Thị trường việc làm khắc nghiệt, lao động trẻ chọn "làm 1 ngày nghỉ 3 ngày"

Gia nhập thị trường làm việc tự do

Đến công ty giới thiệu việc làm, chen chúc giữa dòng người đang xếp hàng dài từ sáng sớm, Vương Dũng (38 tuổi, quốc tịch Trung Quốc) lấy thẻ căn cước công dân và đưa cho một nhân viên môi giới việc làm. Dũng cho hay tại đây, thẻ căn cước được xem như hợp đồng lao động cho 1 ngày làm việc của anh.

Vương Dũng được "đặt lịch" làm công nhân bốc xếp hàng hóa tại một công ty ở vùng ngoại ô Thượng Hải, với mức lương 24 NDT/giờ (tương đương với khoảng 84.000 đồng).

Tại Trung Quốc, những người như Vương Dũng được mệnh danh là "thần lương làm việc theo ngày" và phải hứng chịu định kiến "lười biếng", "làm 1 ngày, nghỉ 3 ngày". Họ không có việc làm cố định, có thể tự quyết định ngày làm việc và ngày nghỉ ở nhà.

Các chuyên gia ước tính rằng ngày nay, có khoảng 20 triệu lao động đang chọn làm công việc tự do, thời vụ. Thị trường lao động trả lương theo ngày trở nên thịnh hành tại các vùng ngoại ô của Trung Quốc như Majuqiao (Bắc Kinh), Songjian (Thượng Hải), Shiling Town (Quảng Châu), Sanhe Talent Market (Thâm Quyến), tỉnh Hà Nam và An Huy.

Ban đầu, nghiên cứu đã chỉ ra rằng lực lượng lao động hưởng lương theo ngày của Trung Quốc chủ yếu là những người lớn tuổi sống ở vùng nông thôn, có trình độ học vấn và kỹ năng tay nghề thấp. Ngoài ra, do tính chất công việc đòi hỏi thể lực, khoảng 80% người lao động tự do là nam giới.

Tuy nhiên, thời gian gần đây, lao động tự do ngày càng trẻ hóa.

Yang (25 tuổi) có bằng cao đẳng nghề, là nhân viên kỹ thuật vận hành máy điều khiển số bằng máy tính (CNC). Tuy nhiên, ngoài lúc làm việc ở nhà máy, anh vẫn tận dụng thời gian rảnh rỗi để kiếm thêm tiền từ các công việc thời vụ.

Theo Zhang Chenggang, Phó giáo sư tại khoa Kinh tế Lao động thuộc Đại học Kinh tế và Kinh doanh Thủ đô, có 2 nguyên nhân khiến ngày càng nhiều lao động chọn làm việc tự do.

"Một số người chọn làm việc tự do vì họ tin rằng sẽ được trả lương cao hơn công việc toàn thời gian. Trong khi đó, nhiều người khác chọn hình thức làm việc này bởi khó ổn định trong công việc, liên tục thất bại, tự ti trong việc tìm kiếm việc làm", ông nói.

Bên cạnh đó, sau khi nền kinh tế tái cấu trúc, một số ngành công nghiệp không còn tiếp nhận nhiều lao động như trước, buộc lao động dư thừa phải rơi vào nền kinh tế việc làm tự do.

"Những người trẻ có trình độ học vấn cao ban đầu không muốn làm công việc tạm thời. Tuy nhiên, số lượng công việc lao động trí thức giảm và cơ hội thăng tiến dần ít đi, nhiều người trẻ đành phải tham gia thị trường lao động tự do, cạnh tranh với những nhân công nhập cư lớn tuổi", Zhao Litao, nghiên cứu viên cao cấp của Viện Đông Á (EAI) thuộc Đại học Quốc gia Singapore, nhận định.

Những thách thức khi đến tuổi nghỉ hưu

Chen Jun (38 tuổi, quốc tịch Trung Quốc) trở thành lao động tự do chưa đầy 1 tháng, nhưng đã sớm cảm thấy lạc lõng.

Sau khi tốt nghiệp Trường Cao đẳng nghề Thương mại điện tử, Chen Jun đã dành nhiều năm làm việc tại Thâm Quyến, đảm nhiệm các công việc bán hàng, vận hành và dịch vụ khách hàng. Năm 2021, anh trở về vùng Đồng bằng sông Dương Tử và làm việc trong một nhà kho trong suốt 4 năm. Tuy nhiên, công việc quá vất vả khiến anh phải xin nghỉ, chuyển đến Songjiang.

Tại đây, anh nhanh chóng gia nhập thị trường lao động hưởng lương theo ngày. Công việc của anh là đóng gói quần áo tại một nhà máy, lương 22 NDT/giờ (hơn 77.000 đồng).

Sau 1 tháng làm việc, Chen nhận ra rằng công việc này không hề dễ dàng. Giờ làm việc không ổn định, bởi anh thường dành 5-6 giờ/ngày chỉ để tìm việc và chờ đợi. Nhiều hôm, anh rời nhà lúc 7h và về nhà sau 23h.

"Trung bình một ngày, sau khi trừ chi phí thuê nhà, thức ăn, thuốc lá và giải trí, tôi chỉ dư được 50 NDT (khoảng 176.000 đồng). Điều này rất khó để có một khoản tiết kiệm", Chen bộc bạch.

Để hỗ trợ người lao động tự do, chính quyền địa phương ở Trung Quốc đã đưa ra nhiều giải pháp như thành lập nền tảng cung cấp thông tin tuyển dụng và giới thiệu một số cơ hội việc làm cho nhóm lao động này.

Tuy nhiên, theo nghiên cứu viên Zhao Litao, người lao động tự do sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức khi nghỉ hưu.

Bởi chính quyền các thành phố lớn sẽ không muốn đảm nhận trách nhiệm chu cấp cho họ khi về hưu. Mặt khác, sau nhiều năm xa quê, họ không còn là trọng tâm của chính quyền địa phương ở vùng nông thôn nữa.

Vậy nên những người làm việc tự do trẻ tuổi vừa có mối liên hệ kém với các vùng nông thôn, vừa là "người ngoài cuộc" ở thành phố.