Thi công chức như "cuộc chiến": 1 vị trí có 3.000 hồ sơ ứng tuyển

Trên bàn học của Hạ San là chồng sách pháp luật, kinh tế, kiến thức tổng hợp dày cộp cùng tấm bản đồ tư duy chi chít chữ.

"Đây là cơ hội tốt nhất để tôi có một công việc ổn định, lương khá và được xã hội tôn trọng", Hạ San chia sẻ trong một bài phỏng vấn với South China Morning Post.

Giống như hàng triệu bạn trẻ khác ở Trung Quốc, cô đang dấn thân vào cuộc chiến giành một suất công chức đầy cam go.

Cuộc đua khốc liệt vào "biên chế vàng"

Kỳ thi công chức quốc gia (Guokao) ở Trung Quốc từ lâu đã được ví như một "cuộc chiến" đúng nghĩa. Với số lượng thí sinh tăng vọt mỗi năm, tỷ lệ chọi của nhiều vị trí lên đến hàng nghìn người chọi một, phản ánh sự cạnh tranh khốc liệt chưa từng có.

Theo số liệu từ Cục Công chức Trung Quốc, năm 2024, tổng số thí sinh đăng ký dự thi Guokao đạt 3,95 triệu người, tăng hơn 400.000 so với năm trước. Trong khi đó, số lượng vị trí tuyển dụng chỉ là 39.600 người. Điều này đồng nghĩa với việc tỷ lệ chọi trung bình trên cả nước xấp xỉ "1 chọi 100".

Minh chứng rõ nét cho sự gay gắt này là vị trí công tác tại Cơ quan Thống kê Quốc gia ở Tây Tạng, với tỷ lệ chọi kỷ lục "1 chọi 3.033" vào năm 2023, theo Xinhua. Hay tại Cục Thuế quốc gia, một trong những cơ quan thu hút nhiều thí sinh nhất, có vị trí chỉ tuyển một người nhưng nhận tới hơn 2.000 hồ sơ đăng ký. Thậm chí, nhiều sinh viên tốt nghiệp từ các trường đại học hàng đầu thế giới như Harvard hay Oxford cũng quay về Trung Quốc để tham gia kỳ thi này.

Áp lực không chỉ đến từ số lượng mà còn từ chất lượng thí sinh. Nhiều người đã bỏ ra hàng chục nghìn nhân dân tệ để theo học các lớp luyện thi cấp tốc, thuê gia sư riêng hoặc thậm chí tham gia các khóa học chuyên sâu kéo dài nhiều tháng.

"Để thi đỗ công chức, bạn không chỉ cần kiến thức mà còn cần chiến lược và sự kiên trì tuyệt đối", ông Vương Lập, chuyên gia tư vấn tuyển dụng công chức tại Bắc Kinh, nhận định trên China Daily.

Đặc quyền của công chức

Hiện tượng đổ xô thi công chức ở Trung Quốc không phải là ngẫu nhiên mà xuất phát từ nhiều nguyên nhân sâu xa, cả về kinh tế, xã hội và văn hóa.

Thứ nhất, và quan trọng nhất, là sự bất ổn của thị trường lao động tư nhân. Trong những năm gần đây, nền kinh tế Trung Quốc đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là sự suy thoái của một số ngành nghề chủ chốt như bất động sản và công nghệ.

Tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên, đặc biệt là sinh viên mới tốt nghiệp, đã chạm mức cao kỷ lục trong năm 2023, theo báo cáo của Bloomberg. Điều này khiến cho nhiều người trẻ mất niềm tin vào khu vực tư nhân và tìm kiếm sự ổn định trong khu vực công.

"Công việc tư nhân có thể mang lại thu nhập cao hơn trong ngắn hạn, nhưng rủi ro thất nghiệp cũng lớn hơn nhiều. Công chức là một sự lựa chọn an toàn trong thời buổi kinh tế khó khăn", Giáo sư Lý Minh, chuyên gia về kinh tế lao động tại Đại học Thanh Hoa, nhận định trong một phân tích trên Caixin Global.

Thứ hai, sức hút của "biên chế vàng" đến từ những đặc quyền và lợi ích đi kèm. Mặc dù mức lương khởi điểm của công chức không quá cao so với một số ngành tư nhân, nhưng đi kèm với đó là sự ổn định công việc trọn đời, chế độ phúc lợi toàn diện bao gồm bảo hiểm y tế, lương hưu, trợ cấp nhà ở, và giáo dục cho con cái.

Đặc biệt, địa vị xã hội cũng góp phần khiến cho cuộc đua này luôn trong tình trạng khắc nghiệt. Trong văn hóa Trung Quốc, công chức luôn được kính trọng và có tiếng nói trong cộng đồng. Hơn nữa, con đường thăng tiến trong hệ thống công quyền cũng khá rõ ràng, mang lại cơ hội phát triển sự nghiệp lâu dài.

Thứ ba, là sự thay đổi trong quan niệm về giá trị nghề nghiệp của giới trẻ. Thế hệ Z ở Trung Quốc, lớn lên trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt, dường như đề cao sự ổn định và cân bằng cuộc sống hơn là theo đuổi những mức lương "khủng" đi kèm với áp lực cao.

Nhiều người cho rằng, trở thành công chức giúp họ có thời gian cho gia đình, sở thích cá nhân và tránh xa văn hóa làm việc khắc nghiệt "996" (9 giờ sáng đến 9 giờ tối, 6 ngày một tuần) phổ biến trong các công ty công nghệ.

Công bằng và minh bạch

Cuộc đua vào công chức ở Trung Quốc cho thấy sức hấp dẫn mãnh liệt của một kỳ thi được tổ chức minh bạch, công bằng và có khả năng mang lại sự ổn định, thăng tiến cho người trúng tuyển. Mặc dù khu vực công thường được nhìn nhận là ít cạnh tranh về lương thưởng hơn so với tư nhân, nhưng Trung Quốc đã tạo ra một sức hút đặc biệt nhờ vào những yếu tố then chốt.

Trước hết, tính công bằng và minh bạch của quy trình thi cử là điểm cộng lớn. Guokao được đánh giá cao về sự công bằng, giúp người trẻ có cơ hội thể hiện năng lực thực sự mà không phụ thuộc vào các mối quan hệ. Điều này củng cố niềm tin của công chúng vào hệ thống.

Kế đến, hệ thống phúc lợi và đảm bảo an sinh xã hội dành cho công chức là động lực lớn, giúp họ an tâm công tác và cống hiến.

Địa vị xã hội và cơ hội thăng tiến là những yếu tố văn hóa và sự nghiệp quan trọng. Công chức ở Trung Quốc không chỉ là một nghề nghiệp mà còn là biểu tượng của sự thành công và địa vị, mở ra nhiều cơ hội phát triển cá nhân và đóng góp cho xã hội.