5 cách chiến sự Ukraine - Nga thay đổi thế giới

Như đã dự đoán, cuộc xung đột tại Ukraine cho đến nay đã gây ra nhiều tác động và hệ lụy đáng lo ngại trên khắp thế giới. Dưới đây là 5 cách mà cuộc xung đột này đã thay đổi thế giới.

Dòng người tị nạn khổng lồ

Kể từ khi Nga "động binh" ở Ukraine, ước tính gần 7 triệu người Ukraine đã rời khỏi đất nước, chưa kể ít nhất 7,7 triệu người khác phải di dời ở trong nước.

Theo Cao ủy Liên hợp quốc về người tị nạn (UNHCR), sau khi tị nạn sang các nước láng giềng, ít nhất 3 triệu người Ukraine đã tiếp tục cuộc hành trình đến những quốc gia khác. Ngoài Ba Lan, Đức và Cộng hòa Séc hiện là nơi có số lượng người tị nạn Ukraine lớn nhất, với khoảng 727.000 và 348.000.

Gần 2 triệu người Ukraine đã trở về kể từ lần đầu tiên chạy khỏi chiến tranh, mặc dù một số trong đó vẫn có thể là hoạt động di chuyển qua lại, UNHCR lưu ý.

Dòng người tị nạn Ukraine vào Liên minh châu Âu (EU) đã khiến hệ thống tiếp nhận căng thẳng. Những người tị nạn đến định cư ở một quốc gia mới thường phụ thuộc vào mạng lưới an sinh xã hội của quốc gia đó, ít nhất là trong một thời gian.

Khủng hoảng lương thực

Ukraine là một nền kinh tế quan trọng, sản xuất khoảng một nửa lượng dầu hướng dương trên thế giới. Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), Ukraine chiếm 15% thương mại toàn cầu về ngô và 10% thương mại lúa mì. Xung đột đã cắt đứt các hoạt động xuất khẩu như vậy, với việc Nga tiếp tục phong tỏa ngũ cốc tại các cảng Biển Đen của Ukraine.

Việc ngăn chặn này được cảm nhận rõ ở các quốc gia phụ thuộc vào nhập khẩu ngũ cốc và dầu ăn của Ukraine, như Ai Cập và Ấn Độ. Tuy nhiên, các hiệu ứng gợn sóng còn lan rộng hơn rất nhiều.

Một số cảnh báo rằng xung đột, cùng với thời tiết khắc nghiệt do biến đổi khí hậu và cú sốc kinh tế do đại dịch gây ra, đang làm bùng nổ cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu.

Hồi tháng 5, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc cảnh báo rằng mức độ đói trên toàn thế giới đã đạt đến "mức cao mới", và nhấn mạnh thêm rằng hàng chục triệu người có thể phải đối mặt với nạn đói kéo dài do chiến tranh.

Tính đến tháng 5, khoảng 23 quốc gia đã áp đặt các hạn chế xuất khẩu đối với thực phẩm, dấu hiệu cho thấy an ninh lương thực đang suy yếu.

An ninh năng lượng

Nga là nước xuất khẩu khí đốt tự nhiên lớn nhất trên toàn thế giới, nước cung cấp dầu thô lớn thứ hai và nước xuất khẩu than đá lớn thứ ba.

Cho đến trước chiến tranh, 3/4 lượng khí đốt và gần một nửa lượng dầu thô của Nga đã được chuyển đến châu Âu. Năm 2020, dầu mỏ, khí đốt và than đá của Nga chiếm 1/4 năng lượng tiêu thụ của EU.

Nhưng sau khi xung đột Ukraine bùng nổ, EU đã tìm cách chấm dứt sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga.

Vào tháng 3, Ủy ban châu Âu đã vạch ra ý định xóa bỏ hoàn toàn nhiên liệu hóa thạch của EU vào năm 2030, cũng như có kế hoạch cắt giảm đáng kể 2/3 việc sử dụng khí đốt của Nga vào cuối năm nay.

Tối đa hóa lượng khí đốt dự trữ là một điểm trong kế hoạch đó. Nhập khẩu khí tự nhiên lỏng, chẳng hạn như từ Mỹ, là một lựa chọn chốt chặn khác. Trong khi đó, một số chuyên gia đang dự đoán tình trạng thiếu đốt và có khả năng phân chia khẩu phần.

Nhiều người coi cuộc xung đột là cơ hội để EU không chỉ giải phóng mình khỏi sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga mà còn thực hiện cam kết của khối về bảo vệ khí hậu bằng cách thúc đẩy năng lượng tái tạo và tăng cường hiệu quả năng lượng. Tuy nhiên, còn nhiều hạn chế để có thể thực hiện chiến lược này một cách nhanh chóng.

Và nhu cầu tăng vọt đối với các nguồn năng lượng không phải của Nga đã khiến giá cả tăng vọt.

Tăng giá và lạm phát

Tình trạng thiếu lương thực và năng lượng đã tạo ra sự thay đổi lớn trong cuộc sống của nhiều người kể từ khi chiến tranh Ukraine bùng nổ: giá cả tăng lên. Và khi thực phẩm và nhiên liệu đắt hơn thì mọi thứ khác cũng vậy.

Giá thực phẩm nói chung đang tăng vọt. Chỉ số giá lương thực của Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO) đo lường sự thay đổi hàng tháng về giá của một rổ hàng hóa lương thực đã đạt mức cao nhất mọi thời đại vào tháng 3 năm nay.

Lạm phát leo thang. Theo Tổ chức Lao động Quốc tế, lạm phát đã tăng hơn gấp đôi trên toàn thế giới trong năm kể từ tháng 3/2021. Tại khu vực Đồng tiền chung châu Âu, lạm phát đã lên tới 8,1% vào tháng trước, mức cao kỷ lục.

Tuy nhiên, lạm phát được dự đoán sẽ ảnh hưởng nặng nề hơn đến các nước thu nhập thấp hơn. Trong khi triển vọng gần đây của IMF dự báo lạm phát ở các nước công nghiệp phát triển là 5,7%, con số đó đối với các nước đang phát triển là 8,7%.

Đáng lo hơn là các chuyên gia dự đoán giá cả có thể vẫn cao trong nhiều năm tới.

Sự mở rộng của NATO

Chiến dịch quân sự của Nga tại Ukraine cũng để lại dấu ấn về địa chính trị. Một số chuyên gia kỳ vọng về sự phân chia mới thành các khối địa chính trị và kinh tế Đông và Tây, trong đó một bên là Nga và Trung Quốc, còn EU và Mỹ dẫn đầu bên kia.

Tổ chức Hiệp ước Bắc Mỹ, còn được gọi là NATO, được thành lập sau Thế chiến II vào năm 1949 và tập hợp Mỹ, Canada và 10 quốc gia châu Âu. Là "đứa con" của Chiến tranh Lạnh, NATO giống như một cái ô cho các nền dân chủ và thị trường tự do ở châu Âu, với sự mở rộng lớn sang phía đông vào năm 2004.

Mấu chốt của NATO là Điều 5, trong đó nêu ra một nguyên tắc phòng thủ tập thể: nếu bất kỳ thành viên nào bị tấn công, đây sẽ được coi là một cuộc tấn công nhằm vào tất cả, với sự trả đũa quân sự phải được thực hiện bởi tất cả thành viên.

Vị thế của NATO từng suy yếu đến mức Tổng thống Pháp Emmanuel Macron vào năm 2019 gọi tổ chức này là "chết não". Nhưng cuộc chiến ở Ukraine đang đưa liên minh quân sự mạnh nhất thế giới này trở lại vị trí trung tâm, theo nhận định của một số nhà quan sát.

Phần Lan và Thụy Điển gần đây đã tuyên bố ý định tham gia NATO, phá vỡ truyền thống gần 70 năm trung lập.

Tổng thống Nga Vladimir Putin coi NATO là mối đe dọa đối với Nga và đã nhiều lần cảnh báo về hậu quả, nếu liên minh này cho phép Ukraine gia nhập. Những người chỉ trích cũng cho rằng việc NATO mở rộng về phía đông là một hành động khiêu khích Moscow.

NATO đã cung cấp vũ khí và thiết bị cho Ukraine, mặc dù đã từ chối đề nghị của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy về việc áp đặt vùng cấm bay trên lãnh thổ nước này.

Hiện tại, NATO tiếp tục "vũ điệu tinh tế" của khối này là kiên định nhưng bước nhẹ để không kích động Thế chiến III.