Người tìm ra gen ung thư vú đưa lời khuyên vàng cho phụ nữ Việt

Giáo sư Mary-Claire King từng xuống đường biểu tình chống chiến tranh tại Việt Nam vào những năm 1970, bà trở lại Hà Nội trong khuôn khổ Tuần lễ VinFuture với tư cách là người đã mở ra "cánh cửa sống" cho hàng triệu phụ nữ trước án tử ung thư vú và buồng trứng.

Giáo sư Mary-Claire King (Đại học Washington, Seattle, Hoa Kỳ) là cái tên không xa lạ trong giới y khoa toàn cầu. Bà là người đầu tiên chứng minh ung thư vú có thể di truyền do đột biến gen (cụ thể là gen BRCA1), đặt nền móng cho y học dự phòng hiện đại đối với căn bệnh này.

Từ giả thuyết "ngược dòng" đến cứu cánh cho hàng triệu người

Cách đây hơn 50 năm, giới khoa học vẫn loay hoay tìm lời giải cho những gia đình có tỷ lệ phụ nữ mắc ung thư vú cao bất thường. Khi đó, đa số các giả thuyết đều hướng về các yếu tố ngoại sinh như môi trường hay lối sống.

Tuy nhiên, với tư duy sắc bén của một người từng được đào tạo bài bản về toán học, bà King đã đặt ra một giả thuyết táo bạo: “Nếu không phải do yếu tố môi trường thì chỉ có thể là do yếu tố gen di truyền”.

Hơn nửa thế kỷ miệt mài theo đuổi giả thuyết đó, công trình của bà đã thay đổi hoàn toàn cục diện điều trị ung thư. Nhờ việc xác định được đột biến gen BRCA1, BRCA2 và các gen liên quan, y học ngày nay có thể xác định những phụ nữ có nguy cơ cao để thực hiện các biện pháp phòng ngừa sớm.

Chia sẻ với phóng viên trong khuôn khổ Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture, Giáo sư King cho biết: “Hàng trăm nghìn phụ nữ trên khắp thế giới đã được hưởng lợi từ công nghệ này. Ngay cả với những người đã mắc bệnh, các phương pháp điều trị dựa trên đột biến gen như liệu pháp ức chế PARP, đã giúp cải thiện đáng kể khả năng sống sót và giảm tỷ lệ tử vong”.

Mối lương duyên kỳ lạ với Việt Nam 

Sự hiện diện của Giáo sư Mary-Claire King tại giải thưởng VinFuture không chỉ mang ý nghĩa học thuật mà còn chứa đựng một tình cảm đặc biệt. Thời trẻ, bà từng là một trong những sinh viên Mỹ xuống đường ủng hộ biểu tình chống chiến tranh tại Việt Nam những năm 1970.

“Sâu xa đâu đó, tôi bị ấn tượng bởi sự kiên cường của con người Việt Nam. Đó có lẽ là lý do tôi yêu mến và quay trở lại nơi này nhiều lần”, bà bộc bạch.

Đây là lần thứ 4 bà đến Việt Nam, nhưng lần này với một tâm thế đặc biệt khi chứng kiến sự vươn lên của khoa học công nghệ nước nhà. Theo bà, giải thưởng VinFuture là minh chứng cho thấy Việt Nam đang trở thành một trung tâm quốc tế trong việc tôn vinh khoa học phụng sự nhân loại.

Đồng hành cùng bà là Tiến sĩ Kathleen Leppig, người đồng nghiệp thân thiết đã có gần 20 năm gắn bó với Bệnh viện Nhi Trung ương (Việt Nam).

Sự kết hợp giữa tư duy khoa học phân tử của Giáo sư King và kỹ năng lâm sàng của Tiến sĩ Leppig đã hỗ trợ các bác sĩ Việt Nam giải quyết nhiều ca bệnh dị tật phức tạp, mang lại hy vọng về những thai kỳ khỏe mạnh cho nhiều gia đình Việt.

"Tôi không thể trở thành nhà toán học, nhưng toán học đã giúp tôi làm di truyền", Giáo sư King tiết lộ là bà vốn xuất thân từ cử nhân toán học.

Lý do bà chuyển sang di truyền học khá hài hước: “Em trai tôi học chuyên ngành Toán và giỏi hơn tôi rất nhiều. Tôi biết mình không thể trở thành một nhà toán học chuyên nghiệp”.

Tuy nhiên, tư duy logic của toán học lại trở thành vũ khí sắc bén nhất của bà trong lĩnh vực mới. Di truyền học hiện đại sử dụng lượng toán khổng lồ và đó là nơi bà phát huy tối đa sở trường của mình để giải mã những bí ẩn của bộ gen người.

Bà chia sẻ: "Động lực giúp tôi có thể duy trì ngọn lửa đam mê suốt 50 năm với một lĩnh vực khó khăn như ung thư chính là phụ nữ”.

Trước thực trạng ung thư vú và ung thư buồng trứng ngày càng phổ biến, Giáo sư Mary-Claire King đưa ra lời khuyên thiết thực dựa trên nền tảng khoa học: “Đối với những phụ nữ trẻ, khỏe mạnh nhưng có tiền sử gia đình (mẹ, bà hoặc chị em gái) mắc ung thư vú hoặc buồng trứng, tôi khuyến nghị hãy đi xét nghiệm gen để sàng lọc đột biến BRCA1, BRCA2”.

Bà cũng đánh giá cao năng lực y tế tại Việt Nam hiện nay, khẳng định việc phân tích và xét nghiệm gen trong nước đã đạt chất lượng rất tốt, tương đương với thế giới. Đây là cơ hội để phụ nữ Việt chủ động bảo vệ sức khỏe của chính mình và thế hệ tương lai.