Hé lộ bí mật phía sau doanh số "khủng" của các hãng xe điện Trung Quốc

Theo hãng tin Reuters, các thương hiệu xe điện Neta và Zeekr của Trung Quốc đã thổi phồng doanh số trong những năm gần đây để làm đẹp báo cáo; trong đó, Neta đã làm như vậy với hơn 60.000 chiếc xe, theo thông tin mà Reuters thu thập được.

Doanh số "ảo"

Các công ty này đã mua bảo hiểm cho xe trước khi được bán cho khách hàng, và như vậy, theo thông lệ đăng ký xe trong ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc, họ có thể ghi nhận doanh số sớm để làm đẹp báo cáo hàng tháng hoặc hàng quý, theo tiết lộ của các đại lý và khách hàng.

Bằng cách này, Neta đã ghi nhận trước doanh số cho ít nhất 64.719 xe trong thời gian từ tháng 1/2023 đến tháng 3/2024, dựa trên các bản ghi chép mà hãng gửi cho đại lý và hãng tin Reuters đã tiếp cận được. Con số này chiếm hơn một nửa tổng doanh số 117.000 xe mà Neta đã báo cáo trong 15 tháng. Nỗ lực ghi nhận doanh số sớm của Neta trước đây chưa từng được công bố.

Zeekr đã sử dụng phương pháp tương tự để ghi nhận doanh số sớm vào cuối năm 2024 tại thành phố Hạ Môn, thông qua đại lý chính của hãng tại đây là Xiamen C&D Automobile, theo các đại lý, khách hàng và hóa đơn bán hàng mà Reuters đã xem.

Các nhà phân tích và giới đầu tư theo dõi ngành ô tô Trung Quốc thường đánh giá hiệu suất và ước lượng tồn kho bằng hai bộ dữ liệu bán hàng. Số liệu bán buôn do các nhà sản xuất xe báo cáo cho hiệp hội ngành, phản ánh doanh số từ hãng đến đại lý, còn dữ liệu bán lẻ dựa trên hồ sơ đăng ký bảo hiểm bắt buộc, phản ánh lượng xe đã đến tay người dùng.

Những chiếc xe được ghi nhận là đã bán trước khi đến tay người tiêu dùng thường được gọi là “xe đã qua sử dụng 0km” trong ngành ô tô Trung Quốc. Hình thức này xuất hiện do cạnh tranh khốc liệt trên thị trường ô tô lớn nhất thế giới, vốn đang chịu tác động từ cuộc chiến giá cả kéo dài nhiều năm do tình trạng dư thừa công suất sản xuất.

Zeekr và Neta bị điểm mặt, chỉ tên

Ngày 19/7, truyền thông Trung Quốc đưa tin Zeekr đã bán xe mua sẵn bảo hiểm để thổi phồng doanh số. Đây là lần đầu tiên một hãng xe cụ thể bị chỉ đích danh, cho thấy cơ quan quản lý đang nghiêm túc hơn trong việc xử lý hành vi này.

China Securities Journal, một trong những tờ báo tài chính quan trọng nhất thuộc sở hữu nhà nước của Trung Quốc, đã phỏng vấn người mua xe Zeekr tại các thành phố như Quảng Châu và Trùng Khánh. Những người này phát hiện hợp đồng bảo hiểm đã ký từ trước khi họ mua xe. Họ nói rằng hãng từ chối hoàn tiền, dù họ cảm thấy bị lừa.

Phóng viên cũng đặt câu hỏi về doanh số bất thường của Zeekr tại Thâm Quyến và Hạ Môn trong tháng 12. Theo dữ liệu từ đăng ký bảo hiểm, Zeekr báo cáo doanh số 2.737 xe tại Hạ Môn trong tháng đó, cao gấp hơn 14 lần so với mức trung bình hàng tháng.

Tạp chí China Securities Journal cũng đặt ra nghi vấn về doanh số của Neta, cho rằng có bất thường. Hãng tin Reuters đã lần đầu tiên hé lộ chi tiết cách Neta thổi phồng doanh số.

Công ty Zhejiang Hozon New Energy Automobile (chủ sở hữu thương hiệu Neta) và Xiamen C&D đều không đưa ra ý kiến bình luận. Người phát ngôn của Geely nói: “Geely kịch liệt bác bỏ thông tin mà China Securities Journal đưa ra”, đồng thời từ chối bình luận về những phát hiện của Reuters.

Zeekr hôm 20/7 viết trên mạng xã hội Weibo rằng xe được đề cập trong các bài báo là xe trưng bày tại showroom. Họ xác nhận xe được mua bảo hiểm bắt buộc để đảm bảo an toàn khi trưng bày, và được bán như xe mới là hoàn toàn hợp pháp.

Zeekr không trả lời trực tiếp câu hỏi của Reuters về việc liệu họ có tính các xe này là doanh số bán lẻ hay không. Tuy nhiên, họ nói rằng đã lập đội điều tra đặc biệt để xử lý vấn đề được nêu trên truyền thông.

Chuyên gia phân tích Li Yanwei thuộc Hiệp hội Các nhà phân phối ô tô Trung Quốc nhận định trên Weibo rằng ông tin Zeekr và Neta đã dùng cách trên để làm đẹp báo cáo tài chính và đạt mục tiêu hiệu suất. “Cách tô vẽ thành tích như thế này là không nên”, ông nói.

Áp lực lên đại lý

Tháng trước, tờ People's Daily của Trung Quốc đăng bài viết lên án hình thức bán "xe cũ 0km" ở trong nước, liệt kê hàng loạt tác hại đến ngành công nghiệp ô tô và người tiêu dùng.

Trong tháng 7, bốn hiệp hội đại lý tại vùng đồng bằng sông Dương Tử đã kêu gọi các nhà sản xuất có chính sách khuyến khích và đặt ra các mục tiêu doanh số hợp lý hơn, cho biết đại lý đang bị buộc phải gian dối, nhưng không nêu cụ thể.

Theo hồ sơ mà Reuters thu thập và lời kể của một đại lý Neta, công ty đã sắp xếp mua bảo hiểm cho xe trước khi chuyển cho đại lý. Các tài liệu ghi rõ từng xe và chính sách bảo hiểm kèm tên đại lý bảo hiểm. Khi có người mua, đại lý sẽ chuyển hợp đồng bảo hiểm sang tên người đó.

Bằng cách này, công ty đã ghi nhận sớm doanh số cho 64.719 xe.

Đại lý cho biết, trong trường hợp của Neta, công ty làm rõ với đại lý rằng xe đã có bảo hiểm trước nên được tính là đã bán. Đại lý phải giải thích với khách rằng bảo hiểm là tặng kèm, sẽ hết hạn sớm hơn và cần được gia hạn đúng thời hạn.

Tuy nhiên, ba khách hàng của Neta nói với Reuters rằng họ không hề được đại lý thông báo rằng hợp đồng bảo hiểm đã có hiệu lực trước khi họ mua xe. Họ chỉ phát hiện ra khi hợp đồng bảo hiểm hết hạn.

Đại lý nói Neta bắt đầu làm như vậy từ cuối năm 2022 để kịp hưởng các khoản trợ cấp xe điện vốn sẽ hết hạn trong năm đó.

Doanh số của Neta đạt đỉnh vào năm 2022, với 152.000 xe, xếp thứ 8 trong các hãng xe điện tại Trung Quốc. Tuy nhiên, đến năm 2023, doanh số giảm xuống chỉ còn 87.948 xe (trong đó có 23.399 xe xuất khẩu), và trong quý I/2025 là 1.215 xe. Công ty mẹ - Zhejiang Hozon - đã rơi vào khủng hoảng tài chính từ cuối 2024 và vừa bước vào quy trình phá sản trong tháng trước, theo tờ People's Daily.

Ai cũng làm vậy?

Zeekr đã ghi nhận doanh số sớm với sự giúp đỡ của Xiamen C&D, đơn vị điều hành các đại lý của Zeekr và nhiều thương hiệu khác.

Xiamen C&D đã đăng ký bảo hiểm xe dưới tên của hai công ty con vào tháng 12/2024, cho phép Zeekr tính doanh số trước thời điểm kết thúc năm, theo lời của bốn đại lý và hai khách hàng cũng như hóa đơn mà Reuters đã xem.

Các đại lý Zeekr đã bán một số xe này trong các tháng tiếp theo cho khách ở Bắc Kinh, Trùng Khánh và một số nơi khác.

Một người mua cho biết: “Nhân viên Zeekr nói chiếc xe này rẻ hơn 3.000 tệ (11 triệu đồng) so với mua ở cửa hàng và tôi còn được tặng phiếu sạc trị giá 10.000 tệ (36,4 triệu đồng)”. Anh từ chối nêu tên vì lo sợ bị trả đũa.

Tờ China Securities Journal cho biết hầu hết các chủ xe mà họ phỏng vấn xác nhận rằng xe của họ được mua bảo hiểm bởi Xiamen C&D hoặc công ty liên quan.

Reuters không thể xác định có bao nhiêu trong số 2.737 xe Zeekr đã bán tại Hạ Môn trong tháng 12 là được ghi nhận sớm.

Dữ liệu của Hiệp hội Các nhà phân phối ô tô Trung Quốc cho thấy 2.508 xe trong số đó được bán cho các doanh nghiệp, chỉ có 257 xe trực tiếp bán cho người mua là cá nhân. Nhưng dữ liệu từ cơ quan quản lý xe tại Hạ Môn cho thấy chỉ có 271 xe được đăng ký biển số trong tháng 12 - dấu hiệu cho thấy chỉ có từng đó xe thật sự đến tay khách hàng.

Đại lý Neta cho biết nhiều “xe cũ 0km” do hãng gửi đến vẫn còn nằm trong kho. Công ty chỉ nói một câu: “Cứ làm đi, ai cũng đang làm vậy”.