Vận động thể lực dưới 30 phút mỗi ngày dễ bị "sát thủ thầm lặng" tấn công

Gánh nặng bệnh không lây nhiễm

Việt Nam đang phải đối mặt với gánh nặng ngày càng gia tăng của các bệnh không lây nhiễm, chủ yếu là bệnh tim mạch, tiểu đường, phổi tắc nghẽn mạn tính và ung thư.

Điều đáng nói là trong số 12,5 triệu người mắc bệnh tăng huyết áp ở cộng đồng hiện nay có tới gần 60% chưa được phát hiện bệnh. Trong tổng số hơn 5 triệu người bị đái tháo đường thì có gần 70% chưa được phát hiện bệnh. 70% trường hợp ung thư đến viện khi đã muộn, khiến hiệu quả điều trị không cao.

Với phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), hiện có hơn 4% người Việt Nam trên 40 tuổi mắc bệnh. GS.TS Ngô Quý Châu, nguyên Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai lưu ý, số bệnh nhân mắc căn bệnh này càng có xu hướng gia tăng, diễn biến nặng. Trong khi việc phát hiện sớm còn hạn chế, có tới 25 - 50% bệnh nhân COPD không được chẩn đoán đúng trước khi nhập viện điều trị. Không chỉ ở người cao tuổi mà bất cứ đối tượng nào cũng có nguy cơ mắc bệnh, kể cả trẻ em.

PGS.TS Lê Thị Tuyết Lan – Đại học Y Dược TPHCM, bệnh nhân COPD thường đến các cơ sở y tế để thăm khám với triệu chứng nặng (khó thở). Điều này làm chậm quá trình điều trị bệnh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân, thậm chí là trầm cảm.

Việc phát hiện sớm các bệnh không lây nhiễm (những trường hợp nghi ngờ, hay nguy cơ cao) được khẳng định là có giá trị lớn trong điều trị, có thể phòng ngừa và giảm các hậu quả của bệnh đối với người bệnh, gia đình và xã hội.

Trong Chương trình Sức khoẻ Việt Nam được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1092/QĐ-TTg, phát hiện và quản lý một số bệnh không lây nhiễm là một trong 11 nội dung ưu tiên giai đoạn 2018- 2030.

Chương trình và đặt ra mục tiêu: Tăng tỷ lệ phát hiện tăng huyết áp, đái tháo đường lên 50% (2025) và 70% (2030)…

Để thực hiện mục tiêu này, cần tăng cường, nâng cao nhận thức của người dân, cán bộ y tế, đặc biệt là cán bộ tuyến cơ sở (huyện, xã...) về cách phát hiện sớm những bệnh không lây nhiễm, đặc biệt là tăng huyết áp, đái tháo đường hay COPD.

Ai có nguy cơ mắc bệnh không lây nhiễm?

Theo khuyến cáo của Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), để phát hiện người có yếu tố nguy cơ mắc tăng huyết áp và nguy cơ tim mạch, đái tháo đường, cần lưu ý tới những người có hút thuốc lá/thuốc lào; Những người vận động thể lực dưới 30 phút/ngày, dưới 5 ngày tuần (bao gồm thể dục, thể thao, đi bộ và lao động chân tay); những người thừa cân (chỉ số khối cơ thể BMI từ 25 -30), béo phì (BMI trên 30); và sống trong môi trường bị ô nhiễm, thực phẩm không an toàn.

Trong đó, chỉ số BMI này được tính theo công thức: cân nặng (kg) chia cho chiều cao (m) bình phương.

Riêng với bệnh tăng huyết áp, có nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, những đối tượng sau được coi là có yếu tố nguy cơ như: Người trên 40 tuổi; người ăn trên 5gam muối/ngày (tương đương một thìa café); ăn ít rau, trái cây dưới 400gam/ngày; những người có bố, mẹ, anh, chị em ruột mắc bệnh tim mạch; người hay bị stress và căng thẳng tâm lý; người đã được cơ sở y tế chẩn đoán mắc đái tháo đường, rối loạn lipid máu.…

Ngoài ra, các chuyên gia Cục Y tế dự phòng cũng chỉ ra những người được xếp vào đối tượng có nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm rất phổ biến này, đó là những người uống nhiều rượu bia.

Trong đó, với nam, trong một ngày nếu uống hơn 2 đơn vị cồn tương đương với trên 2 chai/hộp/cốc bia 330 ml (5%) hoặc trên 2 ly rượu vang 100 ml (13,5%), trên 2 chén rượu mạnh 30 ml (40%) sẽ được coi là uống nhiều, có nguy cơ cao.

Còn với bệnh đái tháo đường type 2, Cục Y tế dự phòng khuyến cáo, cần lưu tâm đến những người từ 45 tuổi trở lên; được chẩn đoán tăng huyết áp; có bố, mẹ, anh, chị em ruột mắc bệnh đái tháo đường type 2; Phụ nữ bị buồng trứng đa nang hoặc đã mắc đái tháo đường thai kỳ.

TS Trương Đình Bắc, Phó Cục trưởng Cục Y tế dự phòng cho hay, khi phát hiện người có yếu tố nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm phổ biến như tăng huyết áp, nguy cơ tim mạch hay đái tháo đường, cần tư vấn cho đối tượng thay đổi hành vi lối sống và khám sức khỏe định kỳ.

Cùng đó, Cục Y tế dự phòng cũng đưa ra hướng dẫn để phát hiện người nghi ngờ mắc một số bệnh không lây nhiễm thường gặp như:

Tăng huyết áp: Đo huyết áp nếu có chỉ số huyết áp như sau: HA tâm thu từ 130 - 139mmHg và/hoặc HA tâm trương từ 80 - 89mmHg

Đái tháo đường: Tiểu nhiều; Uống nhiều nước; Ăn nhiều; Sút cân không rõ nguyên nhân

Phổi tắc nghẽn mãn tính: Ho, khạc đờm mạn tính (thường ho khạc đờm vào sáng sớm, đờm nhầy, trắng), khó thở tăng dần…

Khi phát hiện người có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh, cần giới thiệu họ đến cơ sở y tế để khám, phát hiện và điều trị kịp thời, cùng đó, những tư vấn thay đổi hành vi lối sống để dự phòng bệnh tật cũng rất quan trọng.

Tú Anh