Tiền điện tử Bitcoin ở Afghanistan, nơi ngân hàng đóng cửa, nội tệ mất giá

Farhan Hotak, 22 tuổi, là một người Afghanistan. Tuần trước, anh đã đưa gia đình của mình chạy khỏi tỉnh Zabul (miền nam Afghanistan) và di chuyển hơn 150km đến một thành phố ở biên giới Pakistan.

Tuy nhiên, không giống như những người khác chọn cách rời khỏi đất nước, sau khi người thân được an toàn, Hotak đã quay trở lại để bảo vệ ngôi nhà của gia đình mình và chia sẻ với hàng nghìn người theo dõi trên Instagram về tình hình tại Afghanistan.

Anh cũng theo dõi rất kỹ danh mục đầu tư tiền điện tử của mình trên sàn giao dịch Binance. Khi đồng nội tệ chạm mức thấp kỷ lục và các ngân hàng đóng cửa trên toàn quốc, việc rút tiền mặt là điều không thể.

"Ở Afghanistan, chúng tôi không có những nền tảng như PayPal, Venmo hay Zelle; vì thế, tôi phải dựa vào những thứ khác", Hotak nói.

Nền kinh tế của Afghanistan vẫn phụ thuộc rất nhiều vào tiền mặt. Số tiền điện tử trong ví của Hotak không thể giúp anh có được một bữa tối, nhưng ít nhất, nó có thể giúp anh yên tâm rằng tài sản của mình được bảo vệ trước tình hình bất ổn hiện nay.

Nó cũng mang đến nhiều hứa hẹn trong tương lai, giúp Hotak tiếp cận nền kinh tế toàn cầu từ Afghanistan, giúp anh vượt qua các đợt lạm phát. Đây là điều Hotak chưa bao giờ hình dung được trước khi biết về Bitcoin. 

"Nguồn lực của tôi rất, rất hạn chế vì thế tôi không thể làm quá nhiều thứ. Tôi quan tâm đến tiền điện tử bởi tôi đã kiếm được rất nhiều và nhận thấy tiềm năng lớn từ nó. Nó giúp bản thân tôi có thể tiến xa hơn", Hotak cho biết.

Hệ thống tài chính gặp khủng hoảng

Đối với nhiều người Afghanistan, tuần qua là một khoảng thời gian vô cùng tồi tệ. Tình trạng thiếu tiền mặt diễn ra trên toàn quốc, biên giới đóng cửa, tiền mất giá trong khi giá cả của các loại hàng hóa tăng chóng mặt.

Nhiều ngân hàng buộc phải đóng cửa sau khi hết sạch tiền trong kho. Những bức ảnh chụp cảnh hàng trăm người Afghanistan xếp bên ngoài nhà băng để chờ đến lượt rút tiền đã lan truyền mạnh mẽ trên Internet, phần nào nói lên tình trạng khó khăn hiện tại.

"Khu vực tôi sống có 2 ngân hàng và 3 máy ATM, nhưng tất cả đã dừng hoạt động từ ngày 12/8. Hiện giờ, không còn ngân hàng nào mở cửa", Ali Latifi, một nhà báo sống ở Kabul, cho biết.

Không có ai điều hành ngân hàng trung ương, việc in tiền để bù đắp sự thiếu hụt cũng không phải là lựa chọn phù hợp, ít nhất là trong ngắn hạn.

Western Union đã tạm dừng tất cả dịch vụ. Thậm chí, hệ thống chuyển tiền thông qua mạng lưới trung gian "hawala" đã tồn hàng thế kỷ cũng đã đóng cửa.

Sangar Paykhar, một người Kabul đang sống tại Hà Lan, thường xuyên liên lạc với họ hàng của mình ở quê trong những tuần gần đây. Ông cho biết, ban đầu, nhiều người duy trì cuộc sống theo kiểu vay trước tiền mặt và trả lại bằng lương. Tuy nhiên, hiện giờ, những người có khả năng cho vay cũng bắt đầu phải tiết kiệm tiền của họ.

Vài ngày trước khi Taliban tiến vào Kabul, Musa Ramin nằm trong số những người xếp hàng bên ngoài các ngân hàng, nỗ lực rút tiền một cách vô vọng. Tuy nhiên, không giống như những người Afghanistan khác, vài tháng trước đó, Musa Ramin đã đầu tư một phần tài sản của mình vào tiền điện tử.

Trước đây, Ramin từng chứng kiến cảnh đồng tiền pháp định tụt giá không phanh, trong khi tiền kỹ thuật số phi tập trung đã được chứng minh là một công cụ bảo vệ đáng tin cậy.

Năm 2020, trong một chuyến đi ngắn từ London đến Kabul, Ramin bị mắc kẹt ở Thổ Nhĩ Kỳ. Thời gian cách ly bắt buộc vì Covid-19 kéo dài từ một tuần thành 6 tháng.

"Tôi đã chuyển đổi tất cả tiền của mình sang đồng lira", anh nói. Sau khi đồng tiền Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu tụt giá số tài sản của Ramin mất đi một nửa và anh buộc phải tiết kiệm. "Đó là khi tôi phát hiện ra Bitcoin".

Tất cả chuyến bay bị hủy và không thể di chuyển. Ramin vượt qua khoảng thời gian khó khăn này bằng cách giao dịch tiền điện tử. 

"Lúc đầu, tôi mất rất nhiều tiền", Ramin nói. Sau đó, anh ấy đã nắm bắt được khả năng quản lý tài sản kỹ thuật số nhờ vào Twitter và các bài hướng dẫn trên YouTube.

Sau khi trở lại Kabul, chàng trai 27 tuổi dành toàn bộ thời gian và tài sản vào việc giao dịch tiền điện tử. 80% vốn của Ramin thuộc dạng giao dịch thường xuyên, chủ yếu là các đồng tiền chính như Bitcoin, Ethereum và Binance coin. 20% còn lại được tích lũy cho tương lai.

"Trong một tháng, số tiền tôi kiếm được từ các giao dịch tiền điện tử nhiều hơn so với làm trong ngành xây dựng cả năm", Ramin nói.

Dù vậy, anh thừa nhận lĩnh vực này có khá nhiều rủi ro. "Kiếm tiền từ việc giao dịch tiền điện tử thì dễ nhưng giữ được sự giàu có mới là một phần khó khăn".

Ramin không phải là người dân Afghanistan duy nhất quan tâm đến tiền điện tử. Theo số liệu của Google Trends, các tìm kiếm về từ khóa Bitcoin và tiền điện tử đã tăng mạnh ở quốc gia này vào tháng 7, trước thời điểm Taliban chiếm quyền kiểm soát.

Dấu hiệu của nền kinh tế tiền điện tử đang phát triển

Thật khó để có cái nhìn chính xác về quy mô phát triển của tiền điện tử tại Afghanistan bởi hầu hết những người sở hữu chúng đều không muốn tiết lộ. Những người này thường sử dụng mạng riêng ảo VPN để ẩn danh trên môi trường Internet.

"Cộng đồng tiền điện tử ở Afghanistan rất nhỏ. Họ thực sự không muốn gặp nhau. Hiện tại, mọi người chỉ muốn ở ẩn cho đến khi mọi thứ trở nên tốt đẹp", Hotak giải thích.

Theo nghiên cứu từ công ty dữ liệu blockchain Chainalysis, mô hình mạng lưới giao dịch tiền điện tử ngang hàng (P2P) đang phát triển rất mạnh tại Afghanistan. Hotak và những người sở hữu coin tại quốc gia này đang sử dụng sàn giao dịch P2P của Binance, cho phép họ mua bán trực tiếp với người dùng từ khắp nơi trên thế giới.

Chỉ số chấp nhận tiền điện tử năm 2021 của Afghanistan được xếp thứ 20 trong số 154 quốc gia trên thế giới. Riêng về khối lượng giao dịch trao đổi P2P (trực tiếp giữa người dùng với nhau), Afghanistan tăng lên vị trí thứ 7.

Đó là một sự thay đổi lớn trong 12 tháng. Năm ngoái, Chainalysis còn cho rằng sự hiện diện của tiền điện tử ở Afghanistan rất ít, đến mức quốc gia này còn không có mặt trong bảng xếp hạng 2020.