Ba trường hợp được chuyển từ án tử hình sang chung thân theo quy định mới

Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao vừa ban hành Nghị quyết số 03/2025 về việc hướng dẫn áp dụng một số quy định về chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân. Nghị quyết có hiệu lực thi hành từ hôm nay 1/11.

Ung thư giai đoạn cuối được chuyển từ tử hình xuống chung thân

Nghị quyết quy định ba trường hợp người bị kết án tử hình trước ngày 1/7 mà chưa thi hành án thì được chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.

Một là, người bị mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối (quy định tại điểm c khoản 3 điều 40 của Bộ luật Hình sự sửa đổi). Trong trường hợp này, người bị kết án tử hình mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối muốn được xem xét, chuyển hình phạt xuống chung thân phải có kết luận của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh cấp chuyên sâu theo quy định của Luật Khám bệnh, chữa bệnh.

Hai là, người bị kết án tử hình về một trong 8 tội sau: Tham ô tài sản (điều 353); Nhận hối lộ (điều 354); Vận chuyển trái phép chất ma túy (điều 250); Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh (điều 194); Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (điều 109); Gián điệp (điều 110); Phá hoại cơ sở vật chất kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (điều 114); Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (điều 421).

Ba là, người bị kết án tử hình về tội Sản xuất trái phép chất ma túy (điều 248) hoặc tội Mua bán trái phép chất ma túy (điều 251) nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây: Khối lượng, thể tích chất ma túy được xác định trong bản án để quyết định hình phạt bằng hoặc thấp hơn khối lượng, thể tích chất ma túy thấp nhất quy định tại khoản 5 điều 248 hoặc khoản 5 điều 251 của Bộ luật Hình sự;

Khối lượng, thể tích chất ma túy được xác định trong bản án để quyết định hình phạt lớn hơn khối lượng, thể tích chất ma túy thấp nhất quy định tại khoản 5 điều 248 hoặc khoản 5 điều 251 của Bộ luật Hình sự mà người phạm tội không phải là người chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy hoặc không có 2 tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trở lên.

Bên cạnh đó Nghị quyết cũng lưu ý một số trường hợp cụ thể khi tòa án xem xét, quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.

Trường hợp bản án sơ thẩm nhận định, đánh giá người bị kết án tử hình là người chủ mưu, cầm đầu hoặc chỉ huy nhưng bản án phúc thẩm không nhận định hoặc có nhận định người bị kết án tử hình là người chủ mưu, cầm đầu hoặc chỉ huy và giữ nguyên hình phạt tử hình thì không chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.

Trường hợp bản án sơ thẩm, bản án phúc thẩm đều không nhận định, đánh giá người bị kết án tử hình là người chủ mưu, cầm đầu hoặc chỉ huy mà chỉ căn cứ vào khối lượng, thể tích chất ma túy, tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự để quyết định hình phạt thì chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân nếu họ không có 2 tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trở lên.

Trường hợp vụ án có đồng phạm nhưng chỉ một bị cáo bị đưa ra xét xử và bị kết án tử hình về tội Sản xuất trái phép chất ma túy (điều 248) hoặc tội Mua bán trái phép chất ma túy (điều 251) thì tòa án chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân nếu bản án không nhận định, đánh giá người bị kết án tử hình là người chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy hoặc không có 2 tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trở lên.

Nếu vụ án không có đồng phạm và bị cáo bị kết án tử hình về tội sản xuất trái phép chất ma túy (điều 248) hoặc tội mua bán trái phép chất ma túy (điều 251) thì tòa án chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân nếu họ không có 2 tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trở lên,...

Quy trình ra quyết định

Bên cạnh việc hướng dẫn về 3 trường hợp được chuyển hình phạt từ tử hình sang tù chung thân, Nghị quyết cũng quy định về thời gian giải quyết các thủ tục liên quan.

Theo đó, tòa án các cấp có tối đa 3 ngày để lập danh sách các trường hợp được chuyển sang án chung thân, gửi lên Tòa án nhân dân Tối cao.

Sau đó, Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao sẽ xem xét và trả lời bằng văn bản (nếu không chấp nhận), hoặc ra quyết định chuyển án tử hình sang tù chung thân (nếu chấp nhận).

Nhận được quyết định chuyển hình phạt của Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao, Chánh án tòa sơ thẩm có tối đa 7 ngày để ra quyết định thi hành án tù chung thân với người bị kết án.

Quyết định này được gửi cho Văn phòng Chủ tịch nước, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao, tòa án đã xét xử sơ thẩm, viện kiểm sát cùng cấp với tòa án đã xét xử sơ thẩm, trại tạm giam nơi đang giam giữ người bị kết án và người bị kết án.

Thời gian người bị kết án tử hình bị tạm giam trước khi được chuyển thành tù chung thân được tính vào thời hạn chấp hành án phạt tù.