Estrogen - nội tiết tố nữ - không phải cứ thiếu là bù

Estrogenlà nội tiết tố nữ được tiết ra từ buồng trứng, một hoóc-môn quan trọng trong cơ thể phụ nữ. Estrogen là một danh từ chung cho 3 chất là estron, estradiol và estriol, được ký hiệu là E1, E2, E3, do nhau thai và buồng trứng tiết ra, trong đó estradiol có hoạt tính mạnh nhất và là sản phẩm bài tiết chính của buồng trứng. Hiện tại có thể tổng hợp được các estrogen là estron và estriol.

Estrogen giúp gì cho phụ nữ?

Ở phụ nữ, estrogen đi theo dòng máu đến gắn vào các thụ thể estrogen ở các tế bào tại mô đích, ảnh hưởng đến không chỉ tuyến vú, tử cung mà còn tác động đến não, xương, gan, tim và các loại mô khác. Estrogen kiểm soát sự phát triển của nội mạc tử cung trong giai đoạn đầu của kinh nguyệt, gây ra những thay đổi của vú ở tuổi dậy thì và lúc mang thai, điều hòa nhiều quá trình chuyển hóa khác, bao gồm sự phát triển của xương và nồng độ cholesterol.

Nếu bổ sung estrogen không đúng cách có nguy cơ bị ung thư vú và tăng các bệnh huyết khối.

Như vậy, khi bị rối loạn hay thiếu hụt estrogen, phụ nữ có nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch, khô âm đạo, rối loạn kinh nguyệt, các rối loạn sinh lý, ngực bé và nhanh lão hóa...

Liệu pháp hoóc-môn thay thế là gì?

Do cơ thể thiếu estrogen gây nên những ảnh hưởng cả về thể chất lẫn tâm thần nên nhiều người đã bổ sung estrogen để làm hạn chế các triệu chứng trên và được gọi là liệu pháp hoóc-môn thay thế.

Lợi ích của liệu pháp bổ sung estrogen là làm giảm các triệu chứng vận mạch, giảm các thay đổi ngoài da, giảm các triệu chứng teo ở hệ sinh dục, làm giảm hiện tượng xốp và tiêu xương, hạn chế và giảm tỷ lệ gãy xương, giảm thiểu bệnh tăng huyết áp, xơ vữa mạch máu.

Bổ sung estrogen còn có những lợi ích khác như làm tăng ham muốn tình dục, tăng tưới máu não, tăng trí nhớ, giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer...

Liệu pháp hoóc-môn được chỉ định trong một số bệnh lý sau: Sau cắt buồng trứng, dậy thì muộn, rối loạn tiền mãn kinh và mãn kinh, làm thuốc tránh thai, điều trị rối loạn kinh nguyệt, điều trị bệnh nam hóa (phụ nữ mọc râu, trứng cá), điều trị ung thư tuyến tiền liệt...

Bổ sung estrogen có hại không?

Liệu pháp hoóc-môn thay thế là con dao hai lưỡi, có những tác dụng lớn nhưng cũng có nhiều tác hại. Nếu dùng không đúng chỉ định và điều trị kéo dài, có thể sẽ dẫn đến những hậu quả nguy hiểm như: làm quá sản nội mạc tử cung, gây nguy cơ ung thư tử cung; Các bệnh vú như đau, cương vú, ung thư vú, làm tăng huyết áp, tăng các bệnh huyết khối... gia tăng tình trạng nám sạm da.

Các nghiên cứu gần đây cho thấy mối liên hệ giữa nồng độ estrogen trong máu và ung thư vú. Do vậy, các trường hợp bổ sung estrogen phải có sự chỉ định của bác sĩ chuyên môn, không tự ý sử dụng.

Các estrogen tự nhiên không dùng đường uống vì khi vào cơ thể chuyển hóa nhanh ở gan, dùng đường uống chủ yếu là các estrogen tổng hợp (estron và estriol). Khi sử dụng liều cao, thuốc ức chế ngược làm cơ thể ngừng sản xuất estrogen, trứng không phát triển và không bám vào niêm mạc tử cung, do đó ngăn cản sự thụ thai, làm ngừng bài tiết sữa.

Với nam giới, khi dùng liều cao có thể gây teo tinh hoàn, ngừng sản xuất tinh trùng và teo cơ quan sinh dục ngoài. Một số tác dụng phụ khi bổ sung estrogen như căng ngực, buồn nôn, nhức đầu, vàng da, ứ mật, tăng calci máu, tăng cân, chứng vú to và giảm tình dục ở nam giới...

Cách bổ sung estrogen an toàn hợp lý

Muốn bổ sung estrogen, người sử dụng phải được thầy thuốc chuyên khoa thăm khám kỹ xem có cần thiết phải điều trị estrogen thay thế không? Nếu có yêu cầu điều trị thì phải được khám lâm sàng cẩn thận. Xét nghiệm đầy đủ các thông số cần thiết, phải loại trừ những nhóm người có nguy cơ cao về ung thư.

Loại trừ các trường hợp chống chỉ định sử dụng estrogen. Trong quá trình dùng vẫn cần được theo dõi cẩn thận và chặt chẽ theo định kỳ (khám phụ khoa định kỳ, làm các xét nghiệm cần thiết...).

Người dùng cần hiểu rõ việc bổ sung estrogen chỉ là để cải thiện chất lượng cuộc sống chứ không thể có tác dụng “cải lão hoàn đồng”. Hiệu quả điều trị còn tùy thuộc ở mỗi cá thể, không thể có những tác dụng thần kỳ trong thời gian ngắn.

Lưu ý những trường hợp sau không được sử dụng estrogen: Những người trong trường hợp ra huyết âm đạo nhưng chưa rõ nguyên nhân, có khối u ở tử cung, cổ tử cung, buồng trứng, các bệnh về gan mật, đang mang thai, các khối u lành và ác tính ở vú, lạc nội mạc tử cung, bệnh tim mạch, tai biến mạch máu não, tiểu đường, huyết khối tắc mạch, bệnh luput ban đỏ...

Không dùng estrogen cho người mắc bệnh tăng huyết áp.

Ðặc biệt, các trường hợp bổ sung estrogen cần tuân thủ nghiêm túc đơn điều trị của bác sĩ, ngoài ra cần thường xuyên theo dõi, nếu có bất thường, cần liên hệ ngay với bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị.

Theo BS Hữu Hạnh

Sức khỏe và Đời sống