Thu “ngọc thực” trên ruộng bậc thang, nông dân vùng biên rủng rỉnh tiền

Sáng sớm, những thửa ruộng bậc thang vàng óng ả tại bản Pùng, xã Quang Chiểu (huyện Mường Lát cũ), tỉnh Thanh Hóa rộn ràng tiếng cười nói của bà con thu hoạch lúa nếp Cay Nọi (nếp nương Lào) - giống lúa đặc sản mang lại cuộc sống ấm no cho người dân nơi đây.

Anh Hà Văn Yêu, một nông dân tại bản Pùng phấn khởi gùi bó lúa vàng óng trên lưng. Vụ mùa 2024, gia đình anh thu hoạch 4,5 tấn thóc từ 12 sào lúa nếp Cay Nọi

Sau khi bán 3 tấn lúa nếp với giá 14 triệu đồng/tấn, anh thu về hơn 40 triệu đồng, số còn lại đủ làm lương thực cho cả năm.

Tuy nhiên, năm nay, do ảnh hưởng của các cơn bão số 3, 5, 10, một phần diện tích lúa bị đổ, sản lượng dự kiến giảm xuống còn khoảng 3,5 tấn. Dù vậy, anh Yêu vẫn lạc quan, dự định bán 2 tấn với giá 15 triệu đồng/tấn và giữ lại phần còn lại cho gia đình.

Nhờ cây lúa nếp Cay Nọi cuộc sống của gia đình anh Yêu đã khấm khá hơn. Anh chia sẻ, gia đình có đủ lương thực quanh năm, tiền bán lúa giúp anh sắm sửa cho con cái đi học và có một khoản tiết kiệm phòng khi ốm đau.

Không chỉ gia đình anh Yêu, nhiều hộ dân khác tại bản Pùng như gia đình chị Lương Thị Nồng, cũng có thu nhập hàng trăm triệu đồng từ việc trồng và kinh doanh nếp Cay Nọi

Chị Nồng cho biết, lúa nếp Cay Nọi có nguồn gốc từ Lào, thân cao hơn 1m và có ba loại: Cay Nọi đỏ, Cay Nọi trắng và Cay Nọi đen. Khác với lúa nước, nếp nương chỉ cho thu hoạch một vụ mỗi năm, thường được cấy từ tháng 5 âm lịch và thu hoạch sau 5 tháng.

Đặc biệt, lúa chín không đồng loạt nên phải thu hoạch 2-3 lần. Hạt gạo Cay Nọi tròn, mẩy, thơm đặc trưng, nhanh chín và dẻo khi chế biến, rất được người tiêu dùng ưa chuộng. Ngoài canh tác, gia đình chị Nồng còn thu mua hàng trăm tấn thóc của bà con trong bản để xay xát và bán ra thị trường.

Ông Lê Văn Hiếu, Chủ tịch UBND xã Quang Chiểu, cho biết lúa Cay Nọi là cây trồng truyền thống của đồng bào Thái, với tổng diện tích khoảng 335ha trên toàn xã. Giống lúa này có khả năng chịu hạn tốt, phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng vùng núi cao, mang lại giá trị kinh tế cao gấp 1,5 lần các loại lúa khác.

“Bình quân 1ha nếp Cay Nọi cho sản lượng khoảng 5 tấn. Với tổng diện tích trên, năm nay, toàn xã Quang Chiểu dự kiến thu hoạch hơn 1.600 tấn thóc. Với giá bán trung bình từ 12 đến 15 triệu đồng/tấn, bà con trong xã sẽ có hơn 20 tỷ đồng từ bán lúa”, ông Hiếu nhẩm tính.

Ông Hiếu nhấn mạnh, việc trồng lúa nếp Cay Nọi không chỉ tạo việc làm, tăng thu nhập cho hàng trăm hộ dân mà còn có ý nghĩa bảo tồn nguồn gen bản địa và phát triển nông nghiệp bền vững.

Nếp Cay Nọi đã được công nhận sản phẩm OCOP (chương trình mỗi xã một sản phẩm) 3 sao vào năm 2021.

UBND xã tiếp tục hỗ trợ người dân áp dụng khoa học kỹ thuật để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, đồng thời liên kết với các doanh nghiệp, mở rộng thị trường và xây dựng thương hiệu “Gạo Cay Nọi Quang Chiểu” hướng tới sản phẩm OCOP cao hơn.