"Đế chế" của Trương Mỹ Lan đã thao túng, rút ruột SCB ra sao?
(Dân trí) - Bà Trương Mỹ Lan và "hệ sinh thái" Vạn Thịnh Phát rút tiền của SCB thông qua các doanh nghiệp bất động sản, nhà hàng, khách sạn; các dự án, tài sản chưa đủ điều kiện pháp lý được nâng khống giá trị.
Ngày 8/10/2022, thông tin khởi tố, bắt giam bà Trương Mỹ Lan, Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, cùng một số thuộc cấp trở thành chủ đề "hot" nhất lúc bấy giờ. Bà Lan bị cáo buộc đã thao túng, "rút ruột" Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) gây ra thiệt hại lớn chưa từng có.
Thời điểm đó, các giao dịch liên quan đến SCB gần như bị "đóng băng".
"Tôi nhớ một tuần sau đó các giao dịch không thực hiện được. Khách hàng lo lắng mất ăn mất ngủ vì sợ mất hết tiền gửi. Chưa bao giờ khách hàng của SCB lâm vào tình cảnh này", anh Hiếu Đỗ (39 tuổi, ngụ quận 3, TPHCM) nhớ lại.
Trong hơn 10 năm, bà Trương Mỹ Lan và "hệ sinh thái" Vạn Thịnh Phát đã được SCB "bơm" gần 1,07 triệu tỷ đồng, với số dư nợ còn lại là 677.000 tỷ đồng, và đều là nợ không thể thu hồi. Bà chủ Vạn Thịnh Phát bị cáo buộc chiếm đoạt của SCB hơn 304.000 tỷ đồng.
Ngày 5/3, bà Lan cùng 85 bị cáo sẽ bị TAND TPHCM xét xử về các tội danh Tham ô tài sản; Đưa hối lộ; Nhận hối lộ; Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ; Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng; Vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng; Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.
"Đế chế" Vạn Thịnh Phát
Trong cả thập kỷ qua, Vạn Thịnh Phát được xem là một trong những tập đoàn hàng đầu ở Việt Nam trong lĩnh vực đầu tư kinh doanh bất động sản, có tiềm lực tài chính được cho là rất mạnh, thường xuyên có mặt ở những dự án rất lớn và các thương vụ thâu tóm đình đám.
Tập đoàn Vạn Thịnh Phát tiền thân là Công ty TNHH Vạn Thịnh Phát, được Trương Mỹ Lan thành lập năm 2012. Ban đầu công ty hoạt động trong lĩnh vực thương mại và kinh doanh nhà hàng - khách sạn. Sau này, công ty mở rộng thành Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh bất động sản với nhiều khách sạn, cao ốc, nhà hàng.
Trụ sở tập đoàn Vạn Thịnh Phát (Ảnh: Trang web Vạn Thịnh Phát).
Sau nhiều năm hoạt động, bà Trương Mỹ Lan đã tạo nên một "hệ sinh thái" Vạn Thịnh Phát với loạt công ty con: Công ty Cổ phần Vạn Thịnh Phát, Công ty Cổ phần Đầu tư Times Square, Công ty Cổ phần Đầu tư An Đông, Công ty Tập đoàn Sài Gòn Penisula,...
Vạn Thịnh Phát có 2 công trình lớn là khách sạn thương mại An Đông - Windsor Plaza Hotel, cao ốc căn hộ cao cấp Sherwood Residence.
Tháng 12/2013, Tập đoàn này được biết đến rộng rãi khi tòa nhà Times Square trở thành nơi tổ chức lễ cưới của ca sĩ Thanh Bùi và Trương Huệ Vân - cháu gái của bà Lan. Tòa nhà này và VTP Office Building, Union Square, khách sạn Duxton,... là những dự án bất động sản "khủng" của bà Lan nằm tại vị trí đắc địa của TPHCM.
Bên cạnh đó, Vạn Thịnh Phát còn sở hữu hàng loạt siêu dự án khác như: Khu dân cư Bonville Land, khu dân cư cao cấp Sterling Residence, khu căn hộ cao cấp Lambert Residence, Thuận Kiều Plaza; nhà hàng cà phê Central Nguyễn Huệ, nhà hàng Hữu Nghị và nhà hàng Đức Bảo...
Trên thực tế, nổi bật nhất trong "hệ sinh thái" Vạn Thịnh Phát là nhóm các định chế tài chính, gồm Ngân hàng SCB, Công ty chứng khoán Tân Việt, Công ty Cổ phần Đầu tư tài chính Việt Vĩnh Phú. Trong đó, SCB được xem là tổ chức chính cấp vốn cho các doanh nghiệp trong "hệ sinh thái" Vạn Thịnh Phát.
Theo luật pháp Việt Nam, một tổ chức, cá nhân không được phép sở hữu quá 5% cổ phần của một ngân hàng, trong khi bà Trương Mỹ Lan trên thực tế sở hữu đến hơn 90% cổ phần SCB.
Bên cạnh đó, bà Trương Mỹ Lan còn có mạng lưới nhiều công ty vỏ bọc tại các vùng lãnh thổ, quốc gia. Theo kết luận điều tra của Bộ Công an, quá trình hoạt động, Tập đoàn Vạn Thịnh Phát đã xây dựng "hệ sinh thái" với hơn 1.000 doanh nghiệp gồm các công ty con, công ty thành viên trong và ngoài nước.
Lỗ hổng pháp luật để Trương Mỹ Lan rút tiền SCB
Để nắm quyền chi phối, chỉ đạo, điều hành toàn bộ hoạt động của SCB, Trương Mỹ Lan đã tuyển chọn, đưa các cá nhân thân tín có trình độ trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, nghe theo chỉ đạo của bà vào các vị trí lãnh đạo chủ chốt tại SCB (Hội đồng Quản trị, Ban Tổng giám đốc, Giám đốc các chi nhánh lớn, Trưởng Ban kiểm soát). Bà Lan trả họ mức lương từ 200 đến 500 triệu đồng/tháng; tặng, thưởng tiền, cổ phần SCB, để thông qua các cá nhân này điều hành toàn bộ hoạt động của SCB…
Bà Trương Mỹ Lan và "hệ sinh thái" Vạn Thịnh Phát rút tiền của SCB thông qua các doanh nghiệp bất động sản, nhà hàng, khách sạn; các dự án, tài sản chưa đủ điều kiện pháp lý được nâng khống giá trị...
Thủ đoạn chung của Trương Mỹ Lan trong vụ án này là lập các hồ sơ vay vốn khống: Chỉ đạo các đối tượng tại SCB, Vạn Thịnh Phát, đơn vị thẩm định giá tạo lập các hồ sơ vay vốn khống; Đưa tài sản đảm bảo được định giá trị để tạo ra một bộ hồ sơ đúng quy định nhằm che mắt, đối phó với các cơ quan thanh tra; Rút tiền ra khỏi SCB, cắt đứt dòng tiền sau khi giải ngân.
Trương Huệ Vân là cháu gái bà Trương Mỹ Lan. Trong vụ án này, Vân bị cáo buộc giúp sức cho bà Lan chiếm đoạt hơn 1.088 tỷ đồng (Đồ họa: Tuấn Huy).
Số tiền sau khi giải ngân các khoản vay đứng tên cá nhân, pháp nhân thuộc "hệ sinh thái" Vạn Thịnh Phát sẽ được rút ra để bà Lan sử dụng vào các mục đích trả nợ cũ, trả nợ các ngân hàng khác, đầu tư dự án bất động sản hoặc chi tiêu các việc không đúng với phương án vay vốn.
Bằng cách này, bà Lan đã thao túng toàn bộ SCB để huy động tiền gửi của người dân rồi cho "hệ sinh thái" Vạn Thịnh Phát vay. Mỗi khi cần rút tiền, Trương Mỹ Lan chỉ đạo cán bộ ở SCB và đồng phạm tạo lập hồ sơ, phương án vay vốn khống để hợp thức; đưa các cá nhân được thuê/nhờ đứng tên khoản vay, đứng tên tài sản, đại diện công ty "ma" đến ký vào hồ sơ vay vốn khống, hồ sơ thế chấp, hầu hết là ký vào các tờ giấy trắng đã được đánh dấu sẵn vị trí cần ký.
Các đại diện pháp nhân và cá nhân đứng tên khoản vay đều không được thụ hưởng và sử dụng tiền, không biết mình vay và nợ SCB số tiền đặc biệt lớn; những người đứng tên tài sản đều xác nhận không phải tài sản của họ.
Sau đó, các lãnh đạo SCB phân công nhau làm việc theo chỉ thị của bà để duyệt các hồ sơ cho vay. Hầu hết các khoản vay của Trương Mỹ Lan - Tập đoàn Vạn Thịnh Phát được giải ngân trước và thực hiện hợp thức sau.
Số tiền được giải ngân sau đó sẽ được tài xế của bà Lan đưa từ ngân hàng SCB lên xe chở thẳng về nhà riêng của bà hay về trụ sở của Tập đoàn Vạn Thịnh Phát. Đã có 108.000 tỷ đồng và 14,7 triệu USD đã được chuyển về cho bà Lan theo cách này.
Trong thời gian từ 1/1/2012 đến 7/10/2022, SCB đã cho 1.366 khách hàng vay 2.527 khoản với tổng số tiền hơn 1,06 triệu tỷ đồng.
Tính đến 17/2/2022 (ngày khởi tố vụ án), còn 875 khách hàng với 1.284 khoản vay, có dư nợ hơn 677.000 tỷ đồng (trong đó có gần 484.000 tỷ đồng nợ gốc và hơn 193.000 tỷ đồng nợ lãi).
Kết quả điều tra xác minh, trong số các khoản vay có 684 khoản với tổng dư nợ gần 383.000 tỷ đồng là chưa đủ hồ sơ, chưa đủ thủ tục thế chấp tài sản đảm bảo. Số còn lại tài sản đảm bảo chủ yếu là cổ phần, quyền tài sản.
Tiếp tay cho Trương Mỹ Lan còn là các nhân sự, công ty thẩm định giá. Đây là một trong những yếu tố trọng yếu để hoàn thiện các hồ sơ vay vốn khống nhằm qua mặt các cơ quan chức năng.
Tài sản dùng để thế chấp ngân hàng được công ty thẩm định giá kê lên gấp nhiều lần giá trị thực. Thậm chí, bà Lan còn dùng tài sản thế chấp chưa đủ giá trị pháp lý hay dùng một tài sản thế chấp nhiều lần.
Lời khai của các bị cáo liên quan những công ty thẩm định giá cho biết, có những chứng thư thẩm định giá còn "ký lùi" ngày để phù hợp hồ sơ.
Mua chuộc hàng loạt quan chức
Những hành vi của Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát Trương Mỹ Lan đã vi phạm nghiêm trọng pháp luật Việt Nam nhưng không bị ai "sờ gáy" là bởi bà này đã dùng tiền hối lộ các quan chức ngân hàng Trung ương.
Bà Lan đã mua chuộc từ các lãnh đạo của Ngân hàng Nhà nước ở TPHCM cho đến lãnh đạo cơ quan thanh tra ngân hàng và toàn bộ các cán bộ trong đoàn thanh tra được cử đến SCB.
Theo đó, để che giấu thực trạng tài chính đặc biệt yếu kém và các sai phạm của SCB được phát hiện qua thanh tra, để SCB không bị đưa vào diện Kiểm soát đặc biệt và tiếp tục được tái cơ cấu, bà Lan đã trực tiếp gặp gỡ bàn bạc, trao đổi với Đỗ Thị Nhàn (Trưởng đoàn thanh tra, cựu Cục trưởng Cục Thanh tra, giám sát ngân hàng II, Ngân hàng Nhà nước), đồng thời chỉ đạo Tổng Giám đốc SCB tiếp xúc, đặt vấn đề, trực tiếp đưa tiền cho bà Nhàn và các thành viên trong đoàn.
Bà Đỗ Thị Nhàn đã nhận 5,2 triệu USD (tương đương hơn 118 tỷ đồng) từ SCB, thông qua 4 lần "giao dịch". Phó trưởng Ban Nội chính Trung ương Nguyễn Văn Yên khẳng định số tiền nhận hối lộ này là lớn nhất từ trước đến thời điểm hiện tại.
Ngoài ra, còn có 17 người khác trong đoàn thanh tra cũng nhận quà cảm ơn từ bà Trương Mỹ Lan. Song, theo cáo trạng, 7 người trong số này không bị VKSND Tối cao xem xét trách nhiệm hình sự mà đề nghị xử lý về mặt Đảng và chính quyền.
Bà Đỗ Thị Nhàn nhận từ bà Trương Mỹ Lan hơn 5,2 triệu USD (Đồ họa: Tuấn Huy).
Nhận tiền từ Chủ tịch Vạn Thịnh Phát, đến lúc ban hành kết luận thanh tra, đoàn thanh tra đã đề xuất để lãnh đạo thể hiện không đúng tình hình, thực trạng tài chính của SCB. Cụ thể, kết luận bỏ ngoài số liệu nợ xấu của ba siêu dự án. Nếu thể hiện đầy đủ thì nợ xấu của SCB tới 35,8% nhưng kết luận chỉ nêu nợ xấu 20,9%.
Việc SCB vi phạm hầu hết các quy định của Ngân hàng Nhà nước về lỗ lũy kế, âm vốn sở hữu, nợ xấu cũng được bỏ ngoài kết luận thanh tra. Việc này nhằm tránh cho SCB bị đưa vào diện kiểm soát đặc biệt.
SCB còn có hàng loạt vi phạm về cho vay, sử dụng vốn, thoái lãi dự thu, phương án cơ cấu nhưng vẫn được "ém nhẹ". Kết luận còn bỏ toàn bộ nội dung kiến nghị thu hồi ngay số tiền vay sử dụng sai mục đích ở ba dự án, không kiến nghị chuyển cơ quan điều tra các sai phạm. Từ đó, lãnh đạo Ngân hàng nhà nước không có đủ thông tin để xử lý sai phạm của SCB và ngăn chặn hành vi phạm tội của bà Trương Mỹ Lan.
Thu giữ và kê biên những tài sản nào?
Trong giai đoạn điều tra, cơ quan chức năng thu giữ gần 600 tỷ đồng và gần 15.000 USD. Trong đó thu giữ của bị cáo Trương Mỹ Lan, Trương Huệ Vân hơn 7 tỷ đồng; thu giữ của ông Tạ Hùng Quốc Việt, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Greenhill Village; Trần Văn Hùng, nhân viên tòa nhà Sherwood (quận 3, TPHCM) 190.000 USD.
Gia đình các bị cáo Trương Mỹ Lan, Tạ Hùng Quốc Việt, Trần Văn Nghị và Trương Huệ Vân tự nguyện nộp để khắc phục hậu quả vụ án gần 119 tỷ đồng và 306.000 USD.
Trong giai đoạn truy tố đã thu giữ của các bị cáo số tiền 55,4 tỷ đồng.
Đồng thời, cơ quan điều tra đã phong tỏa 42 tài khoản của các bị cáo và các cá nhân đứng tên hộ mở tại các ngân hàng, với tổng số tiền phong tỏa là 1.896 tỷ đồng và 8,5 triệu USD.
Cụ thể: phong tỏa 42 tài khoản các bị cáo Trương Mỹ Lan, Dương Tấn Phước, Bùi Anh Dũng, Trương Huệ Vân, Hồ Bửu Phương, Võ Tấn Hoàng Văn, Trương Khánh Hoàng và Cao Việt Dũng mở tại các ngân hàng với số tiền 1.731 tỷ đồng và gần 8,5 triệu USD.
Cơ quan điều tra tạm giữ 1.266 bản chính giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giấy chứng nhận công trình xây dựng, 1.784 bản photo giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, danh sách 269 nhà đất cho thuê và 21 hợp đồng công chứng, 147 thỏa thuận bồi thường các thửa đất và các giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thuộc dự án Bắc Phước Kiển Nhà Bè.
Kê biên 1.237 bất động sản liên quan trực tiếp đến bà Trương Mỹ Lan; kê biên 61 bất động sản và ngăn chặn giao dịch 8 bất động sản của cháu gái bà Lan là Trương Huệ Vân cùng những cá nhân liên quan; kê biên hơn 137 triệu cổ phần tại 5 công ty liên quan; kê biên 22 tài sản là du thuyền, tàu, ô tô của bà Lan và người liên quan.
