Đủ chiêu lách luật quảng cáo thuốc lá

Nhảy múa tưng bừng… mời mua thuốc lá

Chiều 9/12, sân khu tập thể tập trung nhiều hàng ăn, cà phê đối diện hồ Ngọc Khánh, một đội quân tiếp thị thuốc lá hùng hậu của một nhãn hàng mới nhiệt tình tiếp thị đến khách đang ăn.

Sau màn biểu diễn cổ động của hơn 10 cô gái ngay ở sảnh sân tập thể, một loạt các cô gái khác mặc đồng phục không ghi nhãn hàng nhưng mang màu sắc đặc trưng của nhãn thuốc lá tiếp thị tới khách. Khách mua 2 bao thuốc lá được tặng 1 bật lửa.

Theo tiến sĩ Lê Thị Thanh Hương, Đại học Y tế công cộng, đó chỉ là một trong những chiêu lách luật để quảng cáo thuốc lá của các công ty sản xuất thuốc.

Tại Việt Nam, dù đã có luật cấm quảng cáo và khuyến mại thuốc lá, tuy nhiên các công ty vẫn có nhiều chiêu lách luật, quảng bá hình ảnh sản phẩm thuốc lá của mình đến người tiêu dùng.

“Một số chiêu thức phổ biến thường được các công ty thuốc lá sử dụng như: trưng bày nhiều loại sản phẩm thuốc lá với màu sắc bắt mắt, cung cấp miễn phí các vận dụng trưng bày như tủ, kệ, hộp treo tường; đào tạo đội ngũ nhân viên tiếp thị thuốc lá, tặng quà khi mua thuốc lá...”, Thạc sĩ Trần Khánh Long (Cán bộ dự án Trường Đại học Y tế công cộng) cho biết.

Bên cạnh đó, nhiều công ty thuốc lá còn cấp miễn phí cho các điểm bán các thiết bị điện tử quảng cáo thuốc lá. Ban ngày, các thiết bị phát sáng này là các hộp trưng bày thuốc lá bình thường, khi trời tối, các thiết bị này phát sáng tạo thành các điểm quảng cáo hấp dẫn, thu hút người mua thuốc lá.

“Hay quảng cáo thuốc lá qua các mô hình giống với bao thuốc lá thật nhưng lại ghi rõ là hàng trưng bày, không có giá trị cũng là một “chiêu” lách luật”, TS Hương cho biết.

Cũng theo TS Hương, việc tiếp thị tại quán ăn, cà phê như sự việc xảy ra ở sân tập thể trên cũng rất phổ biến. Các công ty thuốc lá thuê đội ngũ nhân viên là các cô gái trẻ, xinh đẹp, đến tiếp thị thuốc lá tại các quán cà phê, quán ăn khi các công ty này có đợt quảng bá sản phẩm.

“Trang phục của các nữ nhân viên tiếp thị hiện nay rất bình thường, không có logo hay tên thương hiệu như trước kia mà chỉ mang màu sắc đặc trưng của nhãn hiệu thuốc lá cần tiếp thị. Điều này có thể khiến cho họ dễ bị nhầm lẫn thành nhân viên tiếp thị của các nhãn hàng bia hay nhân viên của quán, khiến cho các lực lượng chức năng khó khăn trong việc thanh tra, kiểm soát”, TS Hương nói

Cấm quảng cáo sẽ giảm người hút thuốc

Theo TS Hương, các hành vi quảng cáo trên sẽ tác động tới tâm lý của người tiêu dùng, khuyến khích họ mua và sử dụng thuốc lá nhiều hơn. Bởi quảng cáo và khuyến mại thuốc lá không chỉ làm tăng mức độ sử dụng thuốc của những người đang hút, giảm quyết tâm bỏ thuốc, khuyến khích người bỏ thuốc hút trở lại mà còn thu hút những người hút mới đặc biệt là thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá.

Trong khi đó, để can thiệp cho những người đang hút thuốc bỏ thuốc là rất khó. Thực tế trong các năm qua, tuyên truyền rất nhiều nhưng số người trưởng thành giảm hút thuốc rất chậm. Cụ thể, tỷ lệ nam giới từ 15 tuổi trở lên hút thuốc hiện là 45,3% (năm 2010 là 47,4%). Đặc biệt, tỷ lệ hút thuốc giảm rõ rệt ở khu vực thành thị- gần 39% nam giới thành thị hút thuốc, trong khi năm 2010 lên tới trên 45%. Vì thế, tuyên truyền để nhóm người chưa hút thuốc tiếp cận với thuốc lá là rất quan trọng.

Tại Việt Nam, nhằm giảm số người hút thuốc, rất nhiều biện pháp được đưa ra: in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh, tăng thuế thuốc lá, truyền thông, chế tài xử phạt, cấm quảng cáo… Theo các nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), việc cấm hoàn toàn quảng cáo, khuyến mại và tài trợ thuốc lá có thể giúp giảm tỷ lệ hút thuốc khoảng 0,8% mỗi năm.

Thế nhưng, việc vi phạm quảng cáo của các công ty thuốc lá khiến việc giảm tỷ lệ người hút thuốc rất khó khăn. Điều tra của Đại học Y tế công cộng phối hợp với Hội Y tế công cộng Việt Nam về tình hình vi phạm quy định cấm quảng cáo và khuyến mại thuốc lá tại hơn 2.000 điểm bán lẻ thuốc lá trên địa bàn 11 tỉnh/thành phố mới đây cho thấy vi phạm quảng cáo rất phổ biến. Theo đó, tỷ lệ vi phạm về quảng cáo là 37%, tăng 4,1% so với năm 2011.

Trong khi đó, thuốc lá chứa hàng nghìn chất độc hại. Tuổi thọ trung bình của người hút thuốc ngắn hơn so với người không hút 5-8 năm. Trên 11% số ca tử vong vì bệnh tim thiếu máu cục bộ, 70% ca tử vong vì ung thư phổi, khí quản và phế quản là do sử dụng thuốc lá. Nếu xu hướng này tiếp diễn, sử dụng thuốc lá sẽ giết chết hơn 8 triệu người mỗi năm vào năm 2030. Khoảng 1/2 trong số trên 1 tỉ người hiện hút thuốc sẽ chết sớm vì một căn bệnh liên quan đến thuốc lá gây ra.

Hồng Hải