Lúng túng trong quản lý thuốc lá thế hệ mới

Tại Việt Nam, thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng) đã xuất hiện gần 10 năm và không còn xa lạ. Thế nhưng có một thực tế là nhóm thuốc lá thế hệ mới đang được xếp vào các loại thuốc lá lậu, chưa được cấp phép kinh doanh.

Chia sẻ tại Tọa đàm "Thuốc lá thế hệ mới: Đủ điều kiện để quản lý ngay theo luật hiện hành" tại tòa soạn Báo Pháp Luật TP.HCM vào ngày 18/4 vừa qua, các chuyên gia, đại diện cơ quan chức năng đã nêu ra nhiều thực trạng về việc chưa hình thành khung pháp lý rõ ràng khiến quản lý thuốc lá thế hệ mới gặp nhiều khó khăn.

Theo ông Vũ Hoài Linh - Đại diện Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan (Bộ Tài chính), trên thế giới, các nước phân loại quản lý thuốc lá thế hệ mới dựa theo mức độ tác hại của từng sản phẩm. Tuy nhiên tại Việt Nam, chưa có khung pháp lý rõ ràng nào được ban hành để quản lý thuốc lá thế hệ mới.

Theo hướng dẫn của Bộ Công Thương về việc tạm dừng nhập khẩu thuốc lá thế hệ mới, ngành hải quan rất khó khăn, lúng túng để giải quyết những vụ việc như vậy.

Làm rõ vấn đề này, ông Đặng Thái Thiện - Đại diện Cục Hải quan TPHCM dẫn chứng việc có nhiều doanh nghiệp tới hải quan để xem xét thủ tục nhập khẩu thuốc lá thế hệ mới, tuy nhiên về quy định thì cũng tạm chưa nhập khẩu.

"Có thể thấy đây là cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp nhưng cũng cần cân nhắc với tác hại của xã hội, để từ đó có luật pháp rõ ràng", ông Thiện cho hay.

Nhiều năm qua các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới vẫn tồn tại "ngoài vòng pháp luật". Điều đáng nói, việc buông lỏng quản lý đã tạo cơ hội cho thị trường chợ đen phát triển, thậm chí ma túy trá hình giấu mình dưới vỏ bọc thuốc lá điện tử để tiếp cận sai đối tượng và dẫn dắt người dùng sử dụng sai mục đích.

Thuốc lá thế hệ mới nhập lậu là một vấn nạn gây đau đầu, trong khi ngành quản lý thị trường thì không thể xử phạt mạnh tay các hành vi tội phạm này do chưa được áp dụng Luật Phòng, Chống tác hại thuốc lá hiện hành.

Cụ thể, theo ông Trần Văn Dũng - Phó Cục trưởng Cục nghiệp vụ Quản lý thị trường, Tổng Cục quản lý thị trường (Bộ Công thương), trong quá trình thực tế, kiểm tra, kiểm soát, vì lợi nhuận rất cao nên các đối tượng kinh doanh thuốc lá thế hệ mới bị xử phạt nhiều lần vẫn tiếp tục kinh doanh.

"Thị hiếu của người tiêu dùng về việc sử dụng mặt hàng thuốc lá thế hệ mới ở nhiều địa phương ngày càng tăng. Do đó, mặt hàng này vẫn được gian thương quảng cáo, bày bán, chứa trữ tại khu vực sinh hoạt, nơi ở của các cửa hàng trên địa bàn các thành phố lớn như: TPHCM, Hà Nội, Hải Phòng và nhiều tỉnh, thành phố khác…

Khi khách hàng đến mua hàng hoặc hỏi về mặt hàng cụ thể thì các đối tượng kinh doanh mới mang hàng ra để giao dịch với khách hàng. Điều này gây khó khăn cho lực lượng chức năng trong việc xác định rõ hình thức kiểm tra hay khám nơi cất giấu tang vật", ông Dũng nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, theo ông Dũng, việc bán thông qua các trang mạng xã hội, website thương mại điện tử dẫn đến khó khăn cho lực lượng chức năng trong việc tìm hiểu, thu thập thông tin, kiểm tra, xử lý do trong nhiều trường hợp không xác định được không gian cụ thể về địa điểm bán hàng, địa điểm chứa trữ hàng hóa của các đối tượng kinh doanh.

Trước thực tế này, các vị khách mời đều thống nhất quan điểm cần sớm có khung pháp lý để có thể quản lý hiệu quả thuốc lá thế hệ mới.

Dưới góc độ người dùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam Vũ Văn Trung chia sẻ quan điểm: "Việc sử dụng thuốc lá thế hệ mới đã xuất hiện bao nhiêu năm nay nhưng lại không có văn bản nào điều chỉnh vấn đề này. Các nước trung bình khá trở lên đều có quy định rất chặt chẽ về quy định bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Thực tế cuộc sống không đợi chúng ta, với tinh thần đó đã đến lúc chúng ta ban hành văn bản quy phạm pháp luật về buôn bán, sử dụng sản phẩm thuốc lá thế hệ mới. Có như vậy mới bảo vệ được sức khỏe người tiêu dùng".

Tọa đàm kết thúc cùng với sự thống nhất về việc không có rào cản về pháp lý đối với việc quản lý thuốc lá thế hệ mới, cả về sự sẵn sàng của khung pháp lý hiện hành của quốc gia với luật và các văn bản dưới luật, cùng các hiệp ước hợp tác, thông lệ quốc tế mà Việt Nam đã tham gia ký kết và là thành viên tích cực.