Xét nghiệm dương tính: Chưa thể khẳng định cơ thể có sán!

Cuối năm 2018, sau quá trình điều tra thực địa bằng phân tích, thăm khám, xét nghiệm, tổng hợp số liệu ca bệnh, PGS.TS Lê Thành Đồng, Viện trưởng Viện Sốt rét Ký sinh trùng Côn trùng TPHCM (cơ quan Bộ Y tế tại phía Nam) đã công bố thông tin về ổ bệnh sán dây lợn nhiễm cho hơn 100 người tại huyện Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước. Ổ bệnh trên đến nay về cơ bản đã được khống chế nhờ sự phối hợp giữa Viện và chính quyền địa phương trong việc nâng cao ý thức cho người dân trong việc phòng tránh nguy cơ.

Mới đây, sán dây lợn một lần nữa lại khiến cộng đồng bấn loạn, nháo nhào đưa con em đi xét nghiệm sau khi một chùm ca bệnh được phát hiện ở học sinh tại Thuận Thành, Bắc Ninh. Không chỉ gây hoang mang dư luận, ổ bệnh sán dây lợn ở phía Bắc còn khiến ngành y tế nháo nhác tìm các giải pháp xử lý với mức độ khẩn trương như một ổ bệnh truyền nhiễm cấp tính.

Sán dây lợn có thể phổ biến khắp cả nước 

Tuy nhiên, ở góc độ dịch tễ, PGS.TS Lê Thành Đồng cho rằng: “Tại Việt Nam, với đặc thù của  một nước nông nghiệp, tập quán chăn nuôi, sinh hoạt, ăn uống chưa hợp vệ sinh, dùng nhiều thịt sống, thịt tái, tiết canh… nguy cơ nhiễm giun sán còn ở mức cao, đặc biệt là ở nhóm đồng bào các dân tộc miền núi”.

Xét riêng ở loại sán dây lợn, đến nay theo thống kê có hơn 50 tỉnh thành có bệnh lưu hành, tuy nhiên trên thực tế bệnh có thể đang phổ biến trên khắp cả nước vì chúng ta chưa có điều kiện khảo sát hết. Đây là bệnh bình thường, lưu hành trên diện rộng từ lâu chứ không phải dịch bệnh nguy hiểm mới nổi.

Mắc bệnh cần có quá trình

Khi phát hiện bệnh, công đồng có tâm lý hoang mang là do dân trí thấp nhưng không được các đơn vị, cơ quan y tế truyền thông tốt, đứng trước một loại bệnh rất bình thường nhưng việc ứng phó đã gây rối loạn chẳng khác gì một trận đại dịch.

Mặt khác, mức độ trầm trọng, nguy cấp của của sán dây lợn là không đáng ngại, đây là bệnh kéo dài, tồn tại lâu trong cơ thể, để mắc được bệnh phải có các quá trình như: bệnh nhân ăn phải trứng khi vào cơ thể sẽ mắc ấu trùng lợn gạo; ăn phải ấu trùng khi ăn vào cơ thể sẽ phát triển thành con sán trưởng thành.

Mỗi thể bệnh đều có một mức độ nguy hiểm hoặc không nguy hiểm cũng như cách điều trị khác nhau. Với những bệnh nhân ăn phải ấu trùng hầu hết là không nguy hiểm, gần như song hành tồn tại cùng người bệnh, nhiều bệnh nhân mắc cả chục năm cũng không biết mình nhiễm sán cho đến khi các đốt sán đột nhiên từ hậu môn rơi ra hoặc đi cầu ra đốt sán.

Với bệnh nhân ăn phải trứng có thể sẽ có mức độ nguy hiểm hơn nếu trứng phát triển thành ấu trùng di chuyển đến mắt, não, tim và các cơ quan nội tạng khác.

Chưa có tiêu chí xác định cơ thể nhiễm sán dây lợn

Việc xét nghiệm huyết thanh để xác định kháng nguyên, kháng thể chỉ mang tính gợi ý, kết quả dương tính với sán cũng chưa thể xác định được bệnh vì đó có thể là kết quả dương tính chéo với một số loại giun sán khác. Muốn xác định người bệnh có mang bệnh hay không phải thực hiện thêm xét nghiệm phân, bạch cầu, khám lâm sàng, sinh thiết bệnh nếu ấu trùng nằm dưới da, cơ, não hoặc siêu âm, chụp CT cắt lớp.

Hiện nay vẫn chưa có một tiêu chí cụ thể để xác định bệnh nhân nhiễm sán dây lợn hay không. Tổ chức Y tế Thế giới đang trong quá trình thiết lập một bộ tiêu chuẩn đánh giá bệnh dựa trên nhiều vấn đề khác nhau từ đời sống xã hội, văn hóa phong tục cho đến những phân tích, đánh giá, xét nghiệm, lâm sàng.

Điều trị không khó

Trường hợp cá thể mắc bệnh thì việc điều trị cũng không khó khăn, thuốc điều trị hiện tại ngoài sán dây lợn còn có tác dụng với nhiều loại giun sán khác.

Nếu ấu trùng sán nằm ở những vị trí nguy hiểm như mắt, tim, não thì bệnh nhân mới cần phải nhập viện để được theo dõi, điều trị, can thiệp về mặt y tế.

Với cộng đồng cần phải có sự can thiệp của chính quyền để tuyên truyền cho người dân ăn chín uống chín, sinh hoạt hợp vệ sinh, xổ giun sán định kỳ 6 tháng một lần; đội ngũ y tế cơ sở cần phối hợp cùng chính quyền địa phương và các ban ngành đoàn thể trang bị kiến thức để người dân hiểu về bệnh tránh hoang mang, lo lắng khi phát hiện ca bệnh.

Vân Sơn (lược ghi)