Toyota "để mắt" Neta, tham vọng dấn thân vào thị trường xe điện Trung Quốc

Toyota được cho là đang tiến hành thẩm định, đánh giá nhằm mua lại Neta - thương hiệu ô tô điện Trung Quốc đang gặp khủng hoảng. Chưa chính thức xác nhận nhưng động thái trên cho thấy chiến lược đầu tư xe điện của Toyota ở thị trường tỷ dân.

Neta, thương hiệu thuộc nhà sản xuất ô tô Trung Quốc Hozon New Energy Auto, liên tiếp gặp khủng hoảng từ giữa năm 2024. Sản xuất đình trệ, làn sóng sa thải và các cuộc tranh giành tìm nguồn tài trợ bên ngoài đã "vắt kiệt" công ty. Đầu tháng 2, Neta tuyên bố thất bại tại vòng gọi vốn Series E (dành cho công ty muốn mở rộng thị trường, thực hiện các giao dịch mua lại).

Sự thất bại này kéo theo sự ra đi của nguồn tiền đầu tư 4-4.5 tỷ nhân dân tệ (14.000-16.000 tỷ đồng). Nhà đầu tư chính cho thương vụ, với nguồn lực được hỗ trợ bởi một quỹ quốc gia thuộc khối BRICS (nhóm các nền kinh tế mới nổi), cam kết 3 tỷ nhân dân tệ (xấp xỉ 11.000 tỷ đồng) sẽ chảy vào túi của Neta với điều kiện sản xuất phải được tiếp tục cũng như đảm bảo các khoản đầu tư phù hợp. Tuy nhiên, nhà sản xuất từ Trung Quốc đều không thể đáp ứng hai điều kiện trên.

Mặc dù nhà máy sản xuất của hãng tại Tongxiang (Đồng Hương) đã mở cửa trở lại trong thời gian ngắn vào đầu tháng 1, nhưng tình trạng thiếu phụ tùng nghiêm trọng khiến sản xuất không thể nối lại. Thất bại này khiến nhà đầu tư rút lui, kéo theo sự sụp đổ của nhiều thỏa thuận.

Định giá của Neta cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Vào năm 2023, một khoản đầu tư trị giá 1,53 tỷ nhân dân tệ (khoảng 5.500 tỷ đồng) từ một cơ quan chính phủ đưa định giá công ty lên mức 42,3 tỷ nhân dân tệ (khoảng 150.000 tỷ đồng). Đến đầu năm 2025, Neta chào bán 50% cổ phần công ty với mức giá 3 tỷ nhân dân tệ (khoảng 10.000 tỷ đồng). Định giá trên cho thấy giá trị công ty hiện hành chỉ còn 6 tỷ nhân dân tệ - giảm 80%.

Một trong những nhà đầu tư lớn nhất của hãng, công ty 360 Security Technology, đã rút khoản đầu tư 138 triệu USD đi kèm với sự sụp đổ niềm tin vào ban lãnh đạo của Neta.

Về mặt tài chính, Neta công bố khoản lỗ lũy kế 3 năm 18,3 tỷ nhân dân tệ (hơn 65.000 tỷ đồng) cùng khoản nợ các nhà cung cấp 6 tỷ nhân dân tệ (hơn 21.000 tỷ đồng). Hãng đưa ra giải pháp chuyển đổi 70% nợ nhà cung cấp thành vốn chủ sở hữu và trả góp phần còn lại. Hãng cũng tuyên bố khả năng không thể chi trả lương, bảo hiểm xã hội nếu không có nguồn vốn mới. Nếu Neta phá sản, các nhà đầu tư Chính phủ được ưu tiên trả nợ, điều này ảnh hưởng đến khả năng thu hồi tài sản của các nhà cung cấp.

Chưa dừng lại, Neta có thể phải đối mặt với các hình phạt ở Thái Lan, nơi trước đây trợ cấp 150.000 baht (khoảng 106 triệu đồng) với mỗi xe. Để giữ chắc ưu đãi trên, Neta buộc phải đáp ứng mục tiêu sản xuất tại địa phương vào năm 2025, nếu không sẽ kích hoạt điều khoản hoàn trả trợ cấp, lãi suất và giảm thuế.

Đứng giữa làn sóng khủng hoảng, Neta vẫn giữ được công nghệ cốt lõi và giá trị thị trường. Vào ngày 26 tháng 3, hãng ký kết thỏa thuận hoán đổi nợ thành vốn chủ sở hữu trị giá 2 tỷ nhân dân tệ (hơn 7.000 tỷ đồng) với 134 nhà cung cấp đồng thời nhận sự hỗ trợ tài chính từ các thể chế Thái Lan và Solotech của Hồng Kông (Trung Quốc).

Nếu thương vụ mua lại được tiến hành, Toyota có thể tận dụng tài sản và tri thức bản địa của Neta nhằm đẩy nhanh chiến dịch xe điện ở Trung Quốc. Tuy nhiên, Giám đốc truyền thông thương hiệu Toyota, Xu Yiming, phủ nhận tin đồn: "Chúng tôi chưa nghe bất cứ điều gì về sự việc".

Trong năm 2024, doanh số bán xe Neta giảm xuống còn 64.500 phương tiện. Tháng 1 năm 2025 ghi nhận con số "khiêm tốn" chỉ 110 xe, giảm 98% so với cùng kỳ năm ngoái. Công ty cũng phải đối mặt với sự chỉ trích nhằm vào công nghệ lỗi thời và quảng cáo quá đà. Một video lan truyền cho thấy người sáng lập Fang Yunzhou cúi đầu xin lỗi các nhà cung cấp và đại lý làm nổi bật mức độ nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng.