Thêm 146 nghìn việc làm được tạo thêm đến 2025 nhờ EVFTA

Thông tin trên được chia sẻ tại hội thảo đánh giá tác động của Hiệp định thương mại tự do đối với vấn đề lao động - việc làm do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội tổ chức chiều 23/11.

Trình bày báo cáo đánh giá tác động của Hiệp định EVFTA (Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU) đến lao động, việc làm Việt Nam đến năm 2025, ông Phạm Ngọc Toàn - Giám đốc Trung tâm Phân tích và Dự báo chiến lược, Viện Khoa học Lao động và Xã hội cho biết, số việc làm có xu hướng gia tăng trong giai đoạn 2012-2019 và bắt đầu giảm vào năm 2020, do dịch bệnh Covid 19.

Tuy nhiên, đến năm 2022, khi tình hình dịch bệnh được kiểm soát, nhiều việc làm trong ngành cung cấp dịch vụ hàng hóa cho ngành xuất khẩu sang EU được tạo ra.

Theo dự báo, EVFTA sẽ tạo thêm khoảng 146.000 việc làm cho giai đoạn 2022 - 2025, tức bình quân khoảng 36,5 nghìn công việc/năm, tăng 0,059% so với kịch bản không có EVFTA.

"Do ảnh hưởng lan tỏa, nên sẽ nhiều việc làm trong các ngành cung cấp dịch vụ hàng hóa cho ngành xuất khẩu sang EU được tạo ra, tác động EVFTA đến khu vực thành thị và nông thôn không có sự khác biệt nhiều.

Một số ngành có tác động mạnh từ Hiệp định EVFTA như xây dựng, công nghiệp chế biến chế tạo, hoạt động tài chính, ngân hàng, bảo hiểm…", ông Toàn thông tin.

Báo cáo cho thấy, đối với nhóm ngành có khối lượng xuất nhập khẩu sang các nước EVFTA, các yếu tố về chỉ số định hướng xuất khẩu và chỉ số thâm nhập khẩu không thật sự có tác động đến tỷ lệ lao động tham gia BHXH.

Trong khi đó, tỷ lệ lao động tham gia bảo hiểm xã hội trong từng ngành ở thời điểm sau khi hiệp định có hiệu lực (quý 3/2020) tăng lên so với thời điểm trước khi hiệp định có hiệu lực.

Đối với tiền lương, nhận định chung được đưa ra là giá trị thương mại giữa Việt Nam và các nước có tác động tích cực đến tiền lương bình quân. Giá trị xuất nhập khẩu hàng hóa tăng thì tiền lương bình quân của người lao động cũng tăng. Thuế suất xuất khẩu mang dấu âm (-), hàm ý là thuế suất giảm có tác động tích cực làm tăng tiền lương bình quân của lao động.

So với các khu vực khác, tiền lương bình quân của người lao động làm việc trong khu vực xuất khẩu hay nhập khẩu từ các nước thuộc EVFTA cao hơn so với các khu vực còn lại khoảng 17 - 18%.

Chuyên gia phân tích và dự báo chiến lược cũng chỉ ra rằng, dù chất lượng lao động có cải thiện nhưng tỷ lệ lao động có bằng cấp chứng chỉ vẫn khá thấp, chỉ khoảng 26%. Trong khi đó, lượng lao động lớn tuổi đang có xu hướng tăng lên, xu hướng già hóa, sử dụng nhóm lao động lớn tuổi cũng gia tăng.

"Tỷ lệ lao động làm công hưởng lương không cao, chỉ khoảng 45%, còn lại là nhóm tự làm. Thị trường lao động không giống như các nước phát triển, tỷ lệ lao động có quan hệ lao động rất thấp", ông Toàn nói.

Mặc dù vậy, báo cáo cũng cho thấy, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên việc thực thi hiệp định thương mại làm giảm hiệu quả tác động của EVFTA đến lao động việc làm và đặt ra nhiều thách thức với lĩnh vực này, như thay đổi về hình thức làm việc; sự thiếu hụt nguồn cung lao động cục bộ ở một số địa phương; sự mất cân đối cung cầu về cơ cấu lao động…

Mặt khác, doanh nghiệp vẫn phải đối mặt với tình trạng thiếu lao động có tay nghề trong khi trên thị trường vẫn dư thừa nhân công nhưng là lao động chưa qua đào tạo.

Trong bối cảnh đó, Giám đốc Trung tâm Phân tích và Dự báo chiến lược đưa ra khuyến nghị, cần thực hiện công tác đánh giá và dự báo tác động của EVFTA và các hiệp định thương mại tự do khác hằng năm nhằm giúp Việt Nam kịp thời có những giải pháp ứng phó với biến động của lao động.

Cùng với đó, cần tăng cường dự báo nhu cầu lao động theo trình độ kỹ thuật và ngành nghề để đáp ứng yêu cầu của EVFTA, có kiến nghị phù hợp với điều chỉnh cơ cấu đào tạo của Việt Nam. Khuyến cáo khác là chú trọng đào tạo nguồn nhân lực có kỹ năng, chất lượng cao; quan tâm công tác đào tạo và đào tạo lại lao động.

Ngoài ra, cần nâng cao khả năng đáp ứng của hệ thống giáo dục đào tạo theo hướng đa dạng hóa các chương trình học và tạo nhiều lựa chọn cho người học, gắn nội dung đào tạo theo nhu cầu của thị trường lao động.