Mệt mỏi mãn tính: Bệnh thật nhưng dễ bỏ qua

Mệt mỏi mãn: rối loạn lâu dài và phức tạp

Cho đến hiện nay, các nhà nghiên cứu khoa vẫn chưa xác định được nguyên nhân và cũng chưa có xét nghiệm đặc hiệu nào để chẩn đoán cụ thể. Ngoài sự mệt mỏi kéo dài, mệt mỏi mãn tính (MMM) có thể kèm theo các dấu chứng không đặc hiệu: các triệu chứng như bị cúm, đau nhức toàn thân và các suy giảm thần kinh, bộ nhớ…

Mệt mỏi mãn tính lại có dấu hiệu tương đồng với nhiều căn bệnh khác, bao gồm tăng bạch cầu đơn nhân, bệnh Lyme, lupus, đa xơ cứng, đau xơ cơ…các bệnh này ban đầu có rối loạn giấc ngủ, và rối loạn trầm cảm. Hơn nữa những thuốc điều trị cũng có thể gây tác dụng phụ bắt chước triệu chứng của MMM.

Không nên trì hoãn chẩn đoán và chăm sóc y tế cho người bị MMM. Nghiên cứu của Trung tâm kiểm soát bệnh Hoa Kỳ (CDC) cho thấy chẩn đoán và điều trị sớm làm tăng khả năng cải thiện bệnh MMM.

Chẩn đoán khó khăn

Do bệnh “mơ hồ”, không có tiêu chí chẩn đoán, xét nghiệm đặc hiệu nên tỷ lệ chẩn đoán MMM rất thấp. Ngay ở Mỹ, với trang thiết bị hiện đại, trong số bốn triệu người được ước tính mắc bệnh MMM hiện nay thì chỉ có dưới 20% được chẩn đoán xác định.

Vì thế, việc chẩn đoán MMM phải rất thận trọng, tỉ mỉ. Thầy thuốc cần thực hiện đúng quy trình ba bước: (1) hỏi bệnh sử cặn kẽ chi tiết, (2) khám tổng quát kỹ lưỡng, (3) xét nghiệm sàng lọc đầy đủ và có thể xét nghiệm bổ sung để theo dõi kết quả của các xét nghiệm sàng lọc ban đầu.

Trên lâm sàng, thường dựa trên ba tiêu chí: một là mệt mỏi kéo dài trên 6 tháng liên tục, không phải do gắng sức hoặc bệnh lý nào khác có liên quan; hai là mệt mỏi nặng ảnh hưởng đến hoạt động và công việc thường nhật và ba là có ít lắm 4 trong 8 dấu chứng sau: (1) mệt sau khi gắng sức kéo dài hơn 24 giờ, (2) ngủ vẫn không đỡ mệt, (3) suy giảm, mất tập trung trí nhớ, (4) đau cơ,(4) đau nhưng không bị sưng hay đỏ các khớp xương, (6) đau đầu nhiều thứ loại, kiểu hình và mức độ, (7) sưng căng hạch bạch huyết ở cổ hoặc nách và (8) đau họng thường xuyên hoặc định kỳ.

Gây nhiều rắc rối

Cũng như các bệnh suy nhược mạn tính khác, MMM ảnh hưởng nhiều lên chất lượng sống hàng ngày của bệnh nhân và buộc họ phải thay đổi lối sống để thích ứng với hạn chế mới.

Bệnh nhân MMM thường giảm khả năng thích nghi cuộc sống hàng ngày, trí nhớ và độ tập trung giảm ảnh hưởng đến công việc và học tập, giảm độc lập về an ninh kinh tế, đổi quan hệ với đối tác, gia đình, bạn bè và con cái và bị stress vì cảm giác tội lỗi, lo lắng, cô lập và bị bỏ rơi.

Ba bước quản lý, điều trị sớm

Để kiểm soát tốt bệnh MMM cần theo ba bước:

(1) Điều trị các triệu chứng trước mắt như: mệt mỏi, khó ngủ, đau cơ khớp, giảm tập trung, trầm cảm lo âu, chóng mặt và đau đầu

(2) Vận động và thể dục: có chương trình hoạt động thể lực và thay đổi bài tập cho khỏi chán

(3) Cải thiện chất lượng sống: liệu pháp nhận thức hành vi và tư vấn chuyên nghiệp.

TS.BS Trần Bá Thoại

Ủy viên BCH Hội Nội tiết Việt Nam