Tăng chóng mặt tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử

3 mối nguy tiềm ẩn trong thuốc lá điện tử: Nicotine, hương liệu nhân tạo và ma túy

Theo nghiên cứu tại 11 tỉnh, thành, tỷ lệ sử dụng thuốc lá mới trong nhóm 13-17 tuổi là 2,6% vào năm 2019, tỷ lệ này tăng lên 3,5% vào năm 2022 và lên 7% năm 2023. Riêng trong nhóm 13-15 tuổi, điều tra năm 2023 cho thấy, tỷ lệ sử dụng lên tới 8%, trong đó trẻ trai sử dụng nhiều hơn trẻ gái (10,5% so với 5,6%). 

Bên cạnh đó, tỷ lệ người trưởng thành (15 tuổi trở lên) sử dụng thuốc lá điện tử đã tăng từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% vào năm 2020, tăng đến 18 lần. Đặc biệt, con số này ở nam giới tăng gấp đôi từ 0,4% lên 5,6%. Một con số đáng ngại hơn nữa là tỷ lệ phụ nữ sử dụng thuốc lá điện tử cũng tăng từ 0,1% lên 1%. 

Qua tổng hợp báo cáo của gần 700 cơ sở khám chữa bệnh cũng cho thấy, chỉ trong năm 2023, có đến hơn 1.200 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Triệu chứng khi nhập viện chủ yếu do dị ứng, ngộ độc, tổn thương phổi cấp.

Chia sẻ tại một hội thảo mới đây, Tiến sĩ - Bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm chống độc, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội), cảnh báo, tình trạng nhập viện gia tăng do sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới.

Trong 2 năm 2022 và 2023, trung tâm tiếp nhận gần 130 ca nhập viện do ngộ độc sau khi sử dụng thuốc lá điện tử. Tuy nhiên, chỉ trong 6 tháng đầu năm nay, tại đây tiếp nhận khoảng 100 ca. Trong đó, xét nghiệm nhiều mẫu thuốc lá điện tử của các bệnh nhân cho kết quả dương tính với ma túy.

Một khảo sát được trung tâm nghiên cứu đối với mẫu thuốc lá điện tử được 120 bệnh nhân cho thấy, 16 mẫu dương tính với ma túy (chiếm tỉ lệ 13%). Kết quả độc chất một số bệnh phẩm gửi Viện Pháp y phát hiện các chất ma túy với thành phần, gồm: ADB-Butinaca, MDMD-butinaca, ADB-4en-pinaca, MDMB-4en-pinaca, EDMB-4en-pinaca, THC, PB-22.

Thuốc lá điện tử là một sản phẩm gây hại. Nó không phải thức ăn, nước uống, không phải là thuốc chữa bệnh, chỉ mang tính chất giải trí nhưng tác hại của nó vô cùng lớn.

Theo ông, phần lớn người dân và thanh thiếu niên quan niệm thuốc lá điện tử rất đơn giản, không có nicotine gây nghiện. Điều này hoàn toàn sai lầm. Thực tế, trong thuốc lá điện tử có 3 nhóm nguy cơ gây hại cho sức khỏe là nicotine, hương liệu nhân tạo và ma túy.

Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các loại thuốc lá mới khác có hại cho sức khỏe. Nó mở đầu xu hướng lạm dụng, nghiện, phơi nhiễm các hóa chất tổng hợp của con người không thể kiểm soát và hàng loạt bệnh tật mới, vấn đề y tế khác. Đồng thời làm nặng, phức tạp thêm vấn đề thuốc lá thông thường, ma túy. 

"Vì vậy, chúng ta tuyệt đối không cần đánh giá, nghiên cứu hay cho dùng thử các sản phẩm này", BS Nguyên nhấn mạnh. 

Thuốc lá điện tử đội lốt hộp sữa, đồ chơi, mỹ phẩm

Thuốc lá điện tử đang thu hút giới trẻ nhờ thiết kế bắt mắt (Ảnh: N.P).

Bà Nguyễn Thị An, Giám đốc Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam nêu thực trạng các sản phẩm thuốc lá điện tử dễ dàng mua qua mạng xã hội Facebook và sàn thương mại điện tử.

"Khi trực tiếp đặt mua, chúng tôi nhận thấy qua trao đổi và hỏi giá tiền, người bán hàng ghi thuốc trị mụn hoặc mỹ phẩm. Khi nhận hàng, chúng tôi thấy bên ngoài ghi thuốc trị mụn, mỹ phẩm. Việc này đã qua mắt được bố mẹ, thầy cô giáo", bà An chia sẻ. 

Vì thế, bà lo ngại rằng nhiều phụ huynh cũng khó có thể biết được đây là thuốc lá điện tử khi các loại thuốc lá điện tử này được bán với tên gọi khác, cộng với thiết kế rất bắt mắt dưới dạng hộp sữa, trên nhãn ghi sữa chua, kem, đồ chơi… 

Theo bà An, các sản phẩm này vô cùng dễ mua, thuận tiện và có thể tiếp cận được bất cứ lúc nào, thậm chí bày bán tại các quán nước ngay ngoài cổng trường. Đây là điều rất nguy hiểm. 

Trong quá trình nghiên cứu, khi hỏi các em hút thuốc, sử dụng thuốc lá điện tử lấy từ đâu thì 60% các em nói rằng từ bạn bè chia sẻ. Có những sản phẩm chỉ 17 nghìn đồng, tức là chỉ cần nhịn một bữa sáng là các em có thể mua được sản phẩm thuốc lá thế hệ mới.

Theo WHO, các bằng chứng về giảm hại của thuốc lá nung nóng còn hạn chế và chủ yếu do ngành công nghiệp tạo ra. Nghiên cứu độc lập cho thấy, một số chất độc trong khói tỏa của thuốc lá nung nóng thấp hơn so với khói thuốc thông thường, tuy nhiên, hàm lượng của nhiều chất độc khác lại cao hơn. 

Ngoài ra, có một số chất độc mới trong khói tỏa thuốc lá nung nóng. Từ khói của một sản phẩm khá phổ biến, các nhà khoa học đã tìm ra ít nhất 4 chất trong số này gây ung thư, 15 chất có khả năng gây tổn thương gen.

Hàm lượng chất độc trong thuốc lá điện tử thay đổi theo cách sử dụng. Nhiều nguy cơ bệnh mãn tính giống như thuốc lá thông thường. Bên cạnh đó là nguy cơ sử dụng ma túy với thuốc lá điện tử. Nghiên cứu tại Mỹ cho thấy, khi sử dụng thuốc lá điện tử thì khả năng sử dụng ma túy tăng lên rất cao. 

Cuộc chiến với thuốc lá điện tử hết sức cam go

Ông Nguyễn Trọng Khoa, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế), cho rằng, cuộc chiến với thuốc lá mới là cuộc chiến cam go. Chỉ trong 5 năm, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử đã vượt lên rất cao.

"Kết quả phòng chống thuốc lá trong 30 năm sẽ bị thiêu rụi trong vòng 3 năm nếu chúng ta cho phép thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng vào Việt Nam. Những thành tựu mà chúng ta đã đạt được sẽ nhanh chóng bị xóa bỏ nếu chúng ta không ngăn chặn được thuốc lá điện tử", ông nói.  

Chúng ta sẽ không thể kiểm soát được ma túy ở trẻ em nếu chúng ta mở đường cho thuốc lá điện tử. Ngành công nghiệp thuốc lá đang nhắm tới giới trẻ là khách hàng tiềm năng, lâu dài của họ. 

Bộ Y tế kiến nghị Quốc hội, Chính phủ kịp thời ban hành quy định để cấm toàn diện với các sản phẩm này trước khi việc sử dụng trở nên phổ biến hơn. Cụ thể, cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo, sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc lá mới khác có thể sẽ xuất hiện trong tương lai.

Ông Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia WHO tại Việt Nam, cho biết thêm, khuyến nghị của WHO với Việt Nam đó là các sản phẩm thuốc lá mới rất độc hại, cả tác hại lâu dài và ngay trước mắt. Nếu không được ngăn chặn hiệu quả sẽ có nguy cơ tạo ra thế hệ trẻ nghiện nicotine và "nhấn chìm" những kết quả của phòng chống tác hại thuốc lá trong những năm gần đây. 

Hiện tại, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không được phép nhập khẩu, quảng cáo và bán ở Việt Nam. Tuy nhiên, các sản phẩm lậu được bán khá tràn lan và việc thực thi rất yếu. Việc duy trì tình trạng như hiện nay sẽ dẫn tới tình trạng sử dụng tiếp tục tăng nhanh trong giới trẻ. 

WHO khuyến nghị Quốc hội ban hành Nghị quyết cấm nhập khẩu, sản xuất, phân phối và bán các sản phẩm nicotine, hệ thống phân phối điện tử không chứa nicotine và các sản phẩm thuốc lá nung nóng, cũng như cấm quảng cáo và khuyến mãi các sản phẩm này ở Việt Nam. Đồng thời, quy định rõ trách nhiệm thực thi và chế tài. 

"Về lâu dài, cần chuyển và hoàn thiện tiếp các quy định cấm từ nghị quyết vào trong Luật sửa đổi Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá", ông Lâm nói.