Mùa săn cá đặc sản trên sông Lam

Mặt nước sông Lam đoạn chảy qua huyện Tương Dương (Nghệ An) vào đầu hạ trong xanh, tĩnh lặng. Đây là thời điểm nghề câu cá gặp nhiều thử thách nhất trong năm khi cá lớn chưa chịu rời hang, cá đặc sản vẫn ẩn sâu dưới đáy sông.

Vào mỗi dịp cuối tuần, nhiều người dân địa phương lên thuyền, mang theo mồi câu, lưới rê, cơm nắm đi săn cá.

"Giờ này nước còn trong lắm, cá lớn chưa dám ra kiếm ăn đâu. Mình đi câu như đánh cược vậy, có hôm trúng vài con cá lăng, có hôm về tay trắng", anh Lô Văn Xây (40 tuổi, trú tại thị trấn Thạch Giám, huyện Tương Dương) chia sẻ.

Mỗi chuyến đi của người câu cá thường kéo dài 2-3 ngày. Nhóm anh Xây thả câu ở những khúc sông sâu, nơi có đá ngầm, hốc nước và cửa suối lớn. Đó là những vị trí được ngư dân lâu năm xem là nơi trú ngụ của cá ghé, cá lăng, ngạnh, lệch… 

Theo người dân địa phương, cá ghé (còn gọi là cá chiên) là loài quý hiếm nhất, sống ở những nơi nước sâu, lạnh và dòng chảy mạnh, có thân chắc, thịt thơm, ít xương. Cá lăng, phổ biến hơn, có vằn đen vàng đặc trưng, thịt béo ngậy, rất được ưa chuộng trong các nhà hàng.

Cá ngạnh thường trú ngụ ở các khe đá, chỉ xuất hiện vào ban đêm khi trời dịu mát. Cá lệch dài, trơn bóng như lươn, rất khó bắt và đòi hỏi sự kiên nhẫn.

Cũng vì sự quý hiếm và đặc tính sinh học của những loài cá này, nghề câu trên sông Lam đòi hỏi kinh nghiệm, trực giác của người làm nghề.

Mùa này, theo kinh nghiệm của người dân địa phương là mùa nước yên, cá chưa chịu lên nhưng người làm nghề vẫn ra sông đều đặn. Các ngư phủ này không kỳ vọng một mẻ lớn, nhưng mỗi chuyến đi là một lần trở về với thiên nhiên, với ký ức nghề.

Người làm nghề câu cá trên sông Lam vào mùa này sống với những bữa cơm giản dị trên thuyền, giấc ngủ co ro giữa sương đêm hay tiếng cá quẫy nhẹ phía sau mạn thuyền.

Theo người dân địa phương, chỉ cần vài trận mưa đầu mùa đổ về là sông Lam đổi màu. Khi ấy, cá sẽ ngược dòng lên săn mồi, mở đầu cho mùa đánh bắt thực sự. Lúc đó, không khí trên sông sẽ sôi động hẳn.

Nghề câu cá truyền thống trên sông Lam không chỉ là sinh kế mà còn góp phần gìn giữ văn hóa bản địa.

Sông Lam đoạn chảy qua Tương Dương, Con Cuông được đánh giá là nơi cư trú của nhiều loài cá đặc hữu. Tuy nhiên, sự khai thác thiếu kiểm soát, biến đổi khí hậu và thủy điện đang làm suy giảm nghiêm trọng nguồn lợi thủy sản. Duy trì nghề câu truyền thống là một hình thức bảo tồn tự nhiên cần được khuyến khích.