Trung Quốc dùng bẫy nợ để kiểm soát biển Đông?

Tuy nhiên, đó chỉ là phần nhỏ của vấn đề rộng lớn hơn, ảnh hưởng đến Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) khi Trung Quốc tiếp tục cung cấp nguồn tài chính cơ sở hạ tầng khổng lồ như là một phần của Sáng kiến Vành đai, Con đường.

Về nguyên tắc, tham vọng của Trung Quốc chỉ đơn giản là giúp các quốc gia liên kết với nhau tốt hơn nhằm mang lại cơ hội lớn hơn cho các công ty Trung Quốc ở nước ngoài.

Tuy nhiên, Trung Quốc cũng đang hy vọng đạt được các yêu sách quan trọng tại Biển Đông về mặt chiến lược và lịch sử. Đất nước này đã đưa ra yêu sách đối với phần lớn khu vực chứa trữ lượng dầu khí khổng lồ đồng thời cũng có tầm quan trọng chiến lược trong khu vực.

"Biển Đông là tuyến giao thông quan trọng. Trung Quốc hiện có 80% lượng dầu nhập khẩu qua eo biển Malacca và nó cũng chứa các tài nguyên quan trọng khác", theo ông Daniel O'Neill, Phó giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Pacific.

"Lý do lớn nhất của việc Trung Quốc tăng cường kiểm soát là vì quyền bá chủ khu vực này", ông nói với Business Insider.

Theo Global Risk Insights, khu vực biển Đông có trữ lượng khoảng 125 tỷ thùng dầu và 500 nghìn tỷ khối khí đốt tự nhiên. Bên cạnh đó, theo tờ Financial Times, biển Đông cũng chiếm khoảng 10% nguồn cung cấp cá toàn cầu, và khoảng 3,4 nghìn tỷ USD thương mại vận chuyển đi qua khu vực này mỗi năm.

Đáng nói, theo Business Insider, quyết định cho Philippines vay của Trung Quốc là một phần trong nỗ lực nhằm gây ảnh hưởng đến đất nước này về vấn đề Biển Đông. Kể từ chuyến thăm của Chủ tịch Tập Cận Bình năm 2016, Trung Quốc đã mở một khoản tín dụng trị giá 9 tỷ USD cho Philippines, phần lớn trong số đó đã dành cho các dự án cơ sở hạ tầng.

Do đó, Tổng thống Duterte đã buộc phải bảo vệ quyết định ký kết các khoản vay với Trung Quốc kèm theo các điều khoản được cho là không thuận lợi, có thể dẫn đến vỡ nợ, theo Bloomberg.

Ngày 22/3 vừa qua, Bộ Tư pháp Philippines cũng đã chỉ ra rằng Trung Quốc có thể giành quyền kiểm soát các mỏ khí đốt ở Biển Đông của quốc gia này nếu Philippines từ bỏ đập Chico.

Theo Bloomberg, thỏa thuận xây dựng con đập này đã được ký vào tháng 4 năm ngoái và được coi là khuôn mẫu cho các khoản vay mượn tiếp theo.

Chính sách cây gậy và củ cà rốt

Cách tiếp cận của Trung Quốc là cung cấp nguồn tài chính cho nhiều nước ASEAN nhằm chia rẽ phe đối lập với các động thái của họ ở Biển Đông.

Bởi ASEAN cần sự nhất trí để thông qua các phán quyết, cho nên Trung Quốc có thể chọn những quốc gia bác bỏ phán quyết của Liên Hợp Quốc về vấn đề vùng đặc quyền kinh tế năm 2016 bởi Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS) để lôi kéo.

Được biết, phán quyết này được đưa ra để ngăn chặn sự xâm lấn của Trung Quốc vào vùng biển chiến lược lãnh thổ của các quốc gia khác có liên quan, bao gồm Đài Loan, Malaysia, Việt Nam, Brunei và Philippines.

"Tầm quan trọng của biển Đông đối với Trung Quốc là rất lớn và nước này đã áp dụng chính sách cây gậy và củ cà rốt để chia rẽ ASEAN, bao gồm sử dụng các khoản vay để gây áp lực cho những nước trong hiệp hội này", O'Neill nói thêm.

Tuy nhiên, bất chấp những lo ngại về ảnh hưởng của Trung Quốc có thể còn tăng hơn nữa khi nước này tiếp tục tài trợ cho các dự án, đã có những phản kháng đáng chú ý chống lại điều này.

Bên cạnh đó, Malaysia, một quốc gia khác có chủ quyền trong Biển Đông, gần đây đã trở nên cảnh giác hơn nhiều đối với Trung Quốc sau khi ông Manathir Mohammed 93 tuổi bất ngờ đắc cử vào năm ngoái.

Trước cuộc họp với ông Duterte mới đây, Thủ tướng Malaysia nói: "Nếu ông vay một khoản tiền lớn từ Trung Quốc và ông không thể trả nợ, khi đó, ông sẽ chịu sự kiểm soát của người cho vay, vì vậy chúng ta phải rất cẩn thận với điều đó”, kênh Tin tức ABS-CBN và tờ Nikkei Asian Review đưa tin.

Đó là một ví dụ về những gì các nhà phê bình gọi là "ngoại giao bẫy nợ" đã ảnh hưởng đến mối quan hệ của Trung Quốc với Sri Lanka và Lào trong những năm gần đây. Sri Lanka đã rất nổi tiếng khi cho Trung Quốc thuê 99 năm một cảng biển chiến lược sau khi họ gặp khó khăn trong việc trả nợ.

Những nỗ lực của Trung Quốc nhằm kiểm soát ngày càng nhiều Biển Đông đã dẫn đến những đánh giá từ các quốc gia khác và có thể sẽ có sự kháng cự mạnh hơn nữa trong tương lai.

Hồng Vân (Tổng hợp)