Ngã rẽ của chàng trai mở "tiệm gớm", làm gốm xấu lạ ở làng nghề Bát Tràng

Ngã rẽ từ thất bại kinh doanh

Những ngày cận Tết, "tiệm gớm" của anh Vũ Tuấn Long (27 tuổi, ở Bát Tràng, Hà Nội) không kịp làm đơn trả khách. Nhiều lúc quá tải, anh phải từ chối hoặc hẹn khách nhận hàng sau vài tháng.

"Gớm" là cách anh Long gọi vui những món đồ gốm có hình thù gớm ghiếc, xấu lạ do chính mình sáng tạo.

"Khác với gốm truyền thống, các sản phẩm của tôi mang hình thù quái dị, không ngờ đắt hàng", chàng trai nói.   

Anh Long sinh ra trong gia đình có truyền thống làm gốm lâu đời tại làng nghề Bát Tràng. Bố mẹ anh đều là nghệ nhân, song không bắt buộc con trai phải nối nghiệp gia đình.

Sau khi tốt nghiệp đại học, anh chọn công việc kinh doanh quần áo second-hand (đồ cũ). Đến năm 2023, nền kinh tế đi xuống, các kho xưởng bán trực tiếp hàng hóa cho khách, những người kinh doanh trung gian như anh không trụ nổi.

"Lúc đó, tôi quyết định tìm hướng đi mới, nghĩ đến xưởng gốm của bố mẹ", anh cho hay. 

Cùng lúc, gia đình Tuấn Long gặp khó khăn do thiếu sự tiếp cận trên các nền tảng mạng xã hội. Anh vạch ra kế hoạch giúp bố mẹ duy trì nghề, nhưng không ngờ chính quyết định này đã mở ra cho anh con đường kiếm tiền độc đáo. 

Ngoài những lúc theo bố mẹ học làm sản phẩm truyền thống, anh lén lấy đất sét nghịch chơi, nặn những chiếc bát, gạt tàn thuốc lá có hình thù kỳ dị.

Tháng 6/2024, anh khoe những sản phẩm đầu tiên lên trang cá nhân. Những món đồ mắt mũi trợn ngược hay gương mặt gớm ghiếc của anh được rất nhiều người quan tâm. Có người hỏi mua ngay sản phẩm mà anh thậm chí chưa có ý định bán.

Tuấn Long nhận những đơn hàng đầu tiên dù vẫn chưa có ý định nghiêm túc với nghề. Khác với gốm Bát Tràng có sẵn khuôn, sản phẩm của anh đều nặn thủ công, không lo "đụng hàng".

Giải thích lý do các mẫu gốm xấu được nhiều người quan tâm, Long cho rằng sản phẩm vô tình đánh vào sở thích sưu tầm đồ độc lạ của người trẻ. Bởi là hàng thủ công, không theo khuôn mẫu nên cùng một nhân vật vẫn có thể nặn ra các mẫu vật khác nhau. 

Theo anh, để tạo ra thành phẩm cần 4 công đoạn: Tạo hình, sấy khô từ 2-3 ngày với mức nhiệt 250 độ C, tô màu và tráng men, cuối cùng là nung trong vài ngày để tạo thành phẩm.

Do gia đình có sẵn xưởng chế tác và lò nung gốm, anh được thỏa sức theo đuổi đam mê, không lo tốn chi phí đầu tư ban đầu cho máy móc, thiết bị.

Quy trình làm gốm xấu gồm 4 công đoạn chính (Ảnh: Tô Sa).

Quá tải đơn hàng, thu nhập 60 triệu đồng/tháng

Những ngày đầu anh mới bước chân vào nghề, "chuyến lò" đầu tiên nung 15 sản phẩm đã gặp sự cố. Dù đã làm đúng quy trình nhưng do thiếu kinh nghiệm, anh vô tình nung ở nhiệt độ quá cao. Khi người thợ mở lò, hơn một nửa số sản phẩm bị nổ, thiệt hại nặng nề.

"Tôi đã rất sốc và nản lòng. Không chỉ các sản phẩm của tôi, mà cả những mặt hàng khác của bố mẹ, trong đó có cặp lục bình trị giá hàng chục triệu đồng, cũng bị hỏng bởi những mảnh vỡ từ gốm quái vật hoạt hình. Thiệt hại về kinh tế lẫn tinh thần thật vô cùng lớn", anh nhớ lại.

Từ bài học đắt giá, anh kiên trì thử nghiệm và cải thiện. Những "chuyến lò" sau dần hoàn thiện hơn, đánh dấu bước tiến quan trọng trong hành trình sáng tạo của anh. Mỗi món đồ tốn ít nhất 3-4 ngày để hoàn thiện, nhưng có cái cần đến nửa tháng bởi nhiều chi tiết hoặc đòi hỏi sự sáng tạo của người làm.

Tuấn Long kể, khách đặt làm gốm xấu lạ có hai kiểu. Một là đưa ảnh nhân vật gốc, yêu cầu thợ gốm phải sáng tạo thêm để tạo ra món đồ xấu nhất, kỳ quặc nhất. Hai là yêu cầu bắt chước mẫu có sẵn. Trong đó, lượng khách muốn anh tự thiết kế chiếm đến 80%, chủ yếu ở Hà Nội và TPHCM.

Nhận đơn từ khách, anh sẽ phác thảo ý tưởng và bắt đầu thực hiện. Sau mỗi công đoạn như tạo hình, vẽ màu và khi gốm ra lò, anh đều chụp ảnh gửi khách. Nếu khách không ưng ý, anh sẽ hoàn tiền hoặc làm sản phẩm mới.

Sau hơn 6 tháng, anh đã tạo ra hàng nghìn sản phẩm độc nhất, từ cốc nước, bát cơm, đĩa, ống đựng bút. Mỗi sản phẩm có hình thù quái dị khác nhau, tùy vào sở thích và yêu cầu của khách hàng.

Giá mỗi sản phẩm dao động 200.000-250.000 đồng, riêng các món đồ có kích thước lớn, nhiều chi tiết có thể lên đến 500.000 đồng.

Sự thành công của dòng gốm quái dị đã đem lại thu nhập ổn định 60 triệu đồng/tháng cho chàng trai (Ảnh: Tô Sa).

Thời gian đầu, Long tự làm toàn bộ quy trình. Mỗi lần video về "tiệm gớm" lên xu hướng trên mạng xã hội, đơn hàng đổ về quá tải, bố mẹ anh đã cử 4 thợ chính hỗ trợ con trai trong các công đoạn tô màu, sấy và tráng men.

Thành công trên mạng xã hội giúp anh đẩy mạnh việc kinh doanh, trung bình thu nhập mỗi tháng khoảng 60 triệu đồng.

Ngoài chế tác các mẫu gốm xấu lạ, anh Long cho hay trong tương lai mong muốn giới thiệu gốm truyền thống Bát Tràng đến với nhiều người. Bản thân anh thích nét đẹp của gốm và dáng vẻ làm việc của nghệ nhân làm gốm. 

"Tôi hi vọng kết hợp kinh doanh giữa gốm xấu và gốm truyền thống, lan tỏa nét đẹp văn hóa để người trẻ có cái nhìn mới mẻ hơn về nghề truyền thống", anh nói.