Nửa triệu lao động bị mất, giảm việc, Bộ trưởng LĐ-TB&XH giải quyết sao?

Theo chương trình nghị sự tại kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa XV, phiên chất vấn và trả lời chất vấn sẽ diễn ra từ ngày 6-8/6. Thành viên Chính phủ đầu tiên đăng đàn kỳ này là Bộ trưởng Lao động - Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung.

Một trong những nhóm vấn đề chất vấn với Bộ trưởng Đào Ngọc Dung là về giải pháp phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển của các ngành, lĩnh vực; thực trạng việc làm cho người lao động và giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tạo việc làm cho người lao động trong giai đoạn hiện nay.

Nửa triệu lao động bị ảnh hưởng việc làm

Báo cáo về vấn đề này trước phiên chất vấn, Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội nhận định, trong những tháng đầu năm 2023, thị trường lao động của các nước đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, rủi ro tác động đến nhiều ngành, lĩnh vực.

Theo báo cáo xu hướng triển vọng việc làm và xã hội thế giới 2023 của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) thì năm 2023 hầu hết các quốc gia sẽ không thể phục hồi hoàn toàn về mức trước đại dịch, việc làm toàn cầu được dự báo chỉ tăng 1%, giảm đáng kể so với tốc độ tăng việc làm 2,3% của năm 2022.

Lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên đạt 52,2 triệu người trong quý I/2023. Tuy nhiên, tốc độ tăng lực lượng lao động có dấu hiệu chậm lại.

8.644 doanh nghiệp gặp khó khăn phải cắt giảm lao động (chiếm 1% tổng số doanh nghiệp), trong đó, chiếm 27,4% là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài; 72,18% doanh nghiệp ngoài nhà nước.

Doanh nghiệp thuộc vùng Đông Nam Bộ cắt giảm lao động lớn nhất; sau đó đến doanh nghiệp thuộc vùng Đồng bằng sông Hồng, vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung.

Theo Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, doanh nghiệp gặp khó khăn thuộc ngành dệt may, da giày, chế biến gỗ, sản xuất, lắp ráp linh kiện điện tử,…

Số lao động trong doanh nghiệp bị ảnh hưởng việc làm là 509.903 người, trong đó, số lao động thôi việc, mất việc làm chiếm 54,79%.

Số lao động thôi việc, mất việc tập trung ở các tỉnh có khu công nghiệp, khu kinh tế lớn như Bình Dương, Đồng Nai, TPHCM, Bắc Giang, Bắc Ninh.

Trong đó, 17.003 người bị ngừng việc, nghỉ việc không hưởng lương. Số lao động chưa qua đào tạo thôi việc, mất việc nhiều nhất, với tỷ lệ 68%.

Tỷ lệ lao động là thợ may, thợ lắp ráp thôi việc, mất việc cao nhất và số lao động tại các khu công nghiệp, khu chế xuất thôi việc, mất việc nhiều nhất.

Doanh nghiệp giảm đơn hàng do đâu?

Lý giải nguyên nhân thực trạng trên, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho rằng, các doanh nghiệp thiếu đơn hàng là do kinh tế các nước gặp khó khăn, lạm phát cao, chính sách tiền tệ thắt chặt nên sức mua sụt giảm, đặc biệt là nhu cầu về các mặt hàng thời trang quần áo, giày dép, thiết bị điện tử cá nhân… Thực tế, nhiều doanh nghiệp trong nước gặp tình trạng hàng tồn kho nhiều không xuất được, không có đơn hàng mới. 

Bên cạnh đó, chi phí sản xuất tăng cao khiến nhiều doanh nghiệp Việt Nam không thể cạnh tranh với các thị trường nước ngoài. Một số thị trường lớn của Việt Nam đặt ra yêu cầu mới về tiêu chuẩn hàng hóa và có sự thay đổi quan điểm, thị hiếu của người tiêu dùng nên các doanh nghiệp Việt gặp khó khăn để tổ chức, sắp xếp lại hoạt động sản xuất. Trong khi đó, sau thời gian ứng phó với đại dịch Covid-19, nguồn lực tài chính của các doanh nghiệp không còn đủ để thực hiện yêu cầu này.

Theo Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, việc cắt giảm lao động trong các doanh nghiệp hiện nay chủ yếu là vì lý do kinh tế, khó khăn ở việc tìm kiếm, phát triển thị trường nước ngoài.

Doanh nghiệp gặp khó khăn tập trung vào doanh nghiệp công nghiệp chế biến, chế tạo ở một số ngành như dệt may, da giày, sản xuất và lắp ráp linh kiện điện tử, chế biến gỗ.

Giải pháp phục hồi doanh nghiệp

Về giải pháp tháo gỡ khó khăn, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã và đang hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật để phát triển đồng bộ các yếu tố của thị trường lao động, nâng cao hiệu quả hoạt động của các định chế trung gian của thị trường, phát triển hệ thống thông tin thị trường lao động.

Bên cạnh đó, thúc đẩy tạo việc làm bền vững, sử dụng lao động hiệu quả thông qua các chương trình, đề án, chính sách tín dụng hỗ trợ tạo việc làm, tham gia thị trường lao động.

Theo người đứng đầu Bộ, cũng cần triển khai các giải pháp đẩy mạnh công tác dự báo nhu cầu sử dụng lao động, nhu cầu đào tạo nghề nghiệp của doanh nghiệp về số lượng, chất lượng, cơ cấu ngành nghề, trình độ của lao động trong các doanh nghiệp.

Mặt khác, phải thực hiện các giải pháp để thu hút đầu tư, hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi và phát triển sản xuất, kinh doanh. Các giải pháp cần tập trung vào hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường, tìm kiếm đơn hàng mới, giảm chi phí sản xuất, kinh doanh thông qua việc giảm lãi suất vay, hỗ trợ giảm thuế, giảm các khoản phí, lệ phí phải đóng,…

"Thực hiện các giải pháp để hỗ trợ tạo việc làm, kết nối cung - cầu lao động và đảm bảo quyền lợi cho người lao động. Triển khai các giải pháp để nắm bắt, kịp thời ngăn chặn việc người lao động bị lôi kéo, kích động từ bên ngoài gây bất ổn xã hội, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, đến người lao động đang làm việc", báo cáo của Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội nêu.