Covid-19 "che mờ" dịch bệnh vẫn khiến 12.000 người Việt tử vong mỗi năm

Trung bình 169.000 người Việt mắc mới lao mỗi năm

Lao là căn bệnh đã có từ hàng nghìn năm nay và đã "ngấm sâu" vào cộng đồng.

Việt nam hiện vẫn là nước có gánh nặng bệnh lao cao, đứng thứ 11 trong 30 nước có số người bệnh lao cao nhất trên toàn cầu, đồng thời đứng thứ 11 trong số 30 nước có gánh nặng bệnh lao kháng đa thuốc cao nhất thế giới (báo cáo WHO 2022).

Theo thống kê, mỗi năm nước ta có trung bình 169.000 ca mắc mới lao các thể. Bên cạnh đó, khoảng 12.000 người cũng tử vong vì căn bệnh này mỗi năm.

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới, đại dịch Covid-19 đã có tác động nghiêm trọng đến công tác chẩn đoán và điều trị lao trong những năm vừa qua. Toàn bộ những tiến độ đã đạt được tính đến năm 2019 đã bị chậm lại, đình trệ, hoặc là hoàn toàn đảo ngược, mục tiêu thanh toán bệnh lao toàn cầu đã bị chệch hướng.

Tác động rõ ràng nhất chính là sự sụt giảm lớn về số bệnh nhân lao được phát hiện trên toàn cầu. Từ mức cao nhất là 7,1 triệu trường hợp trong năm 2019, đã giảm xuống còn 5,8 triệu vào năm 2020 (giảm 18%), trở lại mức phát hiện của năm 2012. Năm 2021, con số này đã có sự phục hồi nhỏ, lên mức 6,4 triệu trường hợp được phát hiện (mức phát hiện của năm 2016-2017).

Phát biểu tại Giao ban toàn quốc "Tổng kết hoạt động phòng chống lao năm 2022 và kế hoạch năm 2023", PGS.TS Nguyễn Bình Hòa - Phó giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương nhận định, trong năm 2021, với tình hình dịch bệnh COVID-19 gây ra những biến động trong xã hội, sự giãn cách xã hội bắt buộc tại nhiều địa phương trên toàn quốc.

Số liệu phát hiện của Chương trình chống lao Quốc gia đã giảm mạnh so với năm 2020. Với việc chỉ phát hiện được 78.935 ca lao trong năm 2021, giảm 22,7% so với năm 2020 và chỉ đạt 65,2% chỉ tiêu kế hoạch phát hiện cả năm cho số bệnh nhân lao các thể (121.000 ca). Chương trình chống lao Quốc gia đã gặp vô vàn khó khăn thách thức cho việc hoàn thành chỉ tiêu đặt ra trong năm 2021 và cả giai đoạn 2021 - 2023.

Covid-19 cũng ảnh hưởng nặng nề đến công tác điều trị bệnh nhân lao. Theo đó, giãn cách xã hội cũng làm giảm khả năng đi lại và tiếp cận, dẫn đến hoạt động điều trị cho bệnh nhân trong 6 tháng đầu năm 2021 đã bị ảnh hưởng rất rõ rệt.

Tỷ lệ điều trị khỏi bệnh nhân lao có bằng chứng vi khuẩn học và tái phát mới chỉ đạt 77%, thấp hơn rất nhiều so với chỉ tiêu của WHO (85%) và của Chương trình chống lao Quốc gia (90%).

Về vấn đề này, PGS.TS Nguyễn Viết Nhung - Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương chia sẻ thêm: "Sau Covid-19, số bệnh nhân lao ở thể nặng tăng lên rất nhiều. Lý do cũng dễ hiểu vì năm trước, chúng ta có rất nhiều thời gian phong tỏa, khiến bệnh nhân rất khó tiếp cận điều trị.

Do đó, giai đoạn đầu năm nay nhiều trường hợp đến khám có tình trạng rất nặng. Thậm chí là lao toàn thể, lao màng não vốn rất ít gặp trước đây nhưng bây giờ tăng lên rõ rệt".

Bệnh lao là kẻ giết người thầm lặng. Không ai bị mắc lao mà tử vong ngay, bệnh thường kéo dài âm thầm và phát hiện muộn. Từ khi phát bệnh đến khi tử vong thì đã lây sang rất nhiều người khác. Vì vậy, phát hiện sớm, chủ động truy vết không những cứu sống cho người bệnh mà còn giảm nhanh nguồn lây lan cho cộng đồng và giảm nhanh dịch tễ bệnh lao.

Không chỉ là vấn đề sức khỏe, bệnh lao còn ảnh hưởng rất lớn đến các mặt kinh tế, xã hội.

Cụ thể, tại Việt Nam, bệnh lao rất phổ biến trong nhóm tuổi 25-54 tuổi. Trong khi đó, nhóm tuổi này chiếm đến 70% lao động chính trong xã hội.

26% bệnh nhân lao phải ngừng làm việc hơn 6 tháng, 5% phải bán tài sản, 17% phải đi vay nợ và thu nhập trung bình giảm 25%. Gia đình có người nhà mắc lao nhạy cảm chi phí cho quá trình điều trị sẽ mất trung bình 1.068 USD. Con số này tăng gần gấp 4 lần nếu là lao kháng thuốc (4.286 USD).

Những tín hiệu tích cực và kỳ vọng cơ bản kết thúc bệnh lao năm 2030

Theo PGS.TS Nguyễn Bình Hòa, tín hiệu tích cực là trong 9 tháng đầu năm 2022, số liệu phát hiện của Chương trình chống lao Quốc gia đã có sự cải thiện đáng kể so với cùng kỳ năm 2021 và thậm chí còn cao hơn cả cùng kỳ năm 2020 (Thời điểm Covid-19 chỉ mới xảy ra tại Việt Nam).

Cụ thể, trong 9 tháng đầu năm, Chương trình chống lao Quốc gia đã phát hiện được 76.072 ca bệnh, cho thấy tiềm năng đạt được con số 100.000 ca phát hiện trong cả năm 2022 là vô cùng khả thi.

Về kết quả này, PGS.TS Nguyễn Viết Nhung nhấn mạnh: "Số liệu phát hiện của năm nay trở lại gần như những năm trước dịch là một thành công rất lớn. Tôi tin tưởng rằng, chúng ta hoàn toàn có thể đi trên lộ trình mà chúng ta đã định sẵn. Sau khi bệnh nhân đã được phát hiện thì sẽ được điều trị và thuốc của chúng ta hoàn toàn miễn phí".

PGS.TS Nguyễn Viết Nhung cũng cho biết rằng, một trong những thành công lớn trong năm vừa qua chính là chuyển được thuốc điều trị bệnh lao sang bảo hiểm y tế.

Về kế hoạch năm 2023, PGS.TS Nguyễn Viết Nhung nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng phát hiện bệnh nhân lao.

Nhiệm vụ cụ thể là đẩy mạnh phát hiện chủ động tại cộng đồng, phát hiện tích cực tại cơ sở y tế tập trung vào các nhóm nguy cơ cao, nhằm tăng cường phát hiện tối đa các bệnh nhân lao có trong cộng đồng, đưa vào điều trị sớm, chất lượng, nhằm cắt đứt nguồn lây trong cộng đồng, giảm nhanh dịch tễ bệnh lao.

Ngoài ra những người được chẩn đoán loại trừ bệnh lao và đủ điều kiện cần được thu nhận điều trị lao tiềm ẩn, nhằm giảm nguy cơ chuyển từ nhiễm sang bệnh lao.

"Hy vọng rằng, với kế hoạch phục hồi như thế này chúng ta có thể tiếp tục lộ trình đã cam kết là cơ bản chấm dứt bệnh lao vào năm 2030", PGS.TS Nguyễn Viết Nhung nhấn mạnh.