Những người cuối cùng giữ "hơi thở" quê hương bằng lá dừa nước

Theo các bậc cao niên, nghề làm nhà bằng lá dừa nước ở thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam, đã có từ lâu đời. Khi ấy, cha ông tận dụng nguyên liệu sẵn có để dựng nên những ngôi nhà mát mẻ, hài hòa với thiên nhiên.

Sinh ra trong một gia đình có truyền thống làm nhà tre, nhà lá bằng dừa nước, từ nhỏ ông Trần Đình Xê, ở xã Cẩm Thanh, thành phố Hội An đã theo cha học nghề.

"Hồi đó, làng nào cũng dùng vách tre, mái lá dừa nước. Vật liệu này rẻ, giúp cho nhiều người có nhà ở, lại mát mẻ quanh năm. Càng làm lâu, tôi càng yêu và trân quý cái nghề của mình hơn", ông Xê chia sẻ.

Những ngôi nhà tre vách lá không chỉ phù hợp với khí hậu miền Trung mà còn chứa đựng giá trị văn hóa sâu sắc. Từ khâu chọn vật liệu đến lúc dựng nhà, tất cả đều đòi hỏi sự khéo léo, kiên nhẫn và am hiểu kỹ thuật của người thợ.

Cụ thể, để có căn nhà tốt thì tre phải già, chắc, lá dừa phải tươi, không sâu bệnh, được phơi đúng cách để tránh mục nát. Khi đan vách, từng tấm lá phải kết chặt, khít nhau để chống chọi với mưa gió. 

Khi gạch ngói, xi măng, sắt thép trở thành lựa chọn phổ biến, nghề truyền thống này dần bị lãng quên. Những ngôi nhà tre vách lá ngày càng ít, kéo theo số người làm nghề cũng giảm dần. Nếu như trước đây, làng nghề lúc nào cũng rộn ràng tiếng búa, tiếng cưa với khoảng 15 người theo nghề thì nay chỉ còn lác đác vài người.

Bà Phạm Thị Mãi, ở xã Cẩm Thanh, thành phố Hội An, cho biết, nghề này rất cực nhọc, phải phơi nắng, phơi sương. Nếu muốn theo nghề thì người thợ phải kiên trì, khéo tay và có sức khỏe tốt, vì vậy thế hệ trẻ ngày nay không ai mặn mà với nghề này nữa.

Những năm qua, vì thiếu người làm và sức khỏe ngày càng giảm nên bà Mãi đã phải dừng công việc đan vách, lợp mái bằng lá dừa của mình.

"Tôi muốn truyền nghề lại cho thế hệ sau nhưng các con, các cháu bảo nghề này vất vả, khó đủ sống. Mình vẫn cố gắng để giữ nghề, nhưng mai này không còn người kế thừa thì nghề truyền thống cũng sẽ dần bị mai một", bà Mãi bộc bạch.

Những ngôi nhà tre, vách lá dừa nước không chỉ mang giá trị vật chất mà còn chứa đựng những câu chuyện, ký ức về một thời đã qua. Khi những ngôi nhà hiện đại mọc lên thay thế, nhu cầu sử dụng nhà lá dừa ngày càng ít, khiến những người như ông Xê, bà Mãi càng thêm trăn trở.

Năm 2024, nghề làm nhà tre, nhà lá dừa ở Cẩm Thanh được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây không chỉ là niềm tự hào mà còn mang lại hy vọng về sự hồi sinh của nghề truyền thống.

Giữa rừng dừa Bảy Mẫu xanh ngút ngàn, những người thợ làm nhà bằng lá dừa nước cuối cùng vẫn kiên trì giữ nghề, hy vọng một ngày nào đó, nghề truyền thống này có thể phát triển và hưng thịnh như xưa.

Kim Duyên