Tỷ lệ rút BHXH một lần có tăng nhưng không bất thường

Nhiều lao động bị "đánh gục" 

Tại Hội thảo chuyên đề 4: "Phát triển thị trường lao động bền vững, bảo đảm an sinh xã hội trong phát triển kinh tế - xã hội" trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2023 vừa diễn ra, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam Ngọ Duy Hiểu cho biết, từ tháng 9 đến nay, hàng trăm ngàn người lao động bị giảm giờ làm, mất việc làm. Các doanh nghiệp có tỷ lệ giảm giờ làm nhiều gồm: dệt may, da giày, chế biến gỗ, điện tử. 

Đối với nền kinh tế, đó là sự giảm sút về năng suất lao động, giảm sút về tổng sản phẩm, về giá trị kinh tế và kéo theo là ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng của cả năm 2022, thậm chí có thể kéo sang những tháng tiếp theo của năm 2023.

Đối với thị trường lao động, việc người lao động mất việc sẽ tác động lớn đến tính bền vững của thị trường; giảm lực lượng lao động có tay nghề, giảm nguồn cung của thị trường trong ngắn hạn. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp không tuyển được lao động mới dù nhiều lao động mất việc làm. Ông Hiểu nhấn mạnh, những điều này khó có thể bù đắp được trong ngắn hạn.

Đối với doanh nghiệp, việc cắt giảm đơn hàng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của doanh nghiệp. Việc mất lao động hiện tại có thể chưa tác động tức thời nhưng khi nền kinh tế ổn định, doanh nghiệp cần lao động có tay nghề chắc chắn sẽ khó tuyển dụng. Thậm chí, khi ấy doanh nghiệp sẽ phải tốn kém rất nhiều chi phí để có lại được lực lượng lao động như trước.

Đối với người lao động, giảm giờ làm là giảm tiền lương, thu nhập; mất việc làm là mất tiền lương, mất thu nhập. Trong bối cảnh sau 2 năm chống chọi với đại dịch, người lao động đã không còn tích lũy thì việc chịu thêm cú sốc về việc làm và thu nhập sẽ "đánh gục" không ít người lao động. Lao động yếu thế như lao động nữ, lao động nhiều tuổi, lao động là người khuyết tật… sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề hơn. 

Trong bối cảnh bình thường, nhiều người lao động đã phải sống tằn tiện, gửi con về quê, đời sống vật chất, tinh thần thiếu thốn. Không ít lao động không có hoặc có rất ít tích lũy, rất dễ bị tổn thương trước biến cố, khủng hoảng. Do vậy, không ít lao động phải rút BHXH một lần. 

Làm gì để giúp người lao động vượt khó?

Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam dự báo, tình hình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp còn gặp khó khăn, đơn hàng sẽ tiếp tục bị cắt giảm. Tình trạng này có thể diễn ra hết quý 1, thậm chí quý 2/2023 dẫn đến tỉ lệ lao động bị mất việc sẽ tăng lên.

Trong bối cảnh đó, ông Ngọ Duy Hiểu cho rằng, cần nhiều giải pháp đồng bộ, vừa hỗ trợ trong ngắn hạn giúp người lao động vượt khó, ở lại thị trường hoặc sớm trở lại thị trường, vừa hỗ trợ dài hạn nhằm tăng cường khả năng thích nghi, khả năng chống chịu cho người lao động trước khủng hoảng, biến động của thị trường.

Trước hết, cần tăng cường cung cấp thông tin về thị trường lao động, kết nối người lao động với các nguồn tuyển dụng uy tín, các doanh nghiệp, tổ chức đang cần tuyển việc làm.

Với số lao động đang tạm hoãn hợp đồng hiện nay rất lớn, các cơ quan có thẩm quyền cần ban hành văn bản để kết nối với các doanh nghiệp đang cần lao động. 

Giải pháp quan trọng nữa cũng được để cập là tăng cường kiểm soát về giá cả, không để lạm phát tăng cao; đồng thời tổ chức các điểm bán hàng bình ổn giá cho công nhân lao động.

Lãnh đạo Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cũng đề xuất cần tiếp tục thực hiện các chính sách đã ban hành hỗ trợ người lao động, chính thức hơn các chính sách tạm thời, bảo đảm việc làm, thu nhập và an sinh lâu dài cho người lao động.

Đặc biệt, nghiên cứu, ban hành chính sách mới hỗ trợ kịp thời, thỏa đáng, sát thực tế đối với người lao động bị mất việc, tạm hoãn hợp đồng, giảm giờ làm, nhất là khi Tết Nguyên đán cận kề.

"Lâu dài, cần có chính sách thu hút đầu tư và tiền lương thỏa đáng để người lao động sau một thời gian làm việc phải có tích lũy ở mức cần thiết để khi gặp khó khăn, họ vẫn có tiền để duy trì cuộc sống. Bên cạnh đó, phải mở rộng chính sách về bảo hiểm xã hội nhằm đủ sức để hỗ trợ người lao động trong lúc khó khăn…", ông Ngọ Duy Hiểu nhấn mạnh. 

Đồng tình với ông Hiểu, Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam Chu Mạnh Sinh cho rằng chính sách hưởng BHXH một lần hiện nay còn khá "thoáng" cho người lao động. Do đó, khi người lao động gặp khó khăn sẽ tìm cách rút BHXH một lần. 

Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam khẳng định năm 2022 có tăng tỷ lệ lao động rút BHXH một lần nhưng không bất thường. Bởi chỉ tính riêng năm 2022, có 895.500 người rút BHXH một lần, chỉ tăng 3,7% so với năm 2021.

"Thời gian tới Nhà nước cần giải pháp tổng thể mang tính vĩ mô, thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế, mở rộng sản xuất kinh doanh, tạo việc làm, tăng thu nhập nâng cao đời sống vật chất tinh thần…", ông Sinh nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, lãnh đạo BHXH Việt Nam cũng đề nghị sớm sửa luật BHXH, tăng quyền lợi đối với người lao động có thời gian tham gia BHXH; giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu để hưởng chế độ hưu trí, tạo điều kiện cho người lao động có nhiều cơ hội hưởng lương hưu.