Hiểm họa từ phụ gia trôi nổi

Đa dạng phụ gia

Phụ gia thực phẩm là các chất được bổ sung thêm vào thực phẩm để  món ăn ngon miệng, đẹp mắt, hấp dẫn hơn. Từ xa xưa, ông cha ta đã biết dùng các chất màu tự nhiên từ thực vật, như màu đỏ từ gấc, cà chua, ớt chín, hạt điều nhuộm, rau dền, vỏ quả thanh long, màu vàng từ nghệ và hoa dành dành, màu tím từ hoa dâm bụt chua, vỏ quả nho, quả dâu, lá cẩm, màu xanh từ lá tre, lá dứa thơm, rau ngót... Tất nhiên, với sản xuất thực phẩm quy mô lớn, thật khó để lấy nghệ và hoa dành dành tạo nên màu vàng cho sản phẩm và các nhà khoa học đã nghiên cứu để tạo ra các chất phụ gia nhân tạo để làm đẹp sản phẩm mà không ảnh hưởng tới sức khỏe.

Hiện nay, ngành công nghiệp thực phẩm trên thế giới được phép sử dụng hơn 3.000 loại chất phụ gia trong chế biến thực phẩm. Các chất phụ gia thực phẩm gồm có chất bảo quản, chất tạo vị và điều vị, chất tạo màu, chất tạo cấu trúc và nhóm các phụ gia khác. Mặc dù phụ gia thực phẩm có rất ít hoặc không có giá trị dinh dưỡng nhưng đây là thứ không thể thiếu trong hầu hết các loại thực phẩm cũng như bữa ăn hàng ngày.

Tại Việt Nam có hơn 300 loại phụ gia thực phẩm được đưa vào danh mục được phép sử dụng. Điều đó có nghĩa nếu dùng trong giới hạn cho phép, phụ gia thực phẩm không gây nguy hiểm cho sức khỏe con người mà còn giữ được thực phẩm thơm ngon và bắt mắt hơn. Ngược lại nếu không tuân thủ nghiêm ngặt quy định này sẽ nguy hiểm đối với sức khỏe con người. Chính vì thế những chất phụ gia an toàn cho sức khỏe phải là các loại đã được Bộ Y tế cho phép sử dụng và sử dụng dưới ngưỡng cho phép.

Theo TS. Nguyễn Duy Thịnh, Viện Công nghệ sinh học và Công nghệ thực phẩm (ĐH Bách Khoa Hà Nội), đối với phụ gia được phép sử dụng, trên bao bì bao giờ cũng ghi rõ tên hóa chất, thành phần hóa học, tính năng kỹ thuật và tính chất vật lý (dạng lỏng hay rắn... ), liều lượng, cách dùng (cho lúc nóng hay nguội... ), tính độc với con người, độc với nồng độ bao nhiêu.

Tuy nhiên TS Thịnh cũng bày tỏ lo ngại khi trên thị trường vẫn đang tồn tại nhiều loại phụ gia thực phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ nhưng vẫn được người tiêu dùng sử dụng. Trong khi đó  phụ gia thực phẩm khi vượt quá liều lượng cho phép có thể gây bệnh cho người sử dụng. “Hiện chúng ta chưa kiểm soát được hàm lượng cũng như chất lượng các loại hóa chất này. Vì lợi nhuận, người ta vẫn vô tư dùng các hóa chất trong công nghiệp làm các chất phụ gia thực phẩm. Đây chính nguyên nhân gây các bệnh nguy hiểm cho con người”- TS Thịnh lo ngại.

Hiểm họa từ phụ gia trôi nổi

Dạo quanh thị trường, người tiêu dùng dễ dàng mua được hàng trăm loại phụ gia thực phẩm, từ những loại nhập khẩu có nguồn gốc, nhãn mác rõ ràng đến những “phụ gia” được đóng thùng, đóng bao không có bất kỳ thông tin nào về xuất xứ, cách dùng, hạn sử dụng. Chẳng thế mà nhiều loại hoa quả, thịt cá trông tươi tắn gần như nguyên màu sắc nhưng khi mua về mới thấy bên trong đã biến đổi, ôi thiu gây mùi khó chịu. Theo các chuyên gia, thực phẩm màu càng lòe loẹt, hay trắng quá mức, rau quả xanh tươi một cách bất thường,... thì nguy cơ lạm dụng hóa chất trong sản xuất, chế biến và phụ gia bảo quản công nghiệp càng cao.

Theo TS Lê Thị Hồng Hảo, Viện Kiểm nghiệm An toàn vệ sinh thực phẩm quốc gia, phụ gia thường được sử dụng trong thực phẩm là chất bảo quản, phẩm màu và đường hóa học. Kết quả kiểm nghiệm của Viện từng cho thấy trên 60% mẫu hạt dưa và 90% mẫu ớt bột không rõ xuất xứ có chứa Rhodamin - chất nhuộm màu cực kỳ độc hại, có thể gây ung thư.

Kết quả kiểm nghiệm mới đây với 60 mẫu xúc xích về chỉ tiêu chất bảo quản, phẩm màu và chất điều vị được công bố cách đây không lâu cũng cho thấy chỉ có 8/60 mẫu (chiếm 13%) sử dụng chất bảo quản natri benzoate ở hàm lượng trong mức cho phép. Kiểm tra 30 mẫu hạt dưa về chỉ tiêu phẩm màu ngoài danh mục cho thấy 17/30 mẫu có sử dụng chất nhuộm màu bị cấm Rhodamin A, 27/30 mẫu ớt bột được kiểm nghiệm cũng xuất hiện loại chất nhuộm màu nguy hiểm này. Bên cạnh đó, các chất bảo quản có khả năng gây ung thư cũng được sử dụng phổ biến: Formol, hàn the thường được dùng trong bánh phở, hủ tiếu, bánh nem, chả, dưa chua hay các món chiên, xào như tôm lăn bột...

TS Thịnh cảnh báo nếu nhà sản xuất cho các chất phụ gia vượt quá liều lượng cho phép sẽ gây độc cho người sử dụng. Nếu với liều cao thì sẽ gây nhiễm độc cấp tính, liều thấp sẽ gây nhiễm độc trường diễn, tích tụ dần trong cơ thể, lâu dần sẽ gây bệnh. TS Thịnh khuyên người tiêu dùng nên thận trọng khi chọn mua, sử dụng thực phẩm, cần xem kỹ nguồn gốc xuất xứ, hạn sử dụng, bao bì, nhãn mác. Nếu là hàng nhập khẩu, phải có nhãn phụ bằng tiếng Việt. Ngoài ra, người mua có thể căn cứ vào số hiệu INS in trên bao bì để biết chất này có được phép sử dụng hay không. Đây là ký hiệu được Ủy ban Tiêu chuẩn thực phẩm quốc tế xác định cho mỗi chất phụ gia khi xếp chúng vào danh mục các chất phụ gia thực phẩm. Những loại không có ký hiệu INS trên bao bì đều là những hàng trôi nổi, không được phép sử dụng.

GS.TS Nguyễn Công Khẩn, Cục trưởng Cục An toàn vệ sinh thực phẩm cho rằng, với sự phát triển mạnh mẽ của ngành công nghiệp thực phẩm, việc sử dụng phụ gia trong chế biến thực phẩm là xu hướng tất yếu. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là trên thị trường có vô số các loại phụ gia không rõ nguồn gốc, xuất xứ và chúng ta chưa kiểm soát được. Trong khi đó vì lợi nhuận không ít cơ sở sản xuất sẵn sàng đánh đổi với tính mạng người tiêu dùng.

Trước thực trạng này ông Khẩn cho biết, Cục sẽ tăng cường kiểm tra, lấy mẫu, xét nghiệm nhóm thực phẩm ăn sẵn, thực phẩm có sử dụng phụ gia, phụ gia thực phẩm.

Theo ông Khẩn, việc quy hoạch khu vực kinh

doanh phụ gia thực phẩm cũng đã được nghĩ tới, tuy nhiên việc làm này không thể thực hiện trong ngày một ngày hai. Từ nay đến 2015, mục tiêu là kiểm soát tổng thể những phụ gia trong danh mục, tiêu hủy những loại phụ gia không rõ nguồn gốc, xác định điều kiện cho những người kinh doanh mặt hàng này. “Cũng như thực phẩm, khi kinh doanh phụ gia thực phẩm, người bán sẽ được  tập huấn và có những kiến thức chuyên môn về ngành hàng này”- ông Khẩn nói, đặc biệt các nhà sản xuất cần tuân thủ nghiêm túc các quy định về sử dụng phụ ra nghành y tế, đây là biện pháp vừa bảo vệ sức khỏe cộng đồng, vừa bảo vệ và giữ uy tín, thương hiệu sản phẩm!

Theo Khánh Trung

Sức khỏe & An toàn thực phẩm