏ đi vì không được toàn thể 10 thành viên phê duyệt.

Theo các nguồn tin ngoại giao đề nghị được giấu tên cho biết với AFP, đã có sự tranh luận gay gắt tại diễn đàn ASEAN vào tuần này, và vào sáng sớm nay một cuộc họp khẩn đã được triệu tập, nhưng không phá được thế bế tắc về tuyên bố chung.

Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton cũng công nhận tình hình căng thẳng, nhưng cho rằng đó là "dấu hiệu của sự trưởng thành của ASEAN, khi họ đấu tranh trên một hồ sơ gai góc. Họ đã không tìm cách ém nhẹm, mà trực diện giải quyết".

Một nhà ngoại giao hôm nay, xin giấu tên, đã xác nhận với AFP rằng: “Áp lực từ nước lớn rất mãnh liệt”. Theo nhân vật này, "có dấu hiệu là Campuchia đã nhận được chỉ thị nghiêm ngặt từ nước lớn đó”.

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam Phạm Quang Vinh.   Ngày 13/7, trả lời câu hỏi của phóng viên Việt Nam về việc Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 45 (AMM-45) không ra được Thông cáo chung, Thứ trưởng Ngoại giao Phạm Quang Vinh, Trưởng SOM ASEAN của Việt Nam cho biết: Cùng với các nước ASEAN, Đoàn Việt Nam rất lấy làm tiếc về việc Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 45 (AMM-45) đã không ra được Thông cáo chung của Hội nghị, để từ đó phản ánh được quá trình trao đổi và kết quả tích cực đã đạt được trong các Hội nghị của ASEAN và giữa ASEAN với các Đối tác. Trong suốt quá trình trao đổi để xây dựng Thông cáo chung, các nước ASEAN, trực tiếp là các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN đã hết sức nỗ lực, đóng góp xây dựng, tìm các công thức phù hợp nhất để phản ánh quan tâm chung của các nước thành viên và đã có nhiều cơ hội có thể đạt được đồng thuận và nhất trí chung. Tuy nhiên, rất tiếc là những nỗ lực tích cực, xây dựng nêu trên của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN và các cơ hội mở ra để đạt được đồng thuận đã bị bỏ lỡ. Việt Nam tin rằng dù có hay không có Thông cáo chung của Hội nghị, thì các quyết định đã có của ASEAN vẫn phải được nghiêm túc triển khai. Hơn bao giờ hết, các nước ASEAN cần phải nêu cao trách nhiệm, duy trì và củng cố đoàn kết ASEAN, phát huy vai trò và đóng góp chủ đạo của ASEAN trong các vấn đề ưu tiên và thiết yếu của ASEAN và khu vực, nhất là về xây dựng Cộng đồng; thúc đẩy liên kết và kết nối khu vực; xây dựng môi trường hòa bình, ổn định, an ninh và hợp tác; tăng cường quan hệ với các Đối tác; ứng phó hiệu quả với các thách thức đang nổi lên… vì hòa bình, ổn định, an ninh, hợp tác và phát triển ở khu vực.   Theo TTXVN

Phan Anh

Theo AFP