Phòng ngừa và điều trị bệnh tiêu chảy cấp người lớn

Tiêu chảy cấp (TCC) xảy ra khi số lần đi tiêu > 3 lần trong ngày kèm phân nhão sệt hoặc lỏng như nước có màu vàng nâu/trắng đục. Các triệu chứng đi kèm như đau bụng, buồn nôn, nôn ói hoặc sốt thường có trong TCC.

Nguyên nhân của TCC:

- Viêm dạ dày ruột hoặc ngộ độc thực phẩm: TCC là con đường giúp cơ thể đào thải nhanh chóng các virus, vi trùng hoặc độc tố ra khỏi ống tiêu hóa. Do đa số các trường hợp TCC là do nhiễm virus (rotavirus, adenovirus…), chúng sẽ được cơ thể làm sạch trong vài ngày với trị liệu phù hợp tại nhà. Vi trùng có tên E.coli là nguyên nhân gây tiêu chảy nhiều nhất thường do thực phẩm bị nhiễm.

- Uống nước chưa đun sôi hoặc chưa diệt khuẩn là nguyên nhân bị nhiễm các virus, vi trùng hoặc ký sinh trùng (lỵ amib, giardia lamblia…).

- Một số loại thuốc tây dược hoặc đông dược có thể gây tiêu chảy do chứa các chất có tác dụng nhuận trường (sorbitol, fructose, magne…). Kháng sinh có thể gây tiêu chảy do tình trạng loạn khuẩn ruột thường tự khỏi khi ngưng thuốc. Trường hợp nặng nề hơn do nhiễm khuẩn Clostridium difficile cần phải dùng thuốc thích hợp để điều trị.

- Một số người bị tiêu chảy khi đi du lịch do ăn uống hoặc do môi trường không vệ sinh. Một số trường hợp khác do cơ thể không dung nạp chất lactose có trong sữa và hiếm hơn tình trạng tiêu chảy có thể xuất hiện trên những người bị stress, lo lắng quá mức hoặc đang mắc Hội chứng ruột kích thích (dạng rối loạn tiêu hóa chức năng).

- Tiêu chảy thường tái phát đôi khi kèm nhày, máu trong phân hoặc sốt nhẹ có thể do bệnh Viêm đại tràng mạn tính (viêm loét trực đại tràng xuất huyết mạn, bệnh Crohn).

- Tiêu chảy cũng có thể là hậu quả của Hội chứng kém hấp thu hoặc bệnh lý ác tính.

- Tiêu chảy có thể xảy ra sau phẫu thuật dạ dày, ruột hoặc túi mật, hoặc sau phẫu thuật dạ dày để điều trị bệnh béo phì.

- Đôi khi rất khó xác định nguyên nhân gây TCC. Mặc dù TCC gây cho ta ít nhiều phiền muộn nhưng đa số trường hợp có thể điều trị tại nhà.

Điều trị tại nhà:

- Điều quan trọng là không để cơ thể bị mất nước: bệnh nhân cần uống nhiều nước đun sôi được chia thành nhiều cử, có thể ăn ít bánh biscuit tẩm muối (salty crackers).

- Lượng nước đun sôi uống ít nhất 1 lít/giờ (hoặc oresol) cho đến khi tiêu chảy không còn.

- Bắt đầu ăn nhẹ vào ngày hôm sau.

- Tránh dùng thực phẩm chứa các gia vị, trái cây, thức uống có cồn, cà phê, sữa trong vòng 48 giờ sau khi hết tiêu chảy.

- Tránh nhai kẹo cao su do chứa các loại đường như sorbitol, xylitol.

- Nếu bạn đang mang thai, tốt nhất nên tham khảo ý kiến với bác sĩ trước khi dùng thuốc.

Điều trị TCC không cần toa thuốc của bác sĩ:

Có nhiều nhóm thuốc hấp thu nước và làm cô đặc phân, giảm thời gian tiêu chảy rất hiệu quả:

1. Diosmectite (Smecta®): Tác dụng bao phủ niêm mạc ruột, hấp phụ các độc tố giúp giảm số lần đi tiêu và rút ngắn thời gian hồi phục. Dùng được cho mọi lứa tuổi và không có chống chỉ định.

2. Bismuth subsalicylate, Kaolin-pectin: Có thể giảm số lần đi tiêu. Không dùng cho trẻ em và trên người nhiễm HIV do gây độc tế bào thần kinh.

3. Than hoạt tính: chủ yếu dùng trong trường hợp ngộ độc thực phẩm hoặc ngộ độc thuốc. Đọc kỹ bảng hướng dẫn cách dùng thuốc.

- Nếu bạn bị TCC không quá 6 giờ, tuyệt đối không tự điều trị tại nhà khi tiêu chảy kèm lẫn máu, sốt cao hoặc có những biểu hiện nặng của bệnh (mệt mỏi do mất nhiều nước, đau quặn bụng liên tục…).

- Có thể giảm liều dùng khi tình trạng tiêu chảy cải thiện nhằm tránh táo bón.

- Các dạng Probiotic (men vi sinh Lactobacillus, bào tử nấm Sacharomycces boulardii) có lợi do giúp cân bằng hệ vi khuẩn chí trong ruột, cải thiện tình trạng tiêu hóa.

- Vệ sinh tốt (rửa tay với xà phòng…) sau mỗi lần đi tiêu hoặc sau khi chăm sóc người đang bị TCC.

Các triệu chứng cần theo dõi khi điều trị tại nhà:

Khám bác sĩ hoặc nhập viện ngay khi bệnh nhân có các biểu hiện sau:

- Dấu hiệu mất nước ngày càng nặng (da khô, mắt lõm, khát nước liên tục...).

- Tiêu chảy trầm trọng (tiêu phân lỏng nước > 10 lần trong 24 giờ).

- Phân đen như bã cà phê hoặc lẫn máu.

- Sốt cao.

Phòng ngừa TCC:

Vệ sinh ăn uống, an toàn thực phẩm (ăn chín, uống sôi); đặc biệt trên những phụ nữ mang thai, người lớn tuổi mắc nhiều bệnh nội khoa khác, hoặc trẻ em < 5 tuổi.

Thanh Bình