Tuyến buýt nhanh BRT: Kỳ lạ chuyện cử đoàn nghiên cứu đi nước ngoài học hỏi kinh nghiệm

Thanh tra Chính phủ (TTCP) đã công bố kết luận thanh tra chỉ ra nhiều sai phạm tại dự án buýt nhanh BRT Hà Nội, gây lãng phí ngân sách nhà nước hàng chục tỷ đồng.

Theo đó, tuyến buýt nhanh BRT có chiều dài 14,7km (từ Bến xe Yên Nghĩa tới Kim Mã), với tổng mức đầu tư 53,6 triệu USD. Nguồn vốn đầu tư sử dụng vốn vay IDA của Ngân hàng Thế giới. Thời gian thực hiện từ quý IV/2007 đến năm 2010 nhưng thực tế phải đến năm 2013 hợp phần BRT mới khởi công, chậm 6 năm so với thời gian phê duyệt và sau 9 năm đưa vào hoạt động.

Đáng chú ý, qua quá trình thanh tra, để thực hiện hệ thống xe buýt nhanh BRT, UBND TP Hà Nội tổ chức ba đoàn đi nghiên cứu, khảo sát mô hình này tại Brazil, Colombia, Ecuado, Indonesia (năm 2004; 2009; 2014). Tuy nhiên, một đoàn không có báo cáo kết quả, 2 đoàn có báo cáo nhưng lại không thể hiện nội dung liên quan đến khảo sát.

Bên cạnh đó, các tổ được cử đi không có tài liệu để tham gia, đóng góp đối với việc lập dự án đầu tư, thiết kế, dự toán xe BRT. Do đó không đạt mục tiêu của việc khảo sát.

Việc lập và phê duyệt kế hoạch đấu thầu từ năm 2008 đến năm 2014 thiếu đồng bộ, quy mô gói thầu chưa hợp lý, phải bổ sung điều chỉnh nhiều lần, dẫn đến việc tổ chức đấu thầu bị chậm không đúng theo kế hoạch được phê duyệt.

Đặc biệt, Thanh tra Chính phủ cũng chỉ ra rằng, trong dự toán 7 gói thầu xây lắp có khoản chi phí huy động, giải thể công trường đã nằm trong chi phí trực tiếp, chi phí chung. Tuy nhiên, chủ đầu tư vẫn lập thêm để mời thầu, ký hợp đồng, nghiệm thu thanh toán cho các nhà thầu, gây thất toán ngân sách nhà nước hơn 332 triệu đồng.

Việc thực hiện một số gói thầu thi công xây lắp, cung cấp lắp đặt thiết bị cũng để ra sai phạm, gây thất thoát ngân sách.

Cụ thể, hợp phần xây dựng đường trạm xe buýt từ Bộ Y tế đến đường Khuất Duy Tiến và đường trạm xe buýt từ Khuất Duy Tiến đến Bến xe Yên Nghĩa, khi lập thiết kế đã thay thế mặt đường bê tông nhựa bằng mặt đường xi măng bê tông. Trong khi đó, kết quả đo mặt đường tại các tuyến này đều có kết quả đo cường mặt đường tốt, gây lãng phí ngân sách nhà nước hơn 15 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, chủ đầu tư thực hiện một số thủ tục chưa tuân thủ theo mẫu hồ sơ mời thầu và hướng dẫn của Ngân hàng Thế giới, như không lập dự toán theo nhóm xe sản xuất, lắp ráp trong nước mà chỉ lấy báo giá xe nhập khẩu nguyên chiếc làm căn cứ mời thầu. Phần bổ sung các thiết bị gói thầu CP08 17,7 tỷ đồng không được tổ chức đầu thầu, vi phạm Luật Đấu thầu và Luật Xây dựng.

Thanh tra Chính phủ đánh giá, việc đầu tư xe buýt nhanh BRT chưa đồng bộ, chưa tạo ra lợi ích nhằm khuyến khích người dân chuyển từ phương tiện cá nhân sang sử dụng phương tiện vận tải công cộng, như các nhà chờ, cầu vượt cho người đi bộ chưa thuận tiện cho người sử dụng.

Xe buýt nhanh BRT được bố trí làn đường riêng chiếm 1/3 mặt cắt ngang của các trục đường hiện có nhưng tốc độ chưa đạt yêu cầu, trong khi hiện trạng lưu lượng giao thông trên tuyến rất lớn, nên thường xuyên gây ùn tắc trong giờ cao điểm.

Theo báo cáo của Sở Giao thông vận tải về kết quả vận tải hành khách đối với tuyến xe buýt nhanh BRT 6 tháng đầu năm 2017, lượng khách bình quân đạt 39,9 người/lượt, mới chỉ đạt 44.3% so với công suất thiết kế là 90 người/lượt; lượt khách bình quân giờ cao điểm cũng chỉ đạt 69,7 người/lượt, đạt 75,4% công suất.

“Như vậy, mặc dù được đầu tư với số tiền rất lớn nhưng dự án chưa đạt hiệu quả như mong đợi, chưa đạt mục tiêu đề ra để hạn chế phương tiện cá nhân, giảm ùn tắc giao thông và từng bước nâng cao chất lượng môi trường của thành phố”, báo cáo nêu.

Phương Dung